Katolik By: armi Date: 26 Þubat 2010, 20:27:18
KATOLÝK
Hristiyanlýðýn Roma kilisesine baðlý olduðu bir mezheb.
Kelimenin kökü Yunanca "Kath holou" dan gelmektedir. "genellikle" anlamýndadýr. Kelime, pek eski olup ayrý bir kilise deyimidir. Katolik; cihan þümûl, küllî Kilise demektir. Bu kelime, "her yerde, her zaman ve herkes tarafýndan" kabul edilen inanç veya uygulamalarý ifade etmek üzere ve dinden çýkanlarla ana kitleden ayrýlanlara karþý ana caddeyi koruyanlarý belirtmek için kullanýldý. Bu anlamda "Ortodoks" kelimesinin ifade ettiði anlamý da kazanmýþtýr.
Hristiyanlýk 1054´de öncekilerden daha büyük bir sarsýntý geçirdi. Roma Papa´sý Fotyüs ile Bizans Patriði Mihael Serularyüs karþýlýklý birbirlerini afaroz ettiler. Zahirde Kutsal Ruh´un "Baba"dan mý, yoksa hem "Baba" hem "Oðul" dan mý çýktýðý baþta olmak üzere bazý teolojik meselelerin bölünmeyi hazýrladýðý görülmekte ise de, geri planda, üstünlük, Kilise anlayýþý ve diðer bazý siyasî sebepler bulunmaktaydý. Roma Kilisesi kendine bir ad buldu: "Katolik". Bu arada Bizans Kilisesi de "Ortodoks" adýný almýþtý. XVI. yüzyýlda yine kutsal dil, Ýncil´in diðer dillere çevirilip çevirilememesi gibi, zahiri sebepler arkasýnda bulunan sosyal, siyasî, iktisadî (vergi, hâkimiyet vb.) faktörler sonucu ikinci bir büyük bölünme yaþanarak Protestanlýk doðdu.
Hz. Ýsa´nýn Kilisesini Petrus´un Kayasý üzerinde kuracaðýný söylemesi (Matta, XV1, 18), Petrus ve Pavlus´un mezarlarýnýn Roma´da bulunmasý dolayýsýyla Roma´nýn Hristiyanlýðýn merkezi olduðunu ileri sürmekte olan Katolik Kilisesi, kendini "Kutsal, Katolik, Havarilere dayanan Roma Kilisesi" olarak nitelendirir.
Daima Hristiyan âleminin en fazla mensubuna sahip bulunma özelliðini koruyan bu mezhebin dünyanýn her tarafýnda üyeleri vardýr. Bugün dünyada yarým milyarý geçen insan Katolik´tir. Katoliklerin dînî baþkaný Papa lakabýný alýr. Papa bugün ayný zamanda Vatikan devletinin baþkanýdýr. Ýbâdet dilleri Latince olan bu kitlenin dînî geleneði, merkezleri Roma´dan kaynaklanýr. Ancak II. Vatikan Konsilinde diðer dillerde ibâdete izin verildi. Papa VI. Hadrian´dan, 1522-1523´den beri Papa´lar münhasýran, (Ýkinci dünya savaþýndan sonra da Kardinal Meclisi üyeleri) çoðunlukla Ýtalyan asýllý olan kimselerden belirlenir. Avrupa´nýn yarýsýna yakýn, Kuzey Amerika´da dörtte bir, Güney Amerika´da ise çoðunluk nüfus Katoliktir. Roma´daki Papa ve Kardinal Meclisi´nin idare ettiði Katolik Kilisesi, baþpiskoposluk ve piskoposluklara bölünmüþtür. Meselâ 1958´de 10 baþpiskoposluk ve 1283 esas ve 882 ünvan piskoposluðu vardý. Üstünlükte Kardinallerden sonra Piskoposlar gelir. Papa´yý Kardinaller seçer.
Katolik Kilisesi, doktrinde üç temele dayanýr: Kutsal Kitap, Gelenek ve Kilisenin resmî telkini. Apokrif metinler Trent Konsilinde (1546-1563) alman bir kararla kabul edilir. Üç kredo (âmentü); yani Havariler, Ýznik ve Athanesyus Kredolarý âyinlerde kullanýlabilir. Þimdiki Katolik Kilisesine þekil veren Trent ve 1962-1965 yýllarýnda yapýlan 11. Vatikan Konsilidir. Papa, Hz. Ýsa´nýn vekili, Petrus´un halefidir. Papa, yanýlmaz. Kilise dýþýnda kurtuluþ yoktur.
Kilise, Kutsal Ruh tarafýndan sevk ve idare edilir. Ýncil´in yorumu Kilise tarafýndan yapýlabilir. Kutsal Ruh´un hem Baba hem Oðul´dan çýktýðý; Hz. Ýsa´da ilahî, insânî iki tabiat bulunduðu; Hz. Meryem´in de oðlu gibi, aslî suçtan uzak olduðu, þefâat edebileceði, göðe yükseldiði; azizlerin de þefâatte bulunabileceði; kötülüðe temâyülün günah olmadýðý kabul edilir.
Katolikler, 7 sakramente ve 20 konsil kararlarýna itibar ederler. Onlara göre ergenlik çaðýna giren bir kimse senede bir günah çýkartmalýdýr. Ruhban zümresi evlenemez, rahip olmayanlardan da evlenenler boþanamaz (boþandýktan sonra evlenme zina sayýlýr). Vaftiz, su dökülerek yapýlýr. Vaftizsiz ölen cehenneme gider.
Katolik Kilisesi; mister (sýr) kültü, Roma ve Germen hukuku, Eflâtun ve Aristo felsefesi, modern tekâmül kâidelerinin bir karýþýmý yanýnda âyin sakrament, "kurban" (Ýslam´dakinden farklý olarak Hz. Ýsa´nýn kendini insanlýðýn aslî suçtan kurtulmasý için feda etmesini âyinle tes´îd sadedinde), zühd, duâ, mu´cize inancý, hiyerarþi, keþiþlik, mistisizm ve teoloji gibi dînî elemanlarý birarada bulundurmaya çalýþan bir Hýristiyan mezhebidir (S.C.F. Brandon, A Dictionary of Comparative Religion, London 1970, s. 178; Eýnar Molland, Christendom, London 1961; s. 43-96 vd.; Günay Tümer-Abdurrahman Küçük, Dinler Tarihi, Ankara 1988, s. 160-161).
radyobeyan