Hasen hadis By: armi Date: 19 Þubat 2010, 21:42:07
HASEN HADÝS
Lügatta güzel, hoþ anlamýna gelen bu kelimenin istýlah mânâsý hakkýnda deðiþik görüþler vardýr.
Bir hadisin "hasen" diye tanýmlanmasý hadisin metin veya mânâsý nedeniyle deðil hadisin râvî zincirindeki kiþilerin durumundan kaynaklanmaktadýr. Buna göre; "Adâlet þartýný taþýmakla birlikte, zabt yönünden sahih hadis râvîlerinin derecesine ulaþamamýþ kimselerin muttasýl (kesintisiz) isnatla rivâyet ettikleri, þâz ve illetten uzak hadis" (Ýbn Hacer, Nuhbetü´l-Fiker, s. 24); "Râvîsi doðruluk ve emânetle meþhur olmakla birlikte, zabt vasfýndaki kusurundan dolayý sâhih derecesine ulaþamayan hadis" (Suyuti, Tedrib, s. 89) þeklinde tarifler yapýlmýþtýr.
Hasen olup olmama râvîlerden kaynaklandýðý için bir hadis bir imama göre hasen olarak görülürken bir- baþkasý için zayýf ve sahih olabilir. Hadis imamlarýnýn hadîsin râvî zincirindeki kiþiler hakkýndaki kanâatleri o hadîsin sahih, hasen,... olarak farklý þekilde tanýmlanmasý sonucunu doðurur. Bir hadisin senedi hakkýnda "sahih" veya "hasen" hükmü vermek hadîsin metnininde bu hükme girmesi anlamýna gelmez. Muhadisler bu konuda þu görüþtedir: "Senedi sahih olan her hadîsin metni de sahih olmaz" (Subhi Salih, Hadis Ýlimleri ve Istýlahlarý, terc. M. Yaþar Kandemir Ankara 1973, s. 130). Sahih veya hasen olan metin midir, yoksa sened midir bu açýklanýr.
Hasen hadîs tabirini ilk kullanan muhaddisin Tirmizî olduðu zikredilmekle birlikte, kendisinden önce Ahmed b. Hanbel, Buhârî ve baþka hadisçiler kitaplarýnda hasen hadis tabirini kullanmýþlardýr (Subhi Sâlih, Ulûmü´l-Hadîs, s. 132). Baþta Tirmizî´nin Câmi´i olmak üzere Ebû Dâvûd ve Dârekutnî´nin Sünen´leri hasen hadislerin yeraldýðý önde gelen kaynaklardýr.
Hasen hadis ikiye ayrýlýr. a) Hasen lî zâtihi, b) Hasen lî gayrihi. Hasen lî zâtihi hadis, giriþte tarifi yapýlan hasen hadistir. Yani adâlet ve emânet yönünden güvenilir olmakla birlikte zabt yeteneði zayýf olan râvînin rivayet ettiði hadis. Hasen lî gayrihi hadis ise; bir hadisin senedinde yeralan râvîlerden biri çok hata yapacak kadar dalgýn ve ehliyetsiz ise, ayný hadis baþka bir yolla da rivâyet edilmiþse o takdirde kendi dýþýndaki isnadlar ile hasen durumuna yükseldiði için "hasen lî gayrihi" adýný alýr. Tirmizî hasen hadis tabirini daha da inceleyerek küçük farklýlýklarýný dikkate almýþ ve gruplandýrmýþtýr: "Hasen-Sahih", "hasen garib", "hasen-garip-sahih", "ceyyid-hasen" ifadelerini kullanmýþ. Ancak bunlardan neyi kasdettiðini belirtmediði için bu terkiplerin ne anlama geldiði kesinlik kazanmamýþtýr.
Tirmizî, "Bu kitabýmýzda her nerede "hasen hadis" dedikse muradýmýz; senedi bizce hasen olandýr. Yalancýlýkla itham edilmemiþ bir râvî tarâfýndan rivâyet edilip, baþka kanallardan da onun gibisi mervî olan þâz da olmayan her hadîs bizce hasendir" demiþtir. "Hasen-sahih-hadis" hasen ile sahih arasýnda deðerlendirilen hadistir. Tirmizî, "ceyyid-hasen" tabirini sahih derecesine yükselen hadis için kullanmýþtýr. Muhaddisler bir hasen hadîsin sahih olma ihtimâli bulunduðu durumlarda, "sahih" veya "hasen" yerine, "ceyyid", "kavi", "sabit", "mahfuz", "maruf", "salih", "müstahsen" gibi sýfatlar kullanmýþlardýr. Hasen hadis sahih ile zayýf hadis arasýnda bir derecede olmasýna raðmen bazý hadisçiler (Hâkim, Ýbn Hibbân, Ýbn Huzeyme...) onu sahih veya zayýf hadis grubuna dahil ederek deðerlendirirler; onlara göre hadis ya sahihtir ya zayýf.
Hasen hadisler kendisiyle amel edilecek birer dini delil olarak kabul edilirler. Ancak istinbata deðil ihticaca selahiyetlidirler.
Þamil ÝA
radyobeyan