Selem By: ezelinur Date: 07 Þubat 2010, 16:42:37
Selem´in Tanýmý
Selem, "esleme" nin ism-i masdarýdýr. Esleme´nin hakîki masdarr Ýslâm´dýr. Lügat anlamý, sermâyeyi önceden, peþin vermektir. Lügate göre selem´e selef de denilir. Ancak selem kelimesi, Hicâzlýlarýn lügatinde kullanýlmaktadýr. Selef kelimesiyse Iraklýlarýn lügatinde yer almaktadýr. Þu var ki, "selef" kelimesi "selerrTden daha geneldir. Zîrâ selef, karz anlamýnda da kullanýlmaktadýr. Selef iki anlamda kullanýlýr:
1- Kiþinin Ödünç vermesidir. Bunda ödünç veren kiþinin ilâhî mükâfattan baþka bir yararý yoktur. Ödünç alan kiþinin, ileride açýklanacaðý gibi, aldýðýný olduðu gibi geri vermesi gerekir.
2- Kiþinin selef akdi esnasýndaki piyasadan daha fazla bir fiyatla, belli bir vâdede teslim almak üzere muayyen bir eþyayý satýn almak üzere peþinen altýn veya gümüþ vermesidir. Selef verenin bunda yararý vardýr. Bu ikinci þekle selem denir.
3- Selef, eslefe´nin ism-i masdarýdýr. Eslefe´nin hakîki masdarý islâf´týr. Ayný zamanda "sellefehü" (ona selef verdi) denilir. Bu fiilin masdarý da "teslîf" þeklindedir. Selem´in fýkýhçilar ýstýlahýna göre tanýmýna gelince, mezheblerin buna iliþkin geniþ açýklamalarý a§aðýya alýnmýþtýr.
(1)- Þafiler dediler ki: Selem, zimmette nitelenen bir þeyi selem lâfzýy-satmaktýr. Örneðin, "yirmi Mýsýr cüneyhini, zimmette þöyle þöyle nitele-,yýrmý Ölçek buðdayý bir ay sonra teslim almak üzere sana selem olarak mett demek gibi SeIem bey IâfzýyIa yapýlýrsa, meselâ bir kiþi: "Zim-üze nitelenen yirmi ölçek buðdayý, bir ay sonra teslim almak yýrmý Mýsýr cüneyhine bana sat´ derse, bunun selem olup olmayacaðý lerdi ihtilâf edilmiþtir. Bazýlarý bunun bey´ akdi olduðunu söylemiþ de sahih olan bedelin ertelenmesi, satýþ akdinin yapýldýðý meclisten ayrýldýktan sonra teslim alýnmasý, baþka bir þeyle deðiþtirilmesi, taraflara muhayyerlik þartýnýn koþulmasý gibi þeyler burada da sahih olurlar. Bazýlarý da derler ki, bu selem akdidir. Çünkü akid, selem anlamýnda yapýlmýþtýr. Lâfza bakýlmaz. Þu halde bunun bedelini baþka bir þeyle deðiþtirmek sahih olmaz. Bedel altýn ise onun yerine buðday vermek sahih olmaz. Ayný þekilde üzerine selem akdi yapýlan nesnenin (müslemün fih) de baþka bir þeyle deðiþtirilmesi sahih olmaz. Sözgelimi buðday üzerine selem yapýlmýþsa, müþteriye buðday yerine dan vermek sahih olmaz. Üzerine selem yapýlan nesne için ödenecek bedelin, akid meclisinden ayrýldýktan sonra verilmesi de sahih olmaz. Selemde muhayyerlik þartýnýn koþulmasý sahih deðildir. Ama mûte-med görüþe göre selem akdi, selem kelimesi telâffuz edilmeksizin gerçekleþmez. Bu akidde bey kelimesi telâffuz edilirse, bey´ (satýþ) akdi olur. Bu da özel kavramlara dayanan üç þeyden; selem, nikâh ve kitabet akidlerinden birisidir.
Hanefîler dediler ki: Selem, bilâhare teslim alýnacak bir nesneyi, peþin bedel ödeyerek satýn almaktýr. Altýn veya gümüþ nakitlerden birini veren kiþiye müslim denildiði gibi, rabbü´s-selem de denilir. Bilâhare müþteriye teslim edilecek olan nesnenin sahibineyse "müslemün ileyh" denilir. Üzerine selem akdi yapýlan buðday ve kaymak gibi satýlýk nesneye ise "müslemün ofih" denilir. Bu nesneye bedel olarak verilen þeye ise "selemin sermâyesi" denilir. Bir kimse belli bir vâdede buðday satýn almak ve bunun için de peþinen nakid ödemek isterse, bu yaptýðýna selem denilir. Müþteriye "müslim", satýcýya "müslemün ileyh", buðdaya "müslemün fih", nakid olarak ödenen sermâyeye ise selemin sermâyesi denilir. Bu akdin selem veya selef lafzýyla yapýlmasý þart deðildir. Bey´ lafzýyla da gerçekleþir. Ayný þekilde bey´ akdi de satýn alma ve selem lafzýyla da gerçekleþir.
Mâlikîler dediler ki: Selem, karþýlýklý bedelleþme akdidir. Bu akid iki bedele denk olmayan ayýn ve menfaatten baþka bir þeyle zimmeti meþgul eder.
Tanýmdaki "bedelleþme akdidir" sözünün mânâsý þudur: Selem, akid yapan taraflardan her birinin diðerine bedel verdiði bir akiddir. Bu kaydýn konulmasýyla hîbe, sadaka ve diðer bedelsiz akidler, taným kapsamýnýn dýþýna çýkmýþ oldular. Zîrâ hîbe ve sadakada taraflardan sâdece birisi bir mal vermektedir. "Ayýnsýz" demekle de vadeli bir ayýn, meselâ altýn veya gümüþ karþýlýðýnda bir eþyayý satmak, kapsam dýþýna çýkarýlmýþ oldu. Nitekim bu, bey´in tanýmýnda da geçti. "Menfaatsiz" kaydým koymakla da, ev ve benzeri tekeffül edilen þeylerin kirasý kapsam dýþýna çýkarýlmýþ oldu. Çünkü bunlar, ayýnsýz bedelleþme akdidir, Ama bedellerden birisi menfaattir, "Ýki bedelden birine denk olmayan" sözüyle de selef, yani ödünç verme akdi, kapsam dýþýna çýkarýlmýþ oldu. Ödünç alan kiþi, aldýðýný bilâhare olduðu gibi ödemekle yükümlüdür.
Hanbelîler dediler ki: Selem, satýlmasý sahih olan ve zimmette ni e ene;; bir þeyi belli bir vâdede teslim almak üzere satýn alma akdidir. Zim-yükti ,..vas.ýftýr ki mükellef onunla yükümlülük altýna girmeye ve baþkalarýný daha? k´Imaya ehil olur. Bu, baþkalarýnýn yanýnda genel bir anlamdýr. Bu negj Yüce,.gmiþti. Selemin bey´ (satýþ) lafzýyla yapýlmasý sahih olur. ör-almak fi Þmm» "þu niteIikte ve þu ölçekteki buðdayý bir ay sonra teslim hatta sat Senden Satln aldim" demesi gibi- SeIem ve selef Iâfýzlarýyla da, edinelim yapmamn sahih olduðu bütün lâfýzlarla da sahih olur. "Mülk °ým ve "hîbe edindim" demek gibi.
Selemin Hükmü Ve Delili
Selem´in hükmü câizliktir. Selem, satýcýnýn yanýnda bulunmayan þeyi satmasýnýn yasaklanýþýndan istisna edilmiþ bir ruhsattýr. Caiz ýmýýn delili Kitab, Sünnet ve fcmâ´dýr. Kitab´taki delilimiz þu âyet-i kerîmedir:
"Ey imân edenler, belirli bir süre için borçlandýðýnýz zaman onu yaziniz.[1]
Sünnetteki delile gelince, Buhârî ve Müslim´deki þu hadîs-i þeriftir:
Bir kimse bir þeyde selef yaparsa; belli ölçekte, belli tartýda,belli Vâdeye kadar yapsýn.[2]
Müslümanlarýn imamlarý, selemin caiz olduðu hususunda icmâ etmiþlerdir.
radyobeyan