Kinaye By: armi Date: 28 Þubat 2010, 20:14:51
KÝNAYE
Bir sözü tek kullanýmda hem gerçek, hem de mecaz anlamýyla kullanma sanatý. Anlatýma kazandýrdýðý imkanlar nedeniyle özellikle þiirde çok kullanýlýr. Kur´an´da da oldukça sýk rastlanýlan edebi sanatlardandýr.
Kinaye birden çok anlamý düþündürtmek amacýyla kullanýlan bir sanat olmakla birlikte sözün açýkça söylenmesinin uygun olmadýðý durumlarda da kendisine baþvurulan bir sanattýr. Alay, þaka ve sitem de çoðunlukla kinaye yoluyla dile getirilir. Bu kullanýmda sözün gerçek anlamýndan bir sonuç çýksa da geçerli olan mecaz anlamýdýr. Gerçek anlamýn tam zýddýný dile getirmek amacýyla yapýlan kinayeler de vardýr. Bu kullanýmda kinaye tariz anlamýna gelir. Kinayenin kullanýldýðý diðer bir þekil de belli bir olayý anýp hatýrlatma yoludur. Kinayenin bu çeþidi de telmihle çakýþýr. Deyimler de çoðu kere mecaz anlamýyla kullanýldýklarý için kinayeli sözlerdir.
Kur´an´da kinayenin çeþitli biçimlerde kullanýldýðý görülür. Sözgelimi "Elbiseni temizle, pislikten kaçýn" (el-Müddessir, 74/4-5) âyetleri maddi pisliklerden arýnmayý ve kaçýnmayý dile getirdiði gibi þirk gibi manevi pisliklerden arýnmayý, kaçýnmayý da anlatmaktadýr. "Elini boynuna baðlanmýþ yapma, tamamen de açma" (el-Ýsra, 17/29) âyeti ise açýk anlamýnýn yanýsýra cimrilik ve savurganlýðýn yasaklýðýný da bildirmektedir. "Hasta yahut yolcu iseniz, yahut biriniz tuvaletten gelmiþse, ya da kadýnlara dokunmuþ ve su bulamamýþsanýz temiz topraða teyemmüm edin..." (el-Maide, 5/6) âyetinde ise abdest bozma ve cinsel iliþkinin doðrudan anlatýmý uygun görülmediðinden "tuvaletten gelme" ve "dokunma" kelimeleriyle dile getirilmiþtir.
radyobeyan