Havra By: armi Date: 20 Þubat 2010, 14:34:44
HAVRA (SÝNAGOG)
Yahûdilerin ibadet yeri. Dilimize "Havra" diye çevrilen bu kelime, Yunanca´da "Synagogue", toplantý için kullanýlan bir terimdi. Daha sonra Ýbranice "Keneset ve Bet ha-keneset" kelimelerine uygun olarak toplantýnýn yapýldýðý yer için kulanýldý. Tânrý ile buluþma yeri anlamýna da gelir. Talmud´da geçen ifadelere göre, "halk evi", "küçük ma´bed", "duâ ve ibâdet yeri", "Sabbat evi" gibi anlamlara da gelir (Encyclopedýa Brýtannýca, U.S.A, 1970, XXI, 563).
M.Ö. 586´da Süleyman Ma´bedi´nin yýkýlýþýndan sonra, Bâbil sürgünü esnasýnda Havra, halkýn ibadet edebileceði bir kurum haline geldi (S.G.F.Brandon, A Dictionary of Comparative Religion London 1970, s. 598). Kudüs´teki Ma´bed´in yýkýlýþýndan sonra ayný zamanda bir eðitim öðretim yeri haline gelen havra; Bâbil tutsaklýðý dönüþünde -özellikle Ezra ve halefleri zamanýnda- Kudüs´teki Ma´bed kültü ile paralel olarak geliþti (En. Britannica, XXI, 563).
M.S. 70´de Süleyman Ma´bedi´nin, Roma Ýmparatoru Titus tarafýndan ikinci defa yýkýlýþýný takip eden süre içerisinde Havra, iyice yerleþmiþ baðýmsýz bir kurum haline geldi. Kudüs´ün Yahudiler´in elinden alýnýþýný takip eden yýllarda, Yahudi toplumunun müþterek hayatýnýn merkezi haline geldiðinden önemi daha da arttý (En. Britannica, XXI, 563).
Kurban dýþýndaki ibadet Havra´da geliþti. Çünkü, Süleyman Ma´bedi´nin yýkýlýþýyla berâber kurban ibadeti de Yahudi dini hayatýndan kalkmýþtý. Ve böylece Havra, Yahudiler´in daðýlmasýný da önledi. Bundan sonra Yahudiler, her nereye gittilerse Havra´larda toplandýlar (Geoffrey Prrinder, Worshýp, in The World Religions, London 1974, s. 174). Zamanla hastanelerde, her yapýlan yeni mahallede muhakkak bir Ma´bed yapýlýr hale gelindi. Her Üniversitenin de bir Ma´bedi bulunmaktadýr (Hikmet Tanyu, Tarih Boyunca Yahudiler ve Türkler, II, 1191).
Havra; gerek günlük gerekse haftalýk ibadetin yapýlmasý, kutsal kitaplârýn okunmasý ve dini emirlerin öðrenilmesi için Yahudi cemaatinin toplandýðý yapýyý ifade eder. Toplanmalar Sabbat (Cumartesi) günü ve günde üç defa yapýlýr.
Havra´daki en kutsal þey, Doðu yönünde, perde ile örtülü bir hücredeki kutsal sandýk´ta muhafaza edilen Tevrat tomarýdýr. Bu sandýk Kudüs yönündedir ve ibadet esnasýnda herkes ona doðru yönelir. Tevrat, ayný zamanda dini hayatýn merkezi durumundadýr (Brandon, a.g.e, s. 598; Parrinder, a.g.e, s. 174). Havra´da yapýlan âyinler; Tevrat´tan bazý bölümlerin okunmasý, muayyen duâ ve ilâhiler ve bazan bir vaaz (hutbe)´ dan ibarettir. Ýbadet için en az on iki yaþýný bir ay geçmiþ on erkeðin bir araya gelmesi gerekmektedir. Kadýnlar ibadete katýlamaz ve erkeklerle bir arada bulunmazlar. Kadýnlarýn yeri ya arkada, ya da perde veya kafesle kapatýlmýþ yan taraflardadýr. Son zamanlarda ise -bazý yerlerde- kadýnlarla erkekler bir arada oturabilmektedirler (Hayrullah Örs Musa ve Yahudilik, Ýstanbul 1966, s. 230-236-398-403; Parrýnder a.g.e, s. 174; Brandon, a.g.e, s. 528). Mecburi olmamakla beraber, çoðu âileler nikâhý da Havrada kýydýrýrlar. Yahudiler´de Havra (Ma´bed) önemli bir yer tutmaktadýr. Âdeta Havra ile dini hayatlarý iç içedir.
Havranýn ortasýnda, ibâdet ve âyini yöneten kiþi için yapýlmýþ, "Bema" denen bir kürsü vardýr. Yüzü ahid sandýðý´na dönüktür. Bu kürsünün üzerinde mumlar dikilmiþtir. Kürsü´nün üç tarafýnda cemaat için oturma yerleri vardýr. Duvarlarýnda kutsal kitaptan yazýlmýþ metinler vardxr. Resim ve heykel yoktur. Model olarak Süleyman Ma´bedi esas alýnmýþtýr. Mimari tarzý ülkelere ve asýrlara göre farklýlýk arzeder (Parrinder, a.g.e:, s. 174).
radyobeyan