Hakku'l mecra By: armi Date: 18 Þubat 2010, 19:43:44
HAKKU´L-MECRÂ
Su geçirme hakký.
Sulanacak akarý, suyun geçtiði yerden uzak olan kimsenin, komþu akarlardan kendi akarýna kadar suyu geçirme ve akýtma hakký. Tarým ürünlerini sulamak için baþkasýnýn arazisi üzerinden kanal açarak, boru veya künk döþeyerek sulama suyunun geçirilmesi irtifak haklarýndan birisidir.
Hz. Peygamber (s.a.s) "insanlar üç þeyde ortaktýrlar; su, ateþ, ot" buyurmuþtur (Zeylaî, Nasbu´r-Râye, IV, 294). Suyun sahibi veya suyun geçirileceði arazinin sahibi suyun kullanýlmasýný engellerse, gerekirse silah kullanarak sudan yararlanýlýr. Hz. Ömer (r.a.)´in uygulamasý böyledir (Ebû Yûsuf, Kitâbü´l-Harac, s. 97; Mevsýlî, Ýhtiyâr, III, 71).,
Eðer suyu geçirecek þahsýn kendi arazisi ile su arasýnda kalan arazide hakký varsa ortaklýk hakkýna dayanarak suyu geçirebilir. Þayet bir ortaklýðý yok ise irtifak hakký ile suyu araziden geçirir, arazi sahibi veya komþu arazi sahipleri bunu engelleyemez.
Dahhâk b. Halîfe, el-Ureyz mevkiinden bir kaynak suyu çýkartýr. Suyunu Muhammed b. Mesleme´nin arazisinden geçirerek kendi arazisini sulamak ister: Muhammad b. Mesleme izin vermeyince Hz. Ömer (r.a.)´a baþvururlar. Hz. Ömer Muhammed b. Mesleme´ye kendisi için de yararlý olacak olan bu suyun kullanýlmasýna niçin izin vermediðini sorar. Muhammed b. Mesleme yemin ederek bu suyun geçmesine izin vermeyeceðini söyleyince; Ömer þöyle der: "Yemin ederim ki, karnýnýn üzerinden geçmesi gerekse bile o suyu oradan geçiririm" (Mâlik b. Enes, Muvatta´, II, 218). Suyun geçtiði yol (mecrâ) birkaç kiþi arasýnda ortak ise bunlardan birisi, diðerlerinin sulamasýný engelleyecek þekilde suyu kapatamaz. Ancak nöbetleþe su kullanýlsa kendi nöbetinde suyun mecrâsýný tamamen tarlasýna çevirebilir. Ortak mecrâ hakkýnda, ortaklardan birisinin arazisini sulamasý için mecranýn önünü kapatýp su biriktirmesi gerekiyor ise ihtiyacým görecek, diðerlerine zarar vermeyecek þekilde suyun önünü kapatabilir.
Bütün irtifak haklarýnýn kullanýmýnda olduðu gibi burada da þart, suyun üzerinden geçtiði hâdým akara önemli zarar vermemektir (Hayreddin Karaman, Mukayeseli Ýslâm Hukuku" III, 128)
Mecrâlarýn bakým ve temizliðini devlet veya hususî þahýslar üstelenecektir. Bu cihetten mecrâlar üçe ayrýlýr:
a) Bakým ve temizlik masrafý devlete âit olan mecrâlar; Fýrat, Dicle gibi büyük nehirler.
b) Masrafý hususî þahýslara âit olup bakýmý ihmal edildiðinde devletin zorlama hakký olan mecrâlar. Belirli beldedeki insanlarýn istifade ettiði akarsu ve ýrmak kollarý. Bunlarýn ýslahý, temizlenmesi faydalanan kimselere âittir.
c) Masrafý hususî þahýslara âit olup ihmal edilme durumunda cebir bahis mevzûu olmayan mecrâlar. Nehr-i hass denilen hususi akarsular. Bu sular on kiþiye, kýrk kiþiye veya bir köye âit sular diye tarif edilir. Ancak hangi suyun hususî akarsu sayýlebileceði hâkimin kararýna baðlýdýr (Ali Haydar, Duraru´l-hukkâm fi Þerh-i Meceletti´l-Ahkâm, III, 499, 1224. maddenin þerhi).
Þamil ÝA
radyobeyan