Dirhem By: armi Date: 10 Þubat 2010, 17:45:09
DÝRHEM
Arap para sisteminde gümüþ sikke yerine kullanýlmýþ, daha sonra Osmanlýlara geçmiþ bir para birimi. Çoðulu derâhim´dir. Farsça direm´den alýnmadýr.
Dirhemin 2,97 gramlýk para þeklinin Hz. Ömer tarafýndan darbedildiði kuvvetli olarak rivâyet edilir. Ýslâmiyete ait en eski dirhemler, bazý þüpheli sikkeler müstesna, 75/694 yýlýndan kalmadýr. Müslümanlara bu dirhemin Sâsânî dirheminden gelmiþ olduðu þüphesizdir. Ýran´da Sâsânî dirhemleri 4,25 gramlýk yeni Atina drahmisinin aðýrlýðýnda olarak kabul edilmiþ ve bu vezin hemen hemen Sâsânî devletinin sona ermesine kadar deðiþmeden kalmýþtýr. Ýran´daki Arap vâlileri eski tipi muhafaza etmekle birlikte daha hafif sikkeler darbetmiþlerdir. Bunlarýn birçok sikkeleri 2,90 gr. aðýrlýðýnda olup, resmi dirheme uygundur.
Dirhemin resmi aðýrlýðýný tespit etmek, dinarýn aðýrlýðýný tayin etmekten daha güçtür. Çünkü dirhemler hiç bir zaman ihtimamla basýlmamýþtýr. Dirhemin resmi rayicinin tesbiti hususunda tarihlerde gördüðümüz kayýtlar birbirini tutmaz. Yalnýz hepsinin birleþtiði nokta dirhemin aðýrlýðý ile miskalin birbirine oranýnýn 7/10 olduðudur. Fakat miskal hakiki dinar (Mekke miskali 4,25 gram)´a nisbet edildiði zaman bir mânâ ifade eder. Dirhemin en muhtemel aðýrlýðý 2,97 gramdýr. Bu sikke gerek mevcut sikkelere ve camdan yapýlmýþ vezin ölçülerine, gerek E.T. Rogers tarafýndan Fayyum´da bulunan el-Muktedir devrine (295-320/908-932) ait sikke vezinlerine uymaktadýr.
Dirhemin katlarýna ve cüzlerine ilk hicri yüzyýllarda pek rast gelinmez. çüzlerinden en çok kullanýlaný 1/6 dânýk, en çok yaygýnlaþmýþ olaný da 1/2 dirhem idi (A. V. Zambaur, ÝA, Dirhem mad.; M. Zeki Pakalýn, Osmanlý Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüðü, Dirhem, mad.)
Dirhem-i Örfî:
Onaltý kýrattan ibaret gümüþ hakkýnda kullanýlan bir tabirdir. Bu da 3,2 gram eder. Bazý Ýslâm âlimlerine göre zekâtta, diyette ve diðer Ýslâmî borçlarda her yerin örfî dirhemi muteberdir. Ancak bu dirhemin, dirhemi þer´îden eksik olmamasý lâzýmdýr.
Dirhem-i Þer´î:
14 kýrat gümüþ para hakkýnda kullanýlýr. Orta büyüklükte 70 arpa tanesinin aðýrlýðý demektir. Bu da yaklaþýk 2,8 gram eder. Zekâtta, mehirde, diyette, hýrsýzlýk nisabýnda muteber olan bu dirhem´dir. Hz. Peygamber devrinde 20,12,10 kýrat sýkletinde üç türlü dirhem vardý. Halife Hz. Ömer (r.a.) zamanýnda bunlar birleþtirilerek ortalamasý olan 14 kýrat bir dirhem kabul edilmiþtir.
radyobeyan