Mevzu Ve Matrah By: sumeyye Date: 23 Aðustos 2012, 15:03:09
71. Mevzu Ve Matrah
1- Madenlerin Zekât Mevzuu Olmasý:
Allah tarafýndan yaratýlmýþ olup, kimsenin gömmediði, yeraltýnda bulunan mallara Maden adý verilir. Baþka bir ifadeyle, toprak altýndan çýkarýlan, tabiî olarak teþekkül etmiþ kýymetli madenlerdir. [878] Ýbn Kudame, madeni, “Yerden çýkan, kendi cinsinden olmayan maddelerden yaratýlan ve kýymetli olan her madde” þeklinde tanýmlar. Tanýmda geçen unsurlarý incelersek, “yerden çýkan” kaydý denizden çýkandan farkýný, “yaratýlan” kaydý insanlarýn topraða gömdüklerinden baþkalýðýný, “kendi cinsinden olmayan madde” kaydý da kendisinde bir takým haklar bulunan mal olmasýný saðlar. [879]
“Hadislerdeki dahilî þehadetten çýkarýldýðýna göre, daha Hendek harbine tekaddüm eden sene (takriben Uhud ile Hendek harbi arasýndaki zaman fasýlasýnda) Süleym'in altýn madenlerinden Hz. Peyamber'e bir miktar altýn getirilmiþtir. Altýn madenleri iþletmeciliði ile þöhret bulmuþ olan bu kabileden gelen miktardan baþka, vakýa olarak Hz. Peygamber'in Bilal b. Haris el-Muzeni'ye ikta' olarak tahsis ettiði el-Kabaliyya adlý altýn madenlerinden alýnan zekât nazarý dikkatimizi çeker. Ýlerki devirde neler madendir ve hangi nevi madenlerden zekâttahsil edilir münakaþalarý müctehidlerce yapýlýrken de kullanýlan bu misaller bize bazý ipuçlarý temin eder mahiyettedir.
Verilen örneklerden de anlaþýldýðý gibi, Hz. Peygamber'in madenlerden vergi aldýðý sabittir; ancak Yarýmada’ýnn bu sahada geniþ imkânlara sahip olmamasý dolayýsýyla, kendisinin bu husustaki tatbikatýný sadece mahdut misallerde görmekteyiz. Ayrýca kazuistik metoda tâbi olma sebebiyledir ki, Hz. Peygamber teorik bir takým kaideler vazetmekten de çekinmiþ olabilir. Ýlerki devirde bu meseleyi ele alan hukukçular, hangi nevi topraktan çýkan maden nevilerinde zekât tatbik edileceðinin münakaþasýný uzun uzun yapmýþlardýr. Bu mevzuda kýsýr hükümlerin mevcut oluþunda, o sýrada madencilik kolunda ticaretin pek geliþmemiþ olmasý esaslý bir rol oynamýþtýr.” [880]
Cumhur'a göre, gerekli þartlarý taþýyan madenler -kýymetli birer mal olduklarýndan- zekâta tâbidir; Zahirî Mezhebine göre madenler zekâta tâbi deðildir, ancak istihsal edilen altýn ve gümüþ madeni üzerinden bir yýl geçince zekât ödenmesi gerekir. [881]
[878] Kâsânî, BS, c. II, s. 65.
[879] Kardavî, FZ, c. I, s. 433.
[880] Tuð, age, s. 60-61.
[881] Bilmen, HFK, c. IV, s. 104.