Cumhuru Fukaha By: armi Date: 09 Þubat 2010, 17:09:21
CUMHÛR-U FUKAHÂ
Fakîhlerin çoðunluðu. Fýkýh, lügatte; bilmek, anlamak bir þeyi þuurlu bir þekilde kavramak, kendisine hüküm taalluk eden gizli bir manaya vakýf olmak (el-Ýsra, 17/44) ve bir þeyin künhüne muttali bulunmak mânâlarýnda kullanýlýr. Istýlahta ise; "insanýn amel cihetiyle lehine ve aleyhine olan þer´î hükümleri bir meleke halinde bilmesi", yani, kiþinin ibadet, ceza ve muamelelere dâir leh ve aleyhinde olan þer´î hükümleri, delillerinin tafsilatýyla birlikte tanýmasýdýr. Ýmam Ebu Hanife, fýkhý, "Ýnsanýn, lehine ve aleyhine olan þeyleri bilmesidir." þeklinde tarif eder. Þer´î hükümleri bu þartlarla bilen þahsa "fakîh"* denir. Çoðulu fukahâ´dýr. Fakîh´in, meþgul olduðu ibadet, muamelât ve ukubâta dâir þer´î meselelerin tümüne "Fýkýh* ilmi" adý verilir. (Ö. N. Bilmen, Hukuku Ýslâmiye ve Istýlahat-ý Fýkhiye Kamusu, I, 13) "Fakihlerin çoðunluðu" manasýna gelen "Cumhur-ý fukaha, bir asýrda ve ayný bölgede mezhep farký gözetmeksizin mevcut olan fýkýh âlimlerinin çoðunluðu demektir." Þer´î delillerden olan "icmâ-i ümmet (bir asýrda yaþamýþ bütün Ýslâm müctehidlerinin bir mesele hakkýnda ayný görüþte bulunmalarý) teriminde geçen "ümmet" ifadesi, bütün müctehid ve fakihleri içine alýr. Cumhûr-ý fukahâ´nýn görüþü ise belli bir muhitte tanýnmýþ fakihlerin ekserisinin görüþünü yansýttýðýndan, icma gibi delil sayýlmaz. Zira az da olsa çoðunluðun dýþýnda kalan fakihlerin muhalefeti söz konusudur. Sahabe devrini takib eden Tâbiûn ve onlarý takip eden Tebe-i tâbiîn* döneminde yaþayan fakihler, Ýslâm devletinin deðiþik bölgelerinde toplanmýþlardýr. Ýctihada dayanan bir çok meselelerde ayný bölgede yaþayan bir çok fakih ayný görüþü paylaþtýðý gibi, bu görüþe bir diðer bölgede yaþayan fakihlerden bir kýsmý da katýlabilir. Böylece fakihlerden çoðunun kabul ettiði görüþü dile getirmek için "cumhur-ý fukahanýn görüþü budur" denir. Mezhep imamlarý ve ekollerinde bulunan fakihler ayný tabirin içinde yer alýrlar. Dört mezhepten üçü bir mesele hakkýnda ayný görüþte olduðu zaman bunlar için "cumhûr-ý fukaha" veya "cumhur" adý verilir. Hanefi mezhebinde imam Ebu Hanife, Ebû Yusuf, Muhammed eþ-Þeybani, Züfer ve Hasan´dan dördü veya üçü ayný kanaati paylaþtýklarýnda bunlara mezhebin cumhuru, görüþlerine de "Müîtâbih" denir.
Çeþitli bölgelerde ün yapmýþ fakihler þunlardýr:
Medîne´de: Sa´îd b. el-Müseyyeb, Urve b. ez-Zübeyr (ö. h. 94), Kasým B. Muhammed (ö. 102 h.), Harice b. Zeyd (ö. 100 h.), Ebu Bekir b. Abdurrahman b. Haris (ö. 94 h.), Süleyman b. Yesar (ö. 107 h.), Ubeydullah b. Abdullah b. Utbe (ö. 98 h.), Bunlara "el-Fukahâ us-Seb´a"*da denir. Ebu Bekir b. Muhammed b. Amr b. Hazm (ö. 120 h.); bu zatýn oðullarý Muhammed ve Abdullah, Ebu Cafer b. Muhammed b. Ali (ö. 117 h.), Rabî´atu´r-ra´y (ö. 136 h.), Muhammed b. Þihabu´z-Zuhrî (ö. 124 h.).
Mekke´de: Ata b. Ebî Rebah, Tavus b. Keysan, Mücahid b. Cebr (ö. 100 h.), Ubeyd b. Umeyr (ö. 68 h.), Amr b. Dînar (ö. 126 h.), Abdullah b. Ebî Müleyke (ö. 119 h.), Ýkrime, Ýbn Cüreyc (ö. 150 h.), Süfyan b. Uyeyne (ö. 198 h.),
Basra´da: Hasan el-Basrî, Câbir b. Zeyd (ö. 103 h.), Muhammed b. Sîrîn, Müslim b. Yesar (ö. 100 h.), Ebu´l-Âliye (ö. 106 h.), Humeyd b. Abdurrahman (ö. 95 h.), Mutarrif b. Abdullah eþ-Þihhîr (ö. 87 h.), Zürare b. Evfa (ö. 93 h.), Eyyub es-Sahtiyanî (ö. 131 h.), Katade (ö. 117 h.).
Kûfe´de: Alkame b. Kays en-Nehâî (ö. 62 h.), Esved b. Yezîd (ö. 75 h.), Ebû Amr Ubeyd b. Amr el-Hamedanî (ö. 72 h.), Þureyh b. el-Haris (ö. 82 h.), Mesruk b. el-Ecda (ö. 63 h.), Abdurrahman b. Yezid en-Nehâi, Abdullah b. Utbe, Hayseme b. Abdurrahman Þerîk b. Abdullah (ö. 177 h.) Ebu Vâil, Abdurrahman b. Ebî Leyla (ö. 148 h.), Meysere, ed-Dahhak (ö. 105 h.), Ýbrahim en-Nehaî (ö. 96 h.),
Amiru´þ-Þa´bî (ö. 103 h.), Saîd b. Cübeyr (ö. 95 h.), Hammâd b. Ebî Süleyman (ö. 120 h.),
Þam´da: Ebu Ýdris el-Havlanî, Þurahbil b. es-Simt, Ebu Zekeriyya el-Huzaî, Kabîsa b. Züeybi´l-Huzâî (ö. 86 h.) Süleyman b. Habîbi´l-Muharibî, el-Haris b. Umeyr, Hâlid b. Ma´dân, Mekhûl (ö. 116 h.), Ömer b. Abdu´l-Aziz (ö. 101 h.).
Mýsýr´da: Leys b. Sa´d (ö. 175 h.); Yemen´de: Mutarrif b. Mâzin (ö. 219 h.), Abdurrezzak b. Hümam (ö. 211 h.);
Baðdat´ta: Ebu Ubeyd el-Kasým b. Sellâm (ö. 224 h.), Dâvûd b. Ali (ö. 270 h.).
radyobeyan