Mendub By: ecenur Date: 28 Þubat 2010, 20:35:15
Mendub
Tarifi: Nedb lügatte bir þeyi yapmaya çaðýrýp teþvik etmektir. Usûlcülere göre ise "kesin olmaksýzýn þâri´in mükelleften yapmasýný talep ettiði þeydir. Bir fiilin mendub olduðu ya bizzat talep sýðasý ile bilinir ki "Kiþi Cuma günü abdest alýrsa ne âlâ ne güzel, gusül yaparsa gusül daha faziletlidir." hadisi þerifinde olduðu gibi icbar ve ilzam olmadýðýna delâlet eder.
Veya vacib olmadýðýný gösteren bir karine ile gelen emir sýðasýyle bilinir. Meselâ: Borcun yazýlmasýný emreden ayet-i kerime: "Ey iman edenler! Belirlenmiþ bir süre için birbirinize borçlandýðýnýz vakit onu yazýn." (Bakara: 2/282). Buradaki emir, hemen akabinde gelen "Bir kýsmýnýz diðerlerine bir þey emânet ederse yed-i emin olan kimse kendisine emanet edileni yerine versin." (Bakara: 2/283) ayet-i kerimesindeki mahsus karine sebebiyle vücubdan nedbe sarfedilmiþtir. Yani borç veren borcu yazmadan da borçluya güvenebilir demektir. Ayrýca kölelerle "kitabet" anlaþmasý yapýlmasýna dair "Eðer onlarda bir hayýr görürseniz hemen mükâtebe yapýn" (Nur: 24/33) ayet-i kerimesindeki emir de haricî bir karine sebebiyle vücubdan nedbe sarfedilmiþtir ki bu karine mâlikin mülkünde tasarruf hürriyetine sahib olmasýdýr.
Çeþitleri: Mendub üç kýsma ayrýlýr[1]
1 - Tekitle yapýlmasý istenen mendub: Bu, terkedenin cezaya müstahak olmayýp ancak levm ve itaba (gazap ve zemme) müstahak olacaðý fiildir. Meselâ, namazý cemaatle kýlma, ezan ve ikâmet gibi dinî vecibelerin kemâlini ifade eden fiiller, abdest alýrken aðýza burna su alma, namazda fatihadan sonra Kur-´an´dan bir þey okuma gibi Rasûlullah (s.a.) in devamlý yapýp nadiren terk ettiði fiiller bu kabildendir. Bu kýsma sünnet-i müekkede veya sünnet-i hüdâ denilir.
Hükmü: Yapan sevap kazanýr, terkeden ikâba müstehak olmaz ancak levm ve itaba maruz kalýr. Fakat ezan ve cemaatle namaz gibi þeâir-i diniyyeden olur da bir belde halký terkedilmesinde ittifak ederlerse sünneti küçümsediklerl için onlara savaþ açýlmasý vacib olur.
2- Yapýlmasý meþru olan mendub: Yapan sevap alýr, terkeden itâb ve ikâb görmez. Yatsý namazýnýn ilk dört rekat sünneti gibi Rasûlullah (s.a.) in devamlý yapmayýp bir veya bir kaç defa yapýp terkettiði ameller, haftanýn pazartesi ve perþembe günleri oruç tutmasý gibi bütün nafile ibadetler bu kabildendir. Bunlar müstehap ibadetler denir.
Hükmü: Bu vasýftaki ibadetleri yapan sevaba nail olur, yapmayan levm ve itab edilmez.
3- Zâid mendub: Yani mükellefin (sünnete ittibada) kemâline delâlet eden mendub amellerdir. Yemesinde, içmesinde, yürüþünde, uyumasýnda, giyimi ve benzeri Rasûlullah´ýn âdet gereði yaptýðý þeylerde ona tabi olmak bu kabildendir. Bunlar zevâid sünnetler, âdâb ve faziletler denir, zira kiþi bunlarla mükellef deðildir.
Hükmü: Bu gibi amelleri terkeden levm ve itaba uðramaz. Kiþi bu fiilleri Rasûlullah´ý örnek alma ve ona tabi olma niyetiyle yaparsa sevaba nail olur.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Mirâtü´l-Usûl: 2/392; Keþful-Esrâr. 1/630.
radyobeyan