Hikmet By: saniyenur Date: 31 Temmuz 2012, 13:05:13
4- Hikmet
Hz. Peygamber'in tâlim ve terbiyesinin bir baþka önemli boyutu da hikmettir. Bu kelime Kur'ân'da pek çok yerde deðiþik þekilleriyle kullanýlmýþtýr ve karakter eðitiminde pratik tedbir, basiret ve uzak görüþlülük gibi özellikleri benimsemenin büyük önemini yansýtmaktadýr; bu özellikler belli bir durumda bir meselenin tam olarak anlaþýlmasý gereði ve her hâlde aklî ve zihnî yeteneklerin kullanýlmasýna olan ihtiyaç göz önünde bulundurulduðunda önem kazanmaktadýrlar. Her meselenin, her durumun ihtiyaç ve önceliklerine göre mantýkî ve mâkûl çözümü mevcuttur; meselâ karakter eðitim ve terbiyesi ile ilgili olan meseleyi, Kur'ânî hikmet, yukarýda zikredilen Nahl sûresinin 125. âyetinde güzelce çözümlemiþtir.
Hz. Peygamber'in karakter eðitimindeki bir diðer yöntem, Ýmar (insanlarý yaptýklarý kötü iþlerin sonuçlarý hakkýnda uyarmak) ve tebþir (iyilik yapanlara müjdeli haberler vermek) yoluyla hatýrlatmada bulunmaktýr, böylelikle insanlarýn iyi ve merhametli bir karakter geliþtirmeleri teþvik edilmiþ olur.
Mükâfat ve ceza kavramlarý da ayný gayeye hizmet ederler. Ýyi davranýþlarýn sonucunda mükâfat alýp, kötü davranýþlarýndan dolayý da cezalandýrýlacaklarýný düþünen kiþilerde korku ile ümit arasýnda bir durum meydana gelir ve bu da insanlarda Kur'ân'da zikredilen ve Hz. Peygamber'in açýklamýþ olduðu Allah'ýn gerekli gördüðü iyilik seviyesine ne kadar yaklaþtýklarýný anlamak için iyi davranýþlarýný tartmak arzu ve ihtiyacýný doðurur. Mükâfat ve ceza yanýnda tevbe ve affedilmeyi de vermesi Allah'ýn Rahmet sýfatýnýn tecellisidir. Kur'ân þöyle buyurmaktadýr: "De ki: Ey kendilerine kötülük edip aþýrý giden kullarým! Allah'ýn rahmetinden umudunuzu kesmeyin. Doðrusu Allah günahlarýn hepsini baðýþlar..." (39: 53).
Bir hadis-i kudside Hz. Peygamber þöyle buyurmuþtur, "Þeytan dedi ki; 'Ey Rabbim, Ben âdemoðlunu hayatý boyunca þaþýrtacaðým. Allah buyurdu ki: 'Bana tevbe ettikleri sürece, ben de onlarý affetmeye devam edeceðim"'.
Bir baþka bakýþ açýsýyla, iyi bir karakter insanlarýn haklarýna (hukuku'l-Ýbâd) riâyetin bir parçasýdýr. Bu hususta Hz. Peygamber þöyle buyurmuþtur: "Fakir kimdir bilir misiniz?" Ashab "aramýzdan parasý, malý ve eþyasý olmayandýr" deyince, Hz. Muhammed "ümmetimin fakiri Allah'ýn önüne namaz, oruç, zekat ibadetiyle çýktýðý hâlde, ona kötülük yapmýþ, buna iftira etmiþ, þunun malýný yemiþ, öbürünü öldürmüþ olandýr. Hakkýný gaspettiklerinden her biri onun iyi amellerinin sevabýndan bir hisse alacaktýr; böylece iyiliði tükenince yaptýklarý kötülükler hesaba alýnacak ve eðer günahý çoksa cehenneme atýlacaktýr."
Hikmet ve karakter terbiyesi ile ilgili önemli bir boyut ise insanlarýn rahatsýz edilmemesine özen göstermek, Ýtidal ve dengedir. Karakter inþâcýsý olan kimse ahlâkî öðüt ve derslerle ilgili açýklama ve yorumlarýný uygun, kolaylaþtýrýcý ve müjdeleyicÝ bir þekilde yapmalýdýr. Din konusunda aþýrýlýk ve zorlaþtýrmadan kaçýnýlmalý ve ýlýmlýlýk normal hareket tarzý olarak benimsenmelidir. Öðretici kimse öðrettiði ahlâkî deðerleri özellikle yukardaki hususlarý göz önünde bulundurarak uygulamalýdýr. Kur'ân bu duruma Bakara sûresinde açýkça deðinmiþtir: "Allah size kolaylýk ister, zorluk istemez..." (2: 185)
Hz. Muhammed'in þöyle buyurduðu rivayet edilmiþtir:
1- Nâzik olunuz ve sertlik ve kabalýktan sakýnýnýz. (Müslim)
2- (Merhametten) Nezaketten mahrum olan hayýrdan da mahrum olur. (Müslim)
3- Ýtidal herþeyin en iyisidir. (Ebu Davud)
4- Ýçinde itidal ve denge bulunan fiiller en iyileridir.
5- Allah beni tebliðci olarak gönderdi; Ýnsanlar için zorluk çýkarýcý olarak deðil.
6- Din kolaydýr. Bir kime dini öðretirken güçlük yoluna saparsa din ona galebe çalar. Doðru yol üzerinde bulununuz itidalli olunuz ve insanlara müjdeleyiniz.
Karakter eðitiminde en güzel örnek olmak da Hz. Peygamber'in yönteminin bir parçasýdýr. Kur'ân Hz. Peygamber 'in en güzel Örnek oluþunu usvetu'l-hasene terimiyle tanýmlamaktadýr. Fatiha sûresinde bizlere þöyle dua etmemiz öðütlenmiþtir. "(Allahým!) Bizi doðru yola, nimete erdirdiðin kimselerin, gazaba uðramayanlarýn, sapmayanlarýn yoluna eriþtir." (1:6-7).
Daha sonra Kur'ân-ý Kerim'de þöyle buyurul-maktadýr: "Ýbrahim ve onunla beraber olanlarda, sizin için uyulacak güzel bir ömek vardýr..." (60: 4) Hz. Muhammed'in hayatý ile Ýlgili olarak ise þöyle buyurulmaktadýr: "Ey iman edenler! And olsun ki sizin için, Allah'a ve ahiret gününe kavuþmayý umanlar ve Allah'ý çok anan kimseler için Rasûlullah en güzel örnektir." (33: 21).
Daha Önce açýklandýðý üzere Hz. Muhammed'in karakter terbiyesi metotlarý içinde söz ile davranýþýn birbirine uygunluðu çok büyük önem taþýmaktadýr. Allah'ýn Elçilerinin tamamý bu Ölçülere tamamen uymuþlardýr. Hz. Muhammed peygamberliðinden önce de emin ve sâdýk olarak bilinirdi. Hz. Peygamber (S)'in, cahiliye döneminin karanlýk ve vahþi ortamýndaki eþsiz dürüst, saf ve doðruluk dolu hayatý Kur'ân tarafýndan onun Peygamberliðinin hak olduðuna delil olarak gösterilmektedir: "...Daha önce yýllarca aranýzda bulundum, hiç düþünmüyor musunuz?" (10: 16).