Hafi By: armi Date: 18 Þubat 2010, 19:27:54
HAFÝ
Gizli, saklý þey. Kendisinde deðil de tatbik sahasýnda kapalýlýk bulunan ve bu kapalýlýðý ictihadla giderebilen lafýz anlamýnda bir fýkýh usulü ýstýlahý.
Buna göre hafi, kendisi açýk ve anlaþýlýr bir kelimedir. Ancak bu kelimeyi uygulamaya koyduðumuzda baþka þeyler buna dahil ölur mu olmaz mý konusunda kapalýlýkla karþýlaþýrýz. Bu yönüyle hafi yine kapalý lafýzlardan olan müþkil´den ayrýlýr. Çünkü müþkilde kapalýlýk lafzýn kendisindedir. Ancak gerek hafi de ve gerekse müþkildeki kapalýlýk, ictihadla açýða kavuþturulabiliyor. Kapalýlýðýn giderilmesi için baþka nasslara ihtiyaç kalmýyor. Hafi ve müþkilin ortak yönü de budur. Bu yönüyle hafi ve müþkil, yine kapalý birer lafýz olan mücmel ve müteþâbihten ayrýlýr. Çünkü bu son ikisinde kapalýlýk ancak nass ile giderilebilir. Böylece hafi için iki önemli nokta ortaya çýkýyor: Lafzýn tatbik sahasýnda kapalýlýk ve bu kapalýlýðýn giderilmesi için ictihadýn yeterli olmasý.
"Erkek hýrsýz ve kadýn hýrsýzýn, yaptýklarýna karþýlýk Allah´tan bir azab olarak ellerini kesin..."(el-Mâide, 5/38) âyetinde geçen hýrsýz (sânýk) kelimesinde bir kapalýlýk yoktur. Kolayca anlaþýlabilmektedir. Fakat uygulamaya konulduðunda bazý baþka þeylerin buna dahil olup olmadýðý konusunda kapalýlýk ortaya çýkar: Hýrsýzlýk hükmü yankesici (tarrâr) veya kefen soyucu (nebbâþ) hakkýnda uygulanabilir mi? Kefen soyucu veya yankesiciyi de "hýrsýz" kelimesi kapsamýna girer mi? Ýþte bu konuda ilim adamlarý ictihadlarda bulunmuþ ve nisbeten farklý sonuçlara varmýþlardýr.
Yankesici ittifakla hýrsýz kabul edilmiþtir. Kefen soyucu ise Ýmam Ebû Hanife ve Ýmam Muhammed tarafýndan hýrsýz kabul edilmemiþ ve onlar, kefen soyucuya hýrsýzlýk cezasýný veremeyiz demiþlerdir. Onlar bu neticeye varýrken, kefen soyuculuðun, hýrsýzlýk þartlarýný taþýmadýðýndan hareket etmiþlerdir. Fakat baþta Ýmam Ebû Yusuf olmak üzere diðer mezheb imamlarý kefen soyucuyu hýrsýz kabul etmiþlerdir.
Sözkonusu örnekte görüldüðü gibi "hýrsýz" (sârýk) kelimesinde bir kapalýlýk yok ama kapsamýnda kapalýlýk vardýr. Bu kapalýlýk da ictihadla açýklýða kavuþturulmuþtur. Hafi ve müþkil´de kapalýlýk, nassa ihtiyaç duyurmayacak kadar azdýr.
radyobeyan