1987 Borsa Krizi By: ecenur Date: 19 Þubat 2010, 00:19:07
1987 Borsa Krizi
19 Ekim 1987´de dünya piyasalarýnda hisse senedi deðerleri büyük bir düþüþ gösterdi. Dow Jones Endüstriyel Ortalamasý yüzde 22 azalarak 1738,42 kapanýþ puanýna indi. Bu azalma 1914´ten beri bir gün içinde görülen en büyük düþüþ oldu ve ünlü Ekim 1929 borsa çöküþünü bile gölgede býraktý.
Brady Komisyonu (çöküþü araþtýrmakla yükümlü bir baþkanlýk komisyonu), SEC ve diðer kuruluþlar yatýrýmcý psikolojisindeki olumsuz geliþmeler, yatýrýmcýlarýn ABD federal bütçesine ve dýþ ticaret açýklarýna iliþkin kaygýlarý, New York Menkul Kýymetler Borsasý salonunda çalýþan uzmanlarýn kurtarýcý alýmlar yapma görevlerini yerine getirmemeleri, bilgisayarlarýn belirli geliþmeler ortaya çýkýnca otomatik olarak çok sayýda hisse senedi alýmý ya da satýmý talimatý verecek biçimde programlanmalarý anlamýna gelen "program alým-satým"larý gibi çeþitli ögelerin 1987 bunalýmýna neden olduðunu iddia ettiler.
Borsa söz konusu geliþmelerin ardýndan çeþitli koruyucu önlemler yürürlüðe koydu. Anýlan önlemlere göre Dow Jones Endüstriyel Ortalamasý bir gün içinde 50 puan azalýr ya da yükselirse program alým-satýmý talimatý veren elektronik sipariþler kesilecek ve Dow Jones Endüstriyel Ortalamasý 250 puan düþerse tüm alýþveriþleri geçici olarak durduran bir "sigorta" sistemi uygulanacaktý.
Bahis konusu olaðanüstü durum yöntemleri ileride Dow Jones Endüstriyel Ortalamasý´nda görülen yükselmeyi yansýtacak biçimde büyük ölçüde deðiþtirildi. 1998 sonlarýnda yapýlan bir deðiþiklikle Dow Jones Endüstriyel Ortalamasý bir gün içinde son bir kapanýþ ortalamasýna göre yüzde 2 artar ya da azalýrsa program alým-satýmlarýnýn sýnýrlandýrýlmasý yoluna gidildi; 1999 sonlarýnda bu formül borsada 210 puan dolayýnda deðiþiklik olursa program alým-satýmýnýn durdurulacaðý anlamýna gelmeye baþladý.
Yeni kurallar uyarýnca tüm alým-satýmýn durdurulmasý için de daha yüksek eþikler getirildi; 1999´un son üç ayý sýrasýnda bu eþik Dow Jones Endüstriyel Ortalamasý´ndaki en az 1.050 puanlýk bir düþüþ olarak belirlendi. Sözü edilen reform önlemleri borsaya karþý güveni arttýrmýþ olabilir; fakat, ekonominin güçlü bir geliþme göstermesinin daha büyük bir etki yarattýðý da söylenebilir. Federal Rezerv 1929´da yaptýðýnýn aksine yatýrýmcýlarýn teminat çaðrýlarýný karþýlayabilmelerini ve faaliyetlerini sürdürmelerini güvence altýna almak için borç verme koþullarýný yumuþatacaðýný açýkladý.
Bir bakýma bu açýklamanýn sonucu olarak 1987 çöküþü kolayca atlatýldý ve borsa yeniden yüksek düzeylere eriþti. Dow Jones Endüstriyel Ortalamasý 1990´larýn baþlarýnda 3.000 puaný ve 1999´da da 11.000 puaný aþtý. Buna ek olarak alým-satýmlar da büyük ölçüde yoðunlaþtý. 1960´larda bir günde 5 milyon hisse senedi el deðiþtirirse New York Borsasý için olaðanüstü hareketli bir gün sayýlýrdý. 1997 ve 1998´de bir milyar senedin alýnýp satýldýðý günler oldu. NASDAQ´ta ise 1998´e gelindiðinde böyle günler olaðan sayýlýyordu.
Görülen bu hareketliliðin bir nedeni de günlükçüler olarak tanýmlanan ve kýsa sürelerde çabuk kar saðlamak umuduyla bir gün içinde ayný senetleri birkaç kez alýp satan kiþilerdi. Bahis konusu bireyler gittikçe artan bir biçimde Ýnternet aracýlýðýyla alýþveriþ yapan guruplar arasýnda sayýlabilirler. 1999 baþlarýnda tüm hisse senedi alýp satanlarýn yüzde 13´ünü bireyler oluþturuyor ve bunlarýn yüzde 25´i de her türde menkul kýymet alým-satýmý için Ýnternet´ten yararlanýyorlardý.
Ýþlemlerin yoðunluðu arttýkça fiyatlardaki oynaklýk da çoðaldý. Günde 100 puaný aþan deðiþmeler gittikçe daha sýk görülmeye baþladý ve 27 Ekim 1997´de Dow Jones Endüstriyel Ortalamasý 554,26 puan birden düþünce sigorta sistemi devreye girdi. 31 Aðustos 1998´de 512,61 puanlýk bir büyük düþüþ daha gerçekleþti. Buna karþýn, ayný günlerde borsa o kadar yükselmiþti ki düþüþ hisse senetlerinin toplam deðerinin yüzde 7´si dolayýnda oldu, yatýrýmcýlar piyasada kaldýlar ve borsa kýsa zamanda toparlandý.