Garib hadis By: armi Date: 16 Þubat 2010, 16:46:33
GARÝB HADÝS
Senedinin bir veya birkaç tabakasýnda râvî adedi bire düþen hadis. Garib lugatte; yabancý, yurdundan uzakta tek baþýna kalmýþ kimse anlamýna gelir:
Istýlahta; Sikalardan, zayýf râvilerle beraber sadece bir sikanýn rivayet etmesi, herkes bir hadisi ayný þekilde rivayet ederken bir râvinin biraz farklý rivayet etmesinden dolayý hususilik arzeden hadis. Hadisçiler "Garib" deyince bu manayý kastederler. Garib hadis sened ve metninin durumuna göre sahih, hasen ve zayýf olabilir. Garib hadisler isnâdýyla garib, metniyle garib olmak üzere ikiye ayrýlýr. Ýsnâdiyle Garib metni bir veya birkaç râvi tarafýndan rivâyet edilmekle meþhur iken sonradan bir râvinin bunlardan baþka bir kimseden tek baþýna rivayet ettiði hadistir.
Metniyle, Garib; içindeki râvileri birbirlerinden rivâyetle meþhur bir sened olmakla beraber metni yalnýz bu senedle nakledilmiþ olan hadis.
Bir hadis ilk tabakalarda garib olup sonraki tabakalarda bir çok râviler tarafýndan rivâyet edilip meþhur olursa bu çeþit hadislerce de Garib meþhur hadisler denilir. Meselâ; Hz. Ömer (r.a.)´ýn Hz. Peygamber (s.a.s)´den rivâyet ettiði "Âmeller ancak niyetlere göredir" (Müslim, imâret,155) hadisi meþhur garibtir. Bu hadisi Hz. Ömer´den sadece Hikâme b. Vakkâs
Hikâme´den Muhammed b. Ýbrâhim, Muhammed´ten sadece Yahya b. Sa´d el-Ensârî rivâyet etmiþtir. Yahya´dan ise birçok râvi rivayet temiz ve hadis meþhur olmuþtur.
Hadis metinlerinde az kullanýlan, anlaþýlmasý güç kelimeleri, ifade etmek için de "garibu´l-hadîs, terimi kullanýlmýþtýr. Hadislerin garib kelimelerini açýklamak için de eserler yazýlmýþtýr. Ýbnü´l-Esîr´in "en-Nihâye fi Garîbi´l-Hadis ve´l-Eser" isimli eseri ile Zemahþerî´nin el-Fâik fî Garîbi´l-Hadis isimli eseri bu eserlerin en meþhur olanlarýndandýr. .
Hadisçiler hadislerin isnâd ve metinlerinin garib olanlarýnýn aranmasýný hoþ karþýlamamýþlar. Ýnsanlarýn ilgisini çekme nadir þeylere sahipmiþ gibi gözükmek için garib haberler öðrenenleri tenkid etmiþlerdir. Sözgelimi Ahmed b. Hanbel, "Garib hadisleri yazmayýnýz, çünkü onlar menâkirdir (kötü þeyler) ve çoðu zayýf râvilerden gelmedir" demiþ, Malik b. Enes de, "Ýlmin þerrinin garib, hayrýnýn da halk tarafýndan rivâyet edilen zahir" olduðunu ileri sürmüþtür. Abdurrezzak, "Biz garib hadisin hayýr olduðunu sanýrdýk, halbuki o þer imiþ" derken, Ebu Yusuf da, "Dini kelâm ile arayan zýndýklaþýr, hadisin garibini arayan yalancý olur" demiþtir
Garib hadisler Ahad haberlerin kýsýmlarýndandýr. Bir haberi Ahad olan Garib hadisin Hüccet olup olmayacaðý tartýþýlagelmiþtir. Çünkü bu terim, tarih içinde çok farklý anlamlar ifade etmiþ, farklý deðerlendirmelere tabi tutulmuþtur (bk. Ahâd haber).
Haber-i âhâdýn hüccet olamayacaðýna ilk olarak Mu´tezile bilginleri öne sürmüþlerdir. Fakat onlar bu terimden bir kiþinin bir kiþiden yaptýðý rivâyeti anlamakta idiler. Nitekim Mu´tezile´nin tanýnmýþ imamlarýndan, el-Hayyât "el-Ýntisaâr" isimli eserinde bunu açýkça ifade ederek þöyle demiþtir:
"Biz adil bir kimsenin haberinin hüccet olarak kullanýlabileceðini kabul etmiyoruz". Görüldüðü gibi burada sözkonusu edilen âhâd haber, sonraki dönemlerde garib hadis olarak adlandýrýlan haber ile eþ anlamlýdýr.
Âhâd haberin hüccet olup olmayacaðý konusu ve hüccet olmasýnýn þartlarý müctehid imamlar arasýnda ihtilaflýdýr.
Bu konuda dikkat edilmesi gereken nokta haberin geliþ þekil veya adlandýrýlýþý deðil, onun sahih olup olmadýðýdýr. Sýhhati kesinlik kazanmýþ bir hadisin sýrf âhâd haber olmasý nedeniyle reddedilmesi, hüccet kabul edilmemesi anlaþýlabilir bir tavýr olmaktan uzaktýr.
Þamil ÝA
radyobeyan