IMF By: ecenur Date: 17 Þubat 2010, 22:54:07
IMF
Uluslararasý Para Fonu (International Monetary Fund) (IMF), 1944 yýlýnda uluslararasý para sisteminin esaslarýný belirleyen Bretton Woods Anlaþmasý gereðince kurulmuþ ve 1 Mart 1947den itibaren fiilen çalýþmaya baþlamýþtýr. Merkezi Washingtondadýr.
Guvernörler Meclisi, Ýcra Kurulu ve Genel Müdür olmak üzere üç yönetim organý vardýr. Üye ülkelerin maliye bakanlarýndan oluþan Guvernörler Meclisi, yýlda bir defa toplanýr. Ýcra Kurulu ise 6sý atanmýþ ve 14ü seçilmiþ olmak üzere 20 direktörden meydana gelir. Fondaki en yüksek paya sahip 6 ülke, kendilerini temsil edecek direktörleri doðrudan atarlar. Geri kalan üyeler ise gruplara ayrýlýr ve her grup bir direktör seçer.
Üye ülkelerin Uluslararasý Para Fonuna verdikleri kaynaklardan meydana gelen kotalar, özel çekme hakkýna göre hesaplanýr. Her ülkenin %25i altýn, %75i ulusal paradan oluþan kotasý, temsilcilerin oylarýnýn aðýrlýðýnýn yaný sýra kredilerin sýnýrlarýný da belirler.
Uluslararasý rezerv yetersizliðini gidermek için likidite yaratacak bir kurum olarak oluþturulan Uluslararasý Para Fonunun gerçekleþtirmeye çalýþtýðý amaçlarý þöyledir:
Uluslararasý ticaretin geliþmesini saðlamak üzere ülkelerde tam istihdam üretim seviyesine ulaþýlmasý.
Geliþme hýzlarýnýn artýrýlmasý.
Sabit kur sisteminin gerçekleþtirilmesi ve kurlarda istikrarýn saðlanmasý.
Tek yönlü devalüasyonlarýn olanaklar oranýnda önlenmesi.
Ödemeler dengesi sorunlarýnýn çözümüne yardýmcý olmak için üye devletlere kredi verilmesi ve ticari serbestliðe kavuþturulmasý.
Kararlý kur politikasý ile ulusal para politikalarý arasýnda koordinasyon kurarak, kambiyo piyasalarýna istikrar kazandýrýlmasý.
Konvertibiliteden, çok yanlý ödeme sistemi ve uluslararasý uzmanlaþmadan tam yarar saðlanmasý.
Fonun ana sözleþmesinde yer alan bu amaçlar, döviz kuru istikrarý, döviz kontrolleri ve ithal kýsýtlamalarýnýn kaldýrýlmasý ve yeterli uluslararasý likidite saðlanmasý olmak üzere üç ana nokada odaklanmaktadýr. Döviz kuru istikrarýnýn saðlanmasý için her ülke, ulusal parasýný altýnla tanýmlamakta ve parite döviz kurunu Fona bildirmektedir. Ancak önemli bir dengesizlik durumunda paritesini deðiþtirebilmektedir.
Döviz kontrolü ve ithalat kýsýtlamalarýnýn kaldýrýlmasý ilkerine göre ülkeler, dýþ ticaret kýsýtlamalarýna gitmeyeceklerdir. Bu amaçla Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaþmasý (GATT) ve Avrupa Tediyeler Birliði (EPU) olmak üzere iki anlaþma yapýlmýþtýr. Avrupa paralarýnýn konvertibl olmasý üzerine EPUnun da görevi bitmiþ, yerine Avrupa Para Anlaþmasý (EMA) yapýlmýþtýr. Öte yandan ülkelerin kotalarýndan oluþan fondan yapýlan çekmeler, ülkelere ek bir likidite olanaðý yaratmýþtýr.
Üye ülkeler, kotanýn %25ini oluþturan altýnla yaptýklarý ödemeyi, istediklerinde geri çekebilmekte, buna karþýlýk kredi dilimini meydana getiren %75lik kýsmý ise IMFin onayýyla kullanabilmektedirler. Üyelerin, IMFden kredi saðlayabilmeleri, statü hükümlerine ve Ýcra Kurulunun koyduðu esaslara baðlý olarak þu þekillerde olmaktadýr:
Normal çekme haklarý
Üye ülkeler, altýn olarak yatýrdýklarý katýlma paylarýný, yani fondaki rezervlerini kullanýrlar. Daha sonraki krediler, katýlma payýnýn %200ünü geçmemek þartýyla verilir. Fondaki rezerv pozisyonlarýndan (kotalarýndan) arta kalan kýsýmdan verilen bu kredilerin karþýlýðý, ulusal parayla ve peþin olarak ödenir.
Özel çekme haklarý
Üye ülkelerin devamlý artan ödemeler dengesi sorunlarýnýn normal çekme haklarý ile giderilememesi ve özel anlaþmalar (stand-by arrange ments) yapýlmaya baþlanmasý üzerine 1970 yýlýndan itibaren her üye ülke için belli miktarlarda özel çekme hakký getirilmiþtir.
Altýn kambiyo sisteminin yerine geliþtirilen bu sistemin esasý soyut bir birim olan SDRdir (Special Drawing Right). Üyelerin bundan yararlanabilmeleri için para, maliye, dýþ ticaret, ödemeler dengesi hakkýndaki bilgileri sunmalarý ve gösterdikleri gerekçelerin IMF tarafýndan haklý bulunmasý gerekmektedir.
1990larýn baþlarýnda 177 ülkenin üye olduðu IMFe Türkiye, 14 Þubat 1947 tarihli ve 5016 sayýlý yasayla katýlmýþtýr.