Amerika/n camileri By: ehlidunya Date: 03 Aðustos 2012, 18:14:05
Ahmet Kurucan
Amerika/n camileri
Ýster Amerika ister Amerikan deyin; her ikisi de doðru. Ýlki camilerin yer almýþ olduðu kara parçasý, ikincisi aidiyeti ifade ediyor.
Ama bir manada yanlýþ olan onlara cami denilmesi. Hemen itiraz etmeyin; izaha çalýþayým. Bizim Ýslam kültür ve medeniyetinde mescit, namazgâh, musalla deðil de özellikle cami dediðimiz an aklýmýza gelen çaðrýþým farklýdýr ve farklý olmak zorundadýr. Zira mescit, namazgâh, musalla, cami hepsi namaz ibadetini cemaat halinde yerine getirmek amacýyla yapýlmýþ binalar olsa dahi, aralarýnda müthiþ farklar vardýr. Ýbadet için yapýlan bu mekânlarýn büyüklü-küçüklü olmasýndan müþtemilâtýna, minarelerinden tezyinâtýna uzanan farklar zaten bu farklý isimlendirmenin nedenidir.
Ýþte Amerika/n camilerine bu zaviyeden baktýðýnýzda içlerinde Detroit/Michigan'daki 'Amerikan Ýslam Merkezi' camii gibi bazý camiler hariç bizim tarihi mirasýmýzda yerini alan Sultanahmet, Selimiye, Süleymaniye camileri ya da Mescid-i Nebi, Mescid-Aksa, Ezher, II. Hasan, Emevi, Cihannümâ vb. camileri gibi deðil. Aþaðýda vereceðimiz bilgilerden de anlaþýlacaðý üzere bunlarýn büyük bir çoðunluðu farklý amaçlarla yapýlmýþ binalarýn satýn alma veya kiralama yoluyla günlük, haftalýk ibadet ihtiyaçlarýný karþýlamak için tadilâtla mescit þekline çevrilmiþ yerlerdir.
11 yýlda bin 209 cami
Resmî ya da yarý resmî sayýlacak istatistiklere göre, 7 milyon civarýnda Müslüman'ýn yaþadýðý Amerika'da 2011 Kasým ayý inceleme sonuçlarýna göre 2.106 adet cami var. Benzeri bir raporlama çalýþmasý 2000 yýlýnda da yapýlmýþ. 2000'de ise 897 cami varmýþ. Bunun manasý son 11 yýlda tam 1209 cami yapýlmýþ. Müthiþ bir yükseliþ. Ýki rapor arasýnda yapýlan kýsa gezintide toplam/yekün rakamlar açýsýndan dikkat çeken ilk unsur bu. Ýkincisi ise raporu hazýrlayanlarýn deðerlendirmesi. Þöyle diyorlar: 1990'lý yýllardaki camiler genelde cuma ve günlük namaz kýlma fonksiyonunu icra eden mescitler iken, 20 yýl içinde yavaþ yavaþ büyümenin, yani cami olmanýn yaný sýra oyun, konferans salonlarýndan sýnýf ve kütüphanelere, basketbol, futbol, tenis sahalarýndan; düðün vb. törenlerin yapýlabileceði çok amaçlý salonlara uzayan müþtemilatlý binalar haline gelmiþ.
En az cami Türklere ait
Malum Amerika'nýn 50 adet eyaleti var. Bu eyaletler arasýnda en çok camisi olan eyalet 257 ile New York. Ardýndan 246 ile Kaliforniya geliyor. Üçüncü sýrada ise 166 rakamý ile Texas yerini alýyor. Yeni cami inþasýnda ise sýralama oldukça deðiþik: Ýlk sýrada Texas, Texas'ý takiben Florida ve Georgia yerini alýyor.
Camilerin kýrsal alan, büyük þehir merkezi veya yerleþim yeri ve dýþ mahallelere göre daðýlýmý þöyle: % 36 büyük þehirlerin yerleþim alanlarýnda, % 28'i suburb denilen kenar mahallelerde, % 20'si kýrsal alan ve kasabalarda, % 17'si ise metropolitan þehirlerin merkezlerinde. Bu % 17 içinde 192 cami ile New York ilk sýrada. Kaliforniya 120 cami ile ikinci, Þikago, 90 cami ile üçüncü sýrada. Ardýndan Philadelphia 63, Detroit ve San Francisco 62, Atlanta 55, Kuzey New Jersey 53, Houston 42, Dallas 39 cami ile sýralamada yer alýyor.
2.106 caminin % 56'sý Müslümanlarýn yani kurulu dernek veya vakýflarýn mülkü, % 30'u ise kira. Geriye kalan % 14 ise üniversitelerde, üniversitelerin mekân tahsisi ile kurulan mescitler. Bu konuda çarpýcý bir baþka istatistik; toplam camilerin % 30'u sýfýrdan cami olarak inþa edilmiþ ve bunun büyük bir kýsmýný 2000'den bugüne yapýlan camiler oluþturuyor.
Türkiye, Almanya, Ýngiltere gibi ulus devlet olmayan ve kuruluþundan bugüne çok ýrklý, çok kültürlülüðü esas alan -tarihî þartlarýn sevkiyle bir zorunluluktu bu Amerika için- Amerika'da bu camilerin etnik kökenlere göre daðýlýmý nasýl bir tablo arz ediyor? Sanýrým en çok merak edilen konular arasýndadýr bu. Türk okuyucusunu nazara alýnca "Almanya, Hollanda, Belçika, Fransa'da þöyleyiz, acaba Amerika'da nasýlýz?" diye soran ve merak edenler vardýr. Ýþte cevabý: Camilerin % 33'ü Pakistan, Hindistan, Afganistan ve Bangladeþ kökenli Müslümanlara ait. "Ait" tabiri ile inþasýndan bakým görümünü ve mütevelli, imam, müezzin vb. görevlilerle birlikte hâlâ devam eden faaliyetlerinin kimler tarafýndan yapýldýðý ve yürütüldüðünü kasdediyorum. Yoksa bu camiler baþka etnik kökene mensup Müslümanlara kapalý gibi bir mana ima ediyor deðiliz. Ýkinci sýrada % 30 ile Afrika kökenli Amerikalýlarýn. Üçüncü sýradaki yüzdelik rakamýmýz; % 27 ve Araplara ait. Müslüman olmuþ beyaz Amerikalýlara ait cami oraný % 2. Türkler ise listenin en sonunda; % 1.
Her camide 15 kiþi Müslüman oluyor
Kendilerini Þii olarak tanýmlayan Müslümanlara ait oran, toplamda % 7. Bir baþka anlatýmla 2.106 caminin % 7'si Þiilerin. Þiilerin en çok yaþadýðý yer ise Kalifoniya merkez olmak üzere Batý eyaletleri. Oradaki Sünnî oraný % 17, Þiiler ise %37.
Camiler denince akla gelen bir baþka husus da ihtimal Ýslamî tercih etme oraný ve camilerin bu çerçevede oynamýþ olduðu roldür. Yýllýk ihtida eden yekün rakam üzerinde yapýlan incelemeye göre ortalama her yýla 15 kiþi düþüyor. Yani her camide yýlda 15 kiþi Ýslam dinini tercih ettiðini deklare ediyor. Müslüman olanlarýn % 59'u erkek, % 41'i kadýn. Bunlarýn % 64'ü Afrika kökenli insanlar. Beyaz oraný ise % 22. Latino-Hispanik kökenliler % 12. Müslüman olanlarýn yaþlarý ile alakalý bir istatistiði de paylaþayým sizlerle. % 41'i 20-40; % 17'si 40-60; % 32'si 60-80 yaþlarý arasý ve % 8'i ise 80 yaþ ve üzeri.
Son bir bilgi; mezhep durumlarý. Özelde Amerika, genelde ise bütün dünya Müslümanlarý açýndan önem arz eden önemli bir veri bana göre bu. Bu Müslümanlar, Hanefi, Þafiî, Maliki, Hanbeli ya da Maturidi, Eþ'ari gibi fýkhi veya itikadi bir mezhebi takip edip-etmemede kendilerini nerede görüyorlar? Aþaðýda arz edeceðim sonuç cami imamlarý ile yapýlan mülakat sonucu elde edilmiþ rakamlardýr. Ýmamlarýn % 56'sý kendini þöyle tanýtýyor: "Kur'an, sünnet ve günümüzdeki Ýslam alimlerinin yorumlarýna göre hareket ediyorum"; % 31 Kur'an, sünnet ve mazideki ulemânýn görüþlerini esas alýyorum." diyor. Tahmin ettiðiniz gibi bu 'bir mezhebi bütünüyle takip ediyorum' manasý taþýmýyor; aksine Kur'an ve sünnette açýk cevabýný bulamadýðým, tereddüde düþtüðüm yerlerde mezhep imamlarýnýn görüþlerine de bakýyor ve birini esas alýyorum demek. Pekâla "ben bir mezhebe baðlýyým" diyenlerin oraný nedir? Cevap; % 11. Yalnýz bu cevap 2000 yýlýnda % 6 imiþ. Dolayýsýyla son 11 yýlda % 5'lik bir artýþ söz konusu. Selefiyim diyenler ise % 1.
Bu önemli meselede isterseniz etnik kökenlere ait daðýlýmý da verelim. Afrika kökenli Amerikalý Müslümanlarýn % 69'u Kur'an, sünnet ve modern ulemayý takip ediyorum, % 19'u eski âlimlere de bakýyorum, % 7'si bir mezhebe baðlýyým diyor. Pakistan, Afganistan, Hindistan ve Bangladeþli Müslümanlarda oranlar sýrasýyla þöyle: % 44, % 38 ve %18. Araplarýn ise % 56, % 36 ve % 6.
Son rakamlar, yine imamlarla yapýlan mülakat sonucundan. "Amerikan toplumu Ýslam'a karþý düþman mý?" sorusuna imamlarýn sadece % 2'si "kesinlikle düþman" diyor; % 23'ü evet düþman, % 50 ise hayýr düþman deðil diyor. 2000'li yýllarda yapýlan istatistiki çalýþmada "evet, düþman" diyenlerin oraný % 56 imiþ. Neredeyse yarý yarýya bir düþme söz konusu ki Amerika toplumuna dýþarýdan bakanlar için araþtýrmanýn en ilginç sonuçlarýndan biri olarak görülebilir bu.
radyobeyan