Bid'i talak By: armi Date: 05 Þubat 2010, 11:28:34
BÝD´Î TALÂK
Kadýný hayýz halinde iken veya temizlenince birleþtikten sonra yahut da bir temizlik içinde bir sözle birden fazla talâkla boþama. Sünnet´e aykýrý olan bu tür boþamanýn haram olduðu ve bunu yapan erkeðin Ýslâmî hükümlere karþý gelmiþ sayýlacaðý husûsunda Ýslâm âlimleri arasýnda ittifak vardýr. Ancak Ýslâm hukukçularý böyle bir boþamanýn hukukî neticesi; yani boþamanýn muteber olup olmýyacaðý hususunda þiddetli münakaþalara varan görüþ ayrýlýklarýna düþmüþlerdir.
Ýmam Ebû Hanife ve talebelerine göre talâk üç þekilde gerçekleþir: Ahsen, Hasen, Bid´î. Bunlardan Ahsen (en güzel) ve âile hakkýnda hayýrlý ve elveriþli olan talâk, kiþinin eþini üç tuhur halinde bir talâk ile boþayýp iddeti bitinceye kadar býrakmasýdýr. Hasen yani güzel talâk da, kiþinin karýsýný üç tuhur içinde üç kere boþamasýdýr ki, buna bid´î mukabili "sünnî" denilir. Bid´î talâk da bir sözle üç talâk´ý birden tuhur halinde vermek demektir.
Hayýz hâlinde veya temizlendikten sonra kendisiyle birleþme vâki olmuþ kadýný boþamak, bazý Ýslâm hukukçularýna göre iki durumda Kitâb ve Sünnet´e aykýrýdýr. Dolayýsýyla böyle bir talâk geçerli deðildir. Bunlar, Cenâb-ý Hakk´ýn þu buyruðunu gösterirler:
"Ey peygamber! kadýnlarý boþamak istediðiniz zaman iddetleri içinde boþayýnýz ve iddeti hesaplayýn. Rabbiniz olan Allah´tan korkunuz.. " (et-Talâk, 65/1).
"Boþama iki defadýr. Bundan sonra kadýnlar ya iyilikle tutulur ya da güzellikle býrakýlýr... (el-Bakara, 2/229).
Bunlardan baþka Ýbn Ömer´in hayýz halindeki karýsýný boþamasý üzerine Resulullah (s.a.s.)´in ona hanýmýna dönmesini emretmesi ve Ýbn Ömer ile Ebu´z-Zübeyr´den gelen rivayetlere göre Resulullah (s.a.s.) hayýz halindeki boþamalarý geçerli saymadýðýna" dâir hadisleri;
"Her kim sünnetimize uymayan bir iþ iþlerse o merduttur, geçerli deðildir." mealindeki sahih hadisler bu tür talâk´ýn Ýslâm´da muteber olmadýðýný göstermektedir (Þevkânî, Neylü´l-Evtâr, VI, 239).
Fakat bu görüþ ve delillere raðmen dört mezhep imamý da dahil olmak üzere Cumhur´a göre böyle bir boþama bid´at ve haram olmakla beraber geçerli bir boþamadýr. Erkek talâk hakkýný kullanmýþ olur ve kadýn da boþ düþer (H. Karaman, Mukayeseli Ýslâm Hukuku, Ýstanbul 1986, I, 306 vd.)
Bu tür talâkýn geçerli olduðunu söyleyen müçtehidlerin görüþleri ise þu delillere dayandýrýlmaktadýr:
Ýbn Ömer´le alâkalý hadiste Resulullah´ýn eþine dönmesini emretmesi bu boþamanýn bir talâk sayýldýðýna delâlet eder; çünkü talâk olmadan ric´at da olmaz.
Ayrýca Ýbn Ömer´in böyle bir boþamanýn sadece bir talâk sayýlacaðýný bildirmiþ olmasý (el-Buhârî, Talâk,1), bu talâk´ýn geçerli olduðunu göstermektedir derler.
Bu iki görüþ Ýslâm hukuk tarihi boyunca günümüze kadar varlýðýný devam ettirmiþtir.
Bir temizlik içinde veya bir mecliste üç kere boþama durumuna gelince dört mezhep imamý da dahil olmak üzere Cumhur-u Ulemâ ister bir defada, ister arka arkaya birkaç defada ifâde edilen talâk´ýn muteber olduðu görüþünü savunuyorlar. Meselâ bir erkek hanýmýna "üç kere boþsun" veya "üç talâk ile boþsun" dese karýsýný beynûnet-i kübrâ ile boþamýþ olur. Ayný þekilde bir temizlik içinde birden fazla zaman ve yerde birden fazla talâk ile boþama da evlilik baðýný sona erdirme bakýmýndan muteberdir. Böyle bir talâk þekline karþý iki ayrý görüþ ileri sürülmüþtür:
Birincisi böyle bir boþama Kitâb ve Sünnet´e uymayan yani bid´i talâk olduðundan muteber deðildir, kadýný böyle bir talâk´la boþamak bir þey ifade etmez.
Ýkinci görüþ bir mecliste veya bir temizlik müddeti içinde birden fazla boþamalar bir boþama (ric´i talâk) sayýlýr. Bu görüþü savunanlar þu delilleri ileri sürerler:
-Cumhur´un delilleri bid´i talâk´ýn vâki olacaðýna ait olup yukarýda belirtilen delillerdir. Ayrýca þu hususlarda ilâve edilebilir:
-Hanýmýnýn zina ettiðini gördüðü halde bunu ispat edemediði için mülâane yoluna baþ vuran Uveymir, lânetleþmeden sonra karýsýný üç talâk ile boþamýþtýr. Fakat burada boþanmanýn mülâane ile olabileceði unutulmamalýdýr. Yani Uveymir´in bu boþamasý doðrudan doðruya üç talâk ile boþama deðildir.
-Üç talâk ile boþanmýþ kadýnlarýn boþayan eþleri ile tekrar evlenebilmelerinin mümkün olup olmadýðý mevzuunda Resulullah´tan sorulan suallerden Hz. Peygamber´in bu nevi boþamalarý sahih gördüðü anlaþýlmaktadýr. (Buhârî Talâk, 3).
Muhalifler bu delillere de þu cevabý vermiþlerdir: Bu suallerde geçen üç talâk ile boþamanýn bir mecliste veya bir defada olduðu sâbit deðildir. Çeþitli zamanlarda ve sünnete uygun bir þekilde boþanmýþ ve âdet üçe varýnca Hz. Peygamber´e sorulmuþ olabilir.
Böyle bir talâk´ý bir talâk kabul edenler ise þu delilleri ileri sürerler:
"Boþama (talâk) iki keredir. Sonra ya iyilikle geçinmek yahut güzellikle ayrýlmak gerekir... Allah´ýn had´leri bunlardýr; bunlarý açmayýn. Allah´ýn koyduðu sýnýrlarý aþanlar kendilerine zulmetmiþ olurlar. (Bundan sonra koca) karýsýný boþarsa, kadýn baþka bir koca ya varmadan artýk ona helâl olmaz. Þâyet bu (ikinci) koca onu boþar ve onlar da Allah´ýn koyduðu sýnýrlarý koruyacaklarýna kanaat getirirlerse birbirlerine dönmelerinde günah yoktur" (el-Bakara, 2/229-230)
Bu ayetler boþama haklarýnýn bir anda kullanýlmamasýný, ayrý ayrý zamanlarda kullanýlýp arada düþünülmesini bundan sonraki hayat hakkýnda iyi niyetle karar verebilmek için fýrsat býrakýlmasýný ortaya koymaktadýr.
Þamil ÝA
radyobeyan