el-Bari By: armi Date: 04 Þubat 2010, 14:19:00
el-BÂRδ
Cenâb-ý Allah´ýn isimlerinden biri. Bir örnek ve emsâle ihtiyaç duymadan yaratan zat anlamýna.
Eþyayý ve her þeyin âzâ ve cihazýný birbirine uygun ve mülâyim bir halde yaratan. Her þeyin vücudu mütenâsip, yani âzâsý, hayat cihazlarý ve anâsýrý keyfiyet ve kemiyet itibariyle birbirine uygun ve yaraþýk olarak yaratýldýðý gibi her þeyin hizmeti ve faydasý umumi ahenge uygun yaratýlmýþtýr. Öyle ki, bütün eþya birbirine lâzým ve mülâyim ve bu namütenâhi âlemler gûya ki, bir tek makina imiþ gibi, her þey bir þey için ve bir þey her þey içindir.
Kur´an´da Bârî kelimesi, halik ve musavvir ile birlikte zikredilmektedir.
Bârî vasfý Kur´an-ý Kerîm´de üç yerde açýklanýr. Haþr suresinde: "O, öyle Allah´týr ki, vücuda getireceði herþeyi hikmeti muktezasýnca takdir edendir. Onlarý var edendir. Varlýklara sûret verendir. En güzel isimler O´nundur. Göklerde ve yerde ne varsa (hepsi) O´nu tesbih (ve tenzih) eder. O, galib-i mutlaktýr. Yegane hüküm ve hikmet sahibidir. " (el-Haþr, 59/24) Allah bir þeyi, bir þeyden olmayarak yaratýr (ibda). Yani yoktan yaratýr. Þeyler, maddesiz olarak ketm-i ademden çýkar. Cenâb-ý Hakk´ýn, âlemi yaratmasý bakýmýndan üç deðiþmez sýfatý vardýr: Ýbda, Halk, Tedbir, Ýbda, bir þeyi yoktan var etmektir. Halk, bir þeyi bir þeyden var etmektir. Tedbir de, bütün alemi idare etmek demektir. (el-Bakara, 2/54).
Bârî, Berae fiilinden gelir ve yaratýcý demektir. Yaratmak (halk), iki manaya delâlet eder: Takdir ve yok olan þeye vücud vermek; hiçbir asýl ve misali yok iken icat etmek. Bazen de inþa manasýna kullanýlýr. Her þeyi tam anlamýyla takdir ve icat ederek yaratan yaratýcý, ancak Allah´týr. "O öyle halik ki, bârî yani öyle temiz yaratýcý ki, yarattýklarýný temiz ve saðlam bir nizam üzere seçip tesviye ve tekamül ettirerek birbirinden farklý özellikler ile temyiz ettirir." (Elmalýlý Hamdi Yazýr, Hak Dini Kur´an Dili, Ýstanbul 1936, VI, 4876).
Bedea fiil kökünden gelen bad´a kelimesi, icat etmek, örneksiz yapmak demektir. Ayný zamanda Allah´ýn aletsiz, zamansýz ve mekânsýz icat etmesi anlamýnda kullanýlýr. (Ali Ünal, Kur´an´da Temel Kavramlar, Ýstanbul 1986, s. 197).
Þâmil ÝA
radyobeyan