Mescid-i aksa By: armi Date: 05 Mart 2010, 13:36:52
MESCÝD-Ý AKSÂ
El-Mescidü´l-Aksâ, Kudüs´te eski Süleyman mabedinin bulunduðu yerde inþa edilmiþ olan camiin adý. "En uzak mescit" anlamýna gelen bu tabire ilk olarak Kur´ân-ý Kerîm´in Mirac´la (bk. "rnirac" "Ýsrâ" ve "Ýsrâ Suresi" maddeleri) ilgili olarak þöyle yer verilir: "Kulu Muhammed´i, gece vakti, ayetlerimizden bazýlarýný göstermek için El-Mescidü´l-Haram´ dan, çevresini mübarek kýldýðýmýz el-Mescidü´l-Aksâ ya götüren Allah, noksan sýfatlardan münezzehtir. O, her þeyi iþitir ve görür" (el-Ýsrâ, 17/1).
Mescid-i Aksâ´ya "Ýliya" veya günahlardan temizlenme yeri anlamýnda "Beyt-i Makdis" yahut "Beyt-i Mukaddes" adý da verilmiþtir. Beyt-i Makdis, Ýbranice "bethammikdaþ" kelimesinden alýnan ilhamla kullanýlmýþ olup "Mabed" anlamýna gelir ve bununla Hz. Süleyman´ýn mabedi kastedilir (ez-Zerkeþî, Ý´lâmü´s-Sâcid Kahire 1397, s. 277; Elmalý, Hak Dini Kur´an Dili, Ýstanbul 1936, IV, 3144; Ýslâm Ansiklopedisi, ´ Mescid-i Aksa", "Kudüs" mad.).
Mescid-i Aksâ´ya en uzak mescit anlamýnda bu ismin verilmesi, Mekke´deki Mescid-i Haram´a yaya yürüyüþü ile bir aylýk mesafede bulunmasý yüzündendir. Hz. Peygamber mirac gecesinde; "Burak´a bindim Beytu´l-Makdis´e gittim" (Müslim, Ýman, 259; Nesaî, Salât, 10) buyurmuþtur. Diðer yandan eski tefsirlerde Mescid-i Aksa, Mirac ile ilgili görülmüþ hatta onunla, gökteki bir yerin kastedildiði de öne sürülmüþtür.
Yeryüzünde Mescid-i Haram´dan sonra yapýlan en eski mescitlerden birisi Mescid-i Aksa´dýr. Yapýmýna Davud (a.s) baþlamýþ ve Hz. Süleyman tarafýndan tamamlanmýþtýr (ez-Zerkeþi, a.g.e., 281, 282, 287).
Mescid-i Aksâ, hicretin l6. ayýna kadar müslümanlarýn kýblesi idi. Hz. Peygamber (s.a.s), niyet ile ziyaretine izin verdiði üç mescit arasýnda Mescid-i Aksâ da vardýr.
Hz. Ömer (r.a.) devrinde Kudüs fethedilince, oraya giden halife bir gece vakti Beytü´l-Makdis´e girdi ve bütün gece orada namaz kýldý. Sabah olunca ezan okutarak cemaat ile namaz kýldý.
Bundan sonra Hz. Ömer (r.a.) Kâbul Ahbâr´ý çaðýrarak müslüman mescitinin nerede yapýlabileceðini sordu. Kâb, es-Sahrâ (kaya)´ya iþaret etti ve hatta bunun kýble olmasýný istedi. Hz. Ömer (r.a.) ona Ýslâm kýblesinin Kâbe olduðunu hatýrlattý. Fakat Beytü´l-Makdis´in mukaddes hatýrasýna da bir mescit yaptýrdý ve kýblesini Kâbe tarafý olarak tesbit etti. Burasý daha sonra Kubbetü´s-Sahrâ´nýn yeri oldu.
Kubbetü´s-Sahrâ depremlerden zarar görmüþ ve bir çok kez tamir edilmiþtir. Burasý, dört yandan merdivenlerle çýkýlan geniþ bir seddin ortasýnda, sekiz köþeli ve yüksek kubbeli bir bina idi. Dördü merdivenlere açýlan, sekiz tane yaldýzlý tunç ve sedir aðacýndan kapýsý vardý. Ýçeride iç içe dairevi sütün sýralarýna ve mozayýklý bingilere dayanan kubbenin altýnda sahra (kaya) durmaktaydý. Bakýr, demir kafes ve tahtadan üç tabaka olarak inþa edilmiþ bulunan yüksek kubbenin tahtadan dýþ tabakasý altýn varak ile kaplý idi.
Kubbetü´s-Sahra´nýn bulunduðu seddin üç tarafýndan, daha küçük üç kubbeli yapý bulunuyordu. Bunlar Kubbetü´s-Silsile, Kubbetü´l-Mirac ve çok köþeli bir yapý olan Kubbetü´n Nebî idi. Bugün bunlarýn þekilleri kýsmen deðiþmiþ bulunmaktadýr.
Özetle, Kubbetüs-Sahrâ´nýn bir ziyaret yeri olmasýna karþýlýk, Mescid-i Aksa, bunun bir ibadethanesini teþkil eder. Mescid-i Aksa deyince; Ýslâm kaynaklarýnda Halife Abdülmelik´den, Osmanlý padiþahý Kanuni Sultan Süleyman´a kadar gelip geçen pek çok halife ve padiþahlar tarafýndan burada inþa edip býrakýlmýþ. Kubbetü´s-Sahrâ, mezar, türbe, tekke, zaviye ve sebil gibi dini amaçla yapýlmýþ yapýlan içine alan yaklaþýk 150 dönüm kadar bir arazi üzerine serpilmiþ binalar topluluðu anlaþýlýr. Dar anlamda Mescid-i Aksâ deyince, Kubbetü´s-Sahra´dan uzakta olmayan ve Abdülmelik tarafýndan inþa edilmiþ bulunan cami kastedilir. Bu caminin yapýmýnda Ýran hükümdarý, II. Hüsrev tarafýndan tahrip olunmasýna kadar ayakta duran Jüstinyen tarafýndan inþa edilmiþ bulunan, Meryem Ana Kilisesi´nin harabelerinden çýkan malzeme kullanýlmýþtýr.
Tarih içinde pek çok el deðiþtiren Kudüs ve dolayýsýyla Ýslâm´ýn iki yeri, Ýsrâ ve Mirac´ýn ilk duraðý olan Mescid-i Aksâ, bugün Yahûdilerin iþgali altýnda bulunmaktadýr.
radyobeyan