Elena By: hafiza aise Date: 18 Aðustos 2012, 15:46:35
Belirsiz iliþkiler ustasý Zvyagintsev’in yeni baþyapýtý: Elena
Elif TUNCA • 90. Sayý / SÝNEMA
Baba- oðul iliþkisiyle baþladý (Dönüþ), karý-koca iliþkisine saðlam bir çentik attý (Sürgün), þimdiyse iþin içine üvey çocuklar girdi (Elena). Rus yönetmen Andrey Zvyagintsev, aile modeli üzerinden iktidar, iletiþim ve para temalarýna gözünü sakýnmadan saldýrmaya devam ediyor.
Rus sinema mirasýný ve en çok da Tarkovski çaðrýþtýrmasýný devralarak çýktýðý yolda Zvyagintsev'in ilk duraðý, yýllardýr görmedikleri babalarýyla bir anda karþýlaþan iki ergen erkek kardeþti. Kimliði hakkýnda en ufak bir fikirlerinin olmadýðý babalarýyla büyük hayallerle üç günlük bir tatile çýkan kardeþler, birden despotlar despotu bir adam bulmuþlardý karþýlarýnda. Küçük olaný diklenmiþ, büyük olaný ise suyuna giderek babasýnýn gözüne girmeye çalýþmýþtý. Ne var ki sonuç deðiþmiyordu; baba sadece kural koyucu, yargýlayýcý ve cezalandýrýcýydý. Ona dersini vermeye çalýþan küçük kardeþin, bir kuleye çýkýp intiharla tehdit etmesine karþý ise canýný diþine takarak kuleye týrmanan baba, bir anda elinin kaymasýyla yere çakýlýp ölüyordu. Cesedi gölde battýðýndaysa ardýndan avaz avaz aðlayan; beklendiði gibi büyük deðil küçük kardeþ oluyordu. Ailede erkeklerin otorite mücadelesine, Rusya’nýn tarihi eþlik ediyordu fonda ve bir de nefis bir aþk-nefret portresi sunuyordu yönetmen.
Bundan dört yýl sonraysa iki çocuklu bir ailenin dramýný yaþattý Zvyagintsev seyirciye. Kýr evlerine tatile gelen ailenin genç ve güzel annesi, kocasýna hamile olduðunu fakat çocuðun ona ait olmadýðýný söylüyordu. Ne yapacaðýný þaþýran koca, aðabeyinden yardým alarak evde bir operasyonla aldýrýyordu çocuðu. Fakat bu, karýsýnýn da hayatýna mal oluyordu. Ve o zaman ortaya çýkýyordu bu kayýtsýz görünüþlü adamýn, karýsýna olan derin aþký. Hikâyenin izini sürdüðünde karþýlaþtýðý gerçekse daha kahrediciydi; karýsý sadece artýk iletiþim kuramadýðýndan yakýndýðý kocasýndan ayrýlabilmek umuduyla “çocuk, senden deðil” demiþti, gayrimeþru bir iliþkisi falan yoktu!
Ve þimdi; hayli zengin bir iþ adamýnýn, 10 yýldýr hemþireliðini, 2 yýldýr da hayat arkadaþlýðýný üstlenmiþ olan Elena’yla tanýþýyoruz. Balkonuna sarkan aðaçtan gün doðuþu esnasýnda izlediðimiz, huzurlu ve konforlu olduðu görünümü veren evde ilk o uyanýyor. Kahvaltý hazýr olduðunda birlikte oturup o gün için planlarýndan bahsediyorlar. Yeri gelmiþken yemek masalarýnýn, Zvyagintsev için statü ve hiyerarþi belirtmenin en yalýn göstergesi olduðunu söyleyelim. Dönüþ'te babanýn gelip ilk kez ailesiyle oturduðu yemek masasý, Sürgün’de yine gerilimli ailenin, hâkim baba ve suçlu anne hiyerarþisini sergilediði yemek masasý, Elena’da hem eþitler arasý hem de yine hiyerarþik bir modeli resmediyor. Eþitler gibi karþýlýklý oturulan fakat ayný zamanda tam karþý karþýya durulduðunda bir çatýþmayý, bir üste çýkma çabasýný anlatan bir resim olarak yerini alýyor yemek masasý.
Biz de bu arada tanýyoruz bu çifti: Zengin Volodyamýz hafiften pinti. Düþkünlerin, içinde bulunduklarý durumu hak ettiklerini düþünen bir hali var. Elena’nýn ilk evliliðinden olan oðlu Sergey ve onun ailesine yardým tekliflerini, herhangi bir duygu belirtisi göstermeksizin reddediyor. Buna mecbur olmadýðýný söylüyor. Sergey’in çalýþýp para kazanmasý gerektiðini (ki burada haksýz deðil) onunsa tek iþinin parayý çar çur etmek olduðunu. Burada Elena’ya koz vermiþ oluyor, zira kendisinin de bir baltaya sap olamamýþ, üstelik kendisiyle görüþmeye de tenezzül etmeyen, Katya adlý bir kýzý var. Elbette Elena hemen bu durumu hatýrlatýyor ama tahmin edebileceðiniz gibi bu, hiçbir þeyi deðiþtirmiyor. Elena emekli maaþýný alýp oðluna götürmek üzere yola düþerken Volodya da lüks arabasýnda bir türlü karar kýlamadýðý müzikler eþliðinde iþine gidiyor; yolda kalabalýk bir iþçi grubunun geçiþiyle bekletilerek. Yine yeri gelmiþken yönetmenin, arabalara yüklediði misyona da göz atalým: Dönüþ’te baba ve oðullarý taþýyan araba çamura saplanýr, Sürgün’de uzunca bir tren geçiþi tarafýndan durdurulur, buradaysa para ve iktidarýn en büyük göstergesi adeta iþçilerin geçit resmini izlemek zorunda býrakýlýr.
Elena’yý takip edelim biz. Birkaç vesait deðiþtirip gittiði sanayi mahallesinde oðlunun kaldýðý evi, ait olduðu blokla beraber gösterir yönetmen: Volodya’nýn evi ne kadar ferah bir görüntü veriyorsa Sergey’in yaþadýðý yer o kadar üst üste týkýlmýþ konserve gibidir. Oradan hayat çýkmayacaðý çok açýk! Ama ilginç bir biçimde orada iki çocuk, bir gebelik varken Volodya’nýn evinin çocuksuzluðu ve hatta kýzýnýn çocuk yapmama inadý tuhaf bir tezat. Belki de hayat, imkânsýzlýklar içinden doðar.
Yine Volodya’nýnkiyle alâkasý olmayan, küçük, týkýþ týkýþ evde yaþayan erkeklerden Sergey sadece içki içmeyi, oðlu Sasha da bilgisayar oynamayý bilir. Ýki evin ortak noktasý ise iletiþimsizlik. Bu arada Elena, Sahsa’nýn eðitimi için yüklü bir meblað gerektiðini öðrenir. Elbette yapacaðý þey, bunu Volodya’dan istemektir.
Volodya önce þiddetle karþý çýkar, sonra da düþünmek için bir hafta süre ister. Bu arada geçirdiði kalp kriziyse bütün kararlarý hýzlandýrýverir. Volodya bir vasiyet yazarak bütün mirasýný kýzýna býrakacaðýný, Elena’ya da aylýk baðlayacaðýný açýklayýnca Elena’nýn bilinmedik yanlarý çýkar ortaya.
Film izleme zevkinizi kaçýrmamak için sonrasýndan bahsedemeyeceðim ama doðrusunu söylemek gerekirse dananýn kuyruðu da bundan sonra kopuyor. Sadece önceki filmlerindeki istenen ama planlanmamýþ, son kertede beklenmedik diyebileceðimiz ölümlerin yerini bu filmde bilinçli ve planlý bir ölümün aldýðýný belirtmekle yetinelim. Ve hem konularý hem sinematografisiyle dönemimizin büyük auter’lerinden olan Zvyagintsev’in bir sonraki filmini sabýrsýzlýkla bekleyelim.
Elena
Yönetmen: Andrey Zvyagintsev
Oyuncular: Nadezhda Markina, Andrey Smirnov, Aleksey Rozin