Jeoloji By: saniyenur Date: 06 Aðustos 2012, 14:17:01
Jeoloji
Jeoloji, botanik ve zoolojinin esas kaynaðý yeryüzü olduðu için, ilk Müslüman tabiat tarihi araþ turnacýlarý iþe jeoloji çalýþmalarý ile baþlamýþlardýr. Jeoloji ve mineraloji çalýþmalarý sonucunda yeryüzünün yüzey þeklinin uzun bir zaman süreci içinde tedrici bir jeolojik deðiþim geçirdiði, taþ ve kayalarýn yeryüzünün jeolojik tarihine þahit olduklarýný anlamýþlardýr. "En büyük Müslüman jeologlardan biri olan Bîrûnî þöyle yazmaktadýr: Bütün bu deðiþikliklerin geçmiþte uzun bir zaman sürecinde ve soðuk ve sýcaðýn bilinmeyen etkileri ile oluþtuðu yorumunu yapabilmek için kayalar ve kalýntýlar üzerindeki izlere dayanmak zorundayýz." (Z. Velidî Togan, "Biruni's Picture of the World" (Birûnî'nin Dünya Tasviri), Memoirs of the Archaeological Survey of India, c. 53, Kalküta, 1937-38, sh. 57-58).
Müslüman jeoloji araþtýrmacýlarý fosillerin menþeinin tamamen farkýndaydýlar... Henüz 10. yüzyýlda yazýlmýþ bulunan Ýhvan-ý Safa Risaleleri'nde fosiller, çok eski çaðlarda deniz olup þimdi kara parçasý olan yerlerde taþ haline gelmiþ deniz hayvanlarýnýn kalýntýlarý olarak resmetmiþti. Ayný þekildek, Müslüman ilim adamlarý havanýn tesiriyle meydana gelen deðiþiklikler, çeþitli dað oluþumlarýnýn hava etkesine direnme derecesindeki farklýlýklar, rüzgar ve suyun kayalar üzerindeki sürekli etkisiyle oluþan kumluklar ve nihayet bu süreçle meydana gelen tortul kayalýklar gibi birçok büyük çaplý jeolojik olgularýn-tamamen farkýndaydýlar. Ýbni Sînâ Amu Derya nehri boyunca yaptýðý gözlemlerinden yola çýkarak kilin tedricî katýlaþmasý ve taþ kesilmesi sonucu meydana gelen tortul kayalýklarýn teþekkülünü doðru biçimde açýkladý. (Bkz. N. Sate' al-Hosri, "Les idees d'Avicenne sur la geologie", Millenaire d'Avicenne, Congres de Baghdad, 1952, sh. 454-463).
Bir Müslüman ilim adamý tarafýndan yapýlmýþ belki de en kayda deðer jeolojik gözlem, Bîrûnî'nin Hindistan'daki Ganj vadisinin bir tortul tabaka olduðu gözlemidir... (Delta'nm özelliklerini inceledikten sonra þöyle yazmýþtýr:) 'Hindistan'ýn bir zamanlar nehirlerin sürüklediði alüvyonlarla yavaþ yavaþ dolmuþ bir deniz olduðu sonucuna varmanýz zor olmayacaktýr." (Albenini' s India, E. G. Sac-hau, Londra, 1910, c. I, sh. 198'den iktibasla Islamic Science, sh. 51-52).