Ayb By: armi Date: 03 Þubat 2010, 12:33:02
AYB
Eksiklik, noksanlýk, toplumun normal karþýlamadýðý hususlar. Ýstýlahî tabir olarak "ayb" veya "ayýp"; yapýlan bir alýþ-veriþ neticesinde satýlan bir malýn bir eksikliðinin çýkmasý veya daha önceden bilinmesi üzerine ortaya çýkan hukukî durumla ilgili bir fýkhî kavramdýr.
Alýþ-veriþi yapanlardan her biri muhayyerlik hak ve yetkilerine sahiptir. Alýnan malda bir eksiklik veya noksanlýðýn görülmesi üzerine muhayyerlik hakkýnýn kullanýlmasýna Hiyaru´l-Ayb* adý verilir. Özellikle bu hak alýcý için söz konusu olduðundan alýcý isterse malý geri verebilme hakkýna sahiptir. Mutlak bir alýþ-veriþte satýlan bir malýn satýþtan önce var olduðu sabit ve satýþtan sonra da giderilmesi imkânsýz olan bir ayýbý bulunursa; alýcý malý geri verme veya belirtilmiþ deðeri ile kabul edip etmeme hususunda serbesttir. Ancak malý aldýðýný kabul ettiðini söyleyip, malýn deðerinde bir indirim yaparak bedelini ödemesi söz konusu olamaz. Alýcý malý ele geçirdikten sonra böyle bir kusur ortaya çýkarsa satýcýya malý geri verip alýþ-veriþi feshedemez. Fakat malý ele geçirmemiþ ise ve bu arada maldaki bir aybý öðrenirse alýþ-veriþi bozma hakkýna sahiptir.
Alýþ-veriþ sýrasýnda ayýp serbestiliði þartýný sözkonusu etmeye gerek yoktur. Hiyaru´l-ayb iki kýsýmdýr:
Birincisi; aybýn satýcýnýn bilgisi ve isteðiyle yapýlmýþ olmasýdýr. Meselâ, satýlacak bir süte önceden su karýþtýrýlmasý veya sade yaða margarin katýlmasý gibi.
Ýkinci kýsým ise malda tabii bir eksikliðin bulunmasý. Bu da iki türlüdür. 1-Alenî ayýp, 2-Gizli ayýp. Alenî ayýpta satýlan bir malda bulunup, bakýldýðýnda görülebilecek bir ayýp ise bu zâhir ve alenî bir ayýptýr. Meselâ satýlan bir atýn tek gözlü veya topal olmasý gibi. Gizli ayýp ise ilk anda bakýldýðýnda görülmeyen eksiklik ve ayýptýr. Satýlan fýndýk yahut cevizlerin içinin çürük olmasý gibi. Hiyaru´l-ayb´ýn bir hak olarak sabit olabilmesi için bazý þartlarýn bulunmasý gerekir: Satýlan malýn cinsinden baþka mallarýn büyük bir ekserisinde böyle bir aybýn bulunmamasý. Malda ortaya çýkan aybýn, alýþ-veriþin gerçekleþmesinden önce satýcýnýn elindeyken meydana gelmiþ olmasý. Ortaya çýkan bu aybýn akdin feshinden önce varlýðýný sürdürüp alenen görünmesidir.
radyobeyan