Akraba By: armi Date: 03 Þubat 2010, 11:39:52
AKRABA
Birbirine yakýn kimseler, aralarýnda, nesep, süt veya evlilikten doðan bir yakýnlýk bulunanlar.
Birbirinin soyundan gelmek veya evlilik sebebiyle eþlerden birinin kan hýsýmlarý ile diðer eþ arasýnda meydana gelen yakýnlýða akrabalýk; bu durumda olan her bir kimseye de akraba denir. Akraba, hýsým manasýna gelen "karîb" kelimesinin çoðulu olup, aslý "akribâ"dýr. Fakat bu kelime Türkçe´mizde akraba þeklinde yaygýnlaþmýþtýr. Ýslâm´da akrabalar; 1. Ayný sülbden gelenler (kan akrabalarý), 2. Evlilikle kurulan (sýhrî akrabalar), 3. (Diðer hukuk sistemlerinden ayrý olarak) Süt akrabalarý olmak üzere üç kýsýmdýr. Süt akrabalýðý, bir kimsenin süt çaðýndayken (iki yaþýna kadar) sütünü emdiði kadýn ve akrabalarýyla kendisi arasýnda meydana gelen akrabalýk baðýdýr. Meselâ: Sütünü emdiði kadýn onun süt annesi kocasý süt babasý çocuklarý da süt kardeþleri olur. Ýki yaþa kadar emilen süt çocuðun vücut yapýsýný tamamladýðý için, emzirenin bir parçasý: emziren de emenin-týpký öz annesi gibi- bir annesi durumundadýr. Bir de, hukukî iþlemler sonucu oluþan, "evlât edinme tebennî-" þeklinde bir akrabalýk baðý vardýr. Cahiliye devri Araplarý arasýnda yaygýn olan bu tür bir akrabalýðý, Ýslâm, bütün sonuçlarýyla birlikte ortadan kaldýrmýþtýr.
Dînimiz, akrabalar arasýndaki iliþkilerin saðlam, sýcak ve devamlý olmasýna, akrabalarýn birbirine maddeten ve mânen destek olmalarýna çok önem vermektedir. Hýsýmlýk hakkýný gözetmek, Allah ve Resulü´nün ýsrarla emrettiði þeylerdendir. Kur´an-ý Kerim´ de Cenâb-ý Allah þöyle buyurur:
"Allah´a kulluk edin, O´na hiç bu þeyi ortak koþmayýn. Ana-babaya, akrabalara, yetimlere, düþkünlere, yakýn ve uzak komþuya, yanýnýzdaki arkadaþa, yolcuya ve size hizmet eden kimselere iyilik edin. Allah, kendini beðenip öðünenleri elbette sevmez. " (en-Nisâ, 4/36).
"Akrabalarýna, düþküne ve yolcuya hakkýný ver, elindekileri de hepten savurma." (el-Ýsrâ, 17/26).
Toplumun çekirdeðini oluþturan aile* ve onun etrafýný sýkýca saran akrabalýk baðlarý ne kadar saðlam olursa, toplum da o kadar saðlam ve güçlü olur. ilâhî kanun gereði insanoðlu, dünyaya bazý kiþilerle arasýnda hýsýmlýk baðlarý ile birlikte gelir, bu baðýn saðlam olmasý, insana yüksek bir moral gücü kazandýrýr. Ýþte bu güç kiþiye, hayatýn zorluklarýný göðüsleme ve ondan zevk alma þansýný saðlar. Hz. Peygamber (s.a.s.); mutluluðun kaynaðý olan sevginin, verâset yoluyla (yani yakýn ve uzak akrabalar kanalýyla) kazanýlacaðýný belirtmiþtir. (Buhârî, el-Edebu´l-Müfred, 22). Birbiriyle sýký ve sýcak iliþkiler içinde olan akrabalardan meydana gelen cemiyet*ler de güçlü olur. Hatta, devlet de bundan güç alýr. Ýslâm´ýn hedeflerinden biri de, saðlam bir müslüman toplum oluþturmaktýr. Ýþte bunda, sýlayý rahmin (akrabalýk iliþkilerini devamlý ve canlý tutmanýn) büyük bir yeri vardýr.
Ýslâm, akrabalýk baðlarýnýn saðlamlýðýna ne kadar gayret ediyorsa, münâfýklar ve bugün onlarýn görevini yerine getiren yýkýcý cereyan müntesipleri de, aile ve akrabalýk baðlarýný koparmak için o kadar gayret ediyorlar. Ayet-i Kerime´de buna þöyle iþaret edilmektedir: "(Ey münâfýklar) demek idareyi ele alýrsanýz, yeryüzünde bozgunculuk yapacak ve akrabalýk baðlarýný koparacaksýnýz öyle mi?" (Muhammed, 47/22)
Müslümanlar, bugün çeþitli cereyanlarýn zaafa uðratmak istediði bu baðlarý saðlamlaþtýrmak mecburiyetindedir. Ýslâm sadece sýlayý rahimle yetinmeyip, akrabalarýn birbirine maddeten ve manen iyilik yapmasýný da emir ve tavsiye etmektedir. Peygamberimiz (s.a.s.), "Kime iyilik edeyim ya Resulallah!" diye soran bir sahâbîye, "Annene, babana, kýz kardeþine, erkek kardeþine ve bunlarý takip eden akrabalarýna iyilik etmek senin görevindir" þeklinde cevap vermiþtir. (Buhârî, el-Edeb, 25).
Abdullah b. Mes´ud (r.a.)´dan þöyle rivayet edilir: Hz. Peygamber (s.a.s.)´e "Amellerin hangisi Allah´a daha çok sevimlidir?" diye sordum. " Vaktinde kýlýnan namazdýr " diye buyurdular. "Sonra hangisidir" dedim. "Anne ve babaya iyilik etmektir" buyurdu. "Sonra hangisidir?" dedim. "Allah yolunda cihaddýr " buyurdu. (Tecrîd-i Sarîh tercümesi, II, 318).
Baþka bir hadiste Hz. Peygamber (s.a.s.) þöyle buyurur: "Allah´a ve ahiret gününe iman eden misâfirine ikram etsin. Allah´a ve ahiret gününe iman eden akrabasýný görüp gözetsin..." (Riyâzu´s-Sâlihîn, Birru´lValideyn, 312)
Akrabaya Ýslâmî akîde gereði yakýnlýk duymak, onlarýn yardýmlarýna her zaman koþmak, sýk sýk ziyaret etmek, uzakta bulunanlarý arayýp sormak, onlarla haberleþmek þarttýr. Toplumun önemli bir kurumu olan ailenin saðlam bir yapýya kavuþturulmasý, ancak bu görevlerin tam anlamýyla yerine getirilmesiyle mümkündür. Saðlam bir aile saðlam bir topluma götürür. Akrabalar arasýndaki iliþkiler, hukûkî ve ahlâký olmak üzere ikiye ayrýlýr:
Akrabalýðýn Hukukî Neticeleri
1. Evlenme yasaðý; kan, süt ve evlenmeden meydana gelen her üç akrabalýkta, belli bir sýnýra kadar, evliliðe manîdir. Evlenilmesi haram olan akrabalarý, Kur´an þöyle sýralamaktadýr:
"Sizlere; analarýnýz, kýzlarýnýz kýzkardeþleriniz, halalarýnýz teyzeleriniz, kardeþlerinizin kýzlarý, kýz kardeþlerinizin kýzlarý, sizi emziren süt anneleriniz, süt kardeþleriniz, karýlarýnýzýn anneleri, kendileriyle gerdeðe girdiðiniz kadýnlarýnýzýn yanýnýzda kalan üvey kýzlarýnýz -ki onlarla gerdeðe girmemiþseniz size bir engel yoktur-, öz oðullarýnýzýn eþleri ve iki kýz kardeþi bir arada almak suretiyle evlenmek, -geçmiþte olanlar artýk geçmiþtir- size haram kýlýndý. Doðrusu Allah baðýþlar ve merhamet eder. Kocalý kadýnlar ile evlenme de haram kýlýnmýþtýr..."´(en-Nisâ, 4/93)
2. Mirasçý olmak; Yakýnlýk derecelerine göre akrabalar birbirine mirasçý olur. Kimin kime hangi oranda mirasçý* olacaðý Kur´an ve Sünnetle tesbit edilmiþtir.
3. Nafaka temini: Bir kimse, usûl (sulbünden geldiði kimseler) ve fürûunun (kendi sulbünden gelenlerin) nafakasýný, muhtaç duruma dilerlerse yakýn akrabalarýnýn nafakalarým, teminle yükümlü olur.
Akrabalýðýn Ahlâkî Neticeleri
1. Sýlayý rahim: Akrabalarýn birbirleri ile iliþkilerini kesmeyip devam ettirmeleri, ahlâkî ve dînî bir görevdir. Peygamberimiz (s.a.s.) buyurur ki:
"Rahim (akrabalýk), Allah´ýn rahmetinin eserlerindendir. Kim bu baðý korursa, Allah ona merhamet eder. Kim onu koparýrsa, Allah da ondan ihsan ve rahmetini keser." (Buhârî Edeb, 13)
"Akrabalarýyla iliþkiyi kesen Cennet´e giremez" (Buhârî, Edeb, 11 )
2. Akrabalara ikram ve ihsanda bulunmak: Yukarýda geçen hadislerden de anlaþýlacaðý gibi akrabalara maddî ve manevi ikramlarda bulunmak Peygamberimizin bize tavsiye ettiði hususlardandýr. Malýný, Allah yolunda harcanmasý için hibe etmek isteyen Ebu Talha´ya Peygamberimiz, onu akrabalarýna harcamasýný tavsiye etmiþtir.
Dinimizin emir ve tavsiye ettiði bu akrabalýk görevlerini yerine getiren kimseyi de Peygamberimiz(s.a.s.) þöyle müjdelemektedir:
"Kim rýzkýnýn bol olmasýný ve ömrünün uzamasýný isterse sýlayý rahim yapsýn." (Buhârî, Edeb, 12)
radyobeyan