Esneklik By: hafiza aise Date: 26 Temmuz 2012, 14:33:36
Esneklik
Köksal ALVER • 80. Sayý / TOPLUM
Ýnsan kýrýlgan bir varlýk olduðundan onun iliþkileri de kýrýlgan bir mahiyet arz ediyor. Ne ki, hayatýn temelinde iliþkiler var. Onun için insan, iliþkilerini kesip koparmaktansa, belli bir kývamda, mesafede, ayarda yürütmek zorunda. Ýnançlar, deðerler, kurallar, örfler, adetler ve hatta bazen yasalar, o kývamýn, mesafenin saðlanmasý için devrede. Ýliþkilerin bütün bütün daðýlmamasý, bitmemesi, un ufak olmamasý ve böylece insaný yaþamdan uzaklaþtýrmamasý, topluluk ruhunu yok edecek denli hayattan koparmamasý için kimi önlemler alýnýyor. Mesafe duygusu, hoþgörü, tahammül, seviyeli iliþki bu önlemlerden bazýlarý. Týpký esneklik gibi.
Esneklik, insan iliþkilerinin kýrýlganlýðýný hafifletme adýna bir önlem. Karmaþýk iliþkiler denizinde her an boðulmayla yüz yüze olan kiþiye uzatýlan bir can simidi. Ýliþkilerin çoðu zaman insaný boðduðu, onu bir yere hapsettiði, belirlediði, neredeyse biricik halini sürdüremez kýldýðý bilinen bir husus. Boðucu sevgi ve dayatmacý arkadaþlýk/dostluk iliþkilerinde olduðu gibi. Ayný þekilde hayli cesur ve diretgen bir varlýk olan insanýn, hayata kendi penceresinden bakýp öylece yorumlama ýsrarý da ortada. O insanýn kendi penceresi ve kendi bakýþý. Kolay kolay vazgeçmediði kabulleri, redleri, doðrularý-yanlýþlarý… Hep kendi bildiðini okuma edimi. Hep kendi penceresinden gördüklerini gerçek ve hakikat görme arzusu. Kendi heykelini bu denli cilalama heveslisi bir varlýk, kendi bilgisi, görgüsü, bakýþ açýsý ve ölçütlerinin haricinde bir baþkasýnýn deðerlendirmelerini kabule yanaþýr mý? Bir baþkasýnýn sözüne itibar eder mi? Ona doðru esneyebilir mi? Ona sempati duyabilir mi?
Esneklik, esasen yakýn olmaya meyletmek; yakýnda olmayý, yakýndan bakmayý murad etmektir. Buna azmetmektir. Esneklik ötekine yakýnlaþmayý gerektiriyor. Baþkasýna doðru adým atmayý, onu dinlemeyi, gözlemeyi, bir ihtimal onu anlamayý… En azýndan bütün bunlarýn kapýsýný aralýyor. Muhatap anlaþýlýr yahut anlaþýlmaz, sevilir yahut sevilmez ama en azýndan bir varlýk olarak önemseniyor, biliniyor, görülüyor. Yakýnlýk esnekliðin þartý; uzaklýkta esneklik olmuyor. Olsa olsa uzaklýkta katýlýk, keskinlik, kopukluk yurtlanýyor. Davulun sesinin uzaktan hoþ geliþi gibi bir durum. Ahkâm kesmek, yargýlamak, kesip doðramak, bir kalemde silip atmak uzaktan daha kolay. Bundan ötürü bu davranýþlarýn insaný insandan uzaklaþtýrmasý manidar. Oysa yakýnlýk zorunlu bir þekilde esnekliði gerektiriyor; bir mecburi istikamet gibi. Yakýnken esneklik göstermeyen uzaða düþer; yakýnlýk olacaksa bu ancak bir baþkasýný kendi gibi aziz bilmekle mümkün.
Esneklik, yakýnlýðý gerektirdiði gibi yakýnlýðýn iksiri olan mesafeyi de imliyor. Esneklik, belli bir mesafeyi muhafaza ederek yakýn olma, yakýndan bakma hali. Yakýnlýk ve mesafe, esnekliðin omurgasý. Her insan tekinin biricikliðini örseleyen, yok eden mesafesiz yakýnlýk algýsý, elbette esneklik anlayýþýnýn uzaðýna düþüyor. Ayný þekilde mesafeyi ihlal eden iliþkiler de esnekliðin zarafetini ve aðýrlýðýný zedeliyor. Bu bakýmdan, muhatabýný önemsemeyi kendine ilke edinen esneklik, yakýnlýk ve mesafe ile bir iyiliðin doðmasýný arzuluyor. Esneklik iyiliði ve iyileþtirmeyi amaçlýyor. Sadece iyilik için kendini seferber ediyor.
Esneklik insanlarýn birbirleriyle farklý bir bað kurmasýna iþaret ediyor. Bir bað esneklik, sosyal ortamda vukuu bulan bir iliþki biçimi. Bu iliþki biçimi, muhataplarýn yakýnlýðýný arzuladýðý gibi onlarýn aynýlaþmadan, kiþiliklerini kaybetmeden, kendiliklerine halel getirmeden, kendi görüþlerini körleþtirmeden biricik varlýk olarak hayata katýlmalarýný salýk veriyor. Esneklik, insanýn kiþiliðine ve kimliðine hürmet etme tutumu. Bu yönüyle harika, kazanýlmasý elzem olan bir beceri. Bu beceri, doðal olarak, insanýn kör benliðini, hasetçiliðini, kýskançlýðýný, kibrini törpüleyecek. Ýnsaný, tam da adam eden bir beceri. Adam olma yolunun temel basamaðý olan bir beceri.
Esneklik, kazanýlmasý gereken ve hayat yolunda istendiði takdirde kazanýlan bir beceri olduðuna göre, bir zorluðu barýndýrýyor demektir. Belki bu zorluk, bütün insan iliþkilerindeki temel hususlar için de geçerli. Nankör, hýrslý, kör ve cesur bir varlýk olabilen insanýn, bütün dünyaya kendi fermanýný okuma isteði, bütün dünyayý dize getirme hýrsý bilinen bir gerçek. Böyle bir varlýðýn baþkasý ve öteki ile kuracaðý her türlü iliþkinin yükümlülük dýþýnda ancak bir beceri olacaðý muhakkak. Beceri ise o hýrslý ve nankör olabilen insandan baþka davranýþlar bekliyor: Tahammül, sabýr, sebat, fedakârlýk ve azim… Bütün becerilerin can suyu olan diðer huylar gibi.
Ayný þekilde esneklik bir beceri ise bir þey adýna, bir þey için kazanýlmasý düþünülmeli. O insan, ne için geri çekilecek kalelerinden, yani baþarýlarýndan, yüksek konumlarýndan, etiketlerinden? Ve ne adýna vazgeçecek hýrslarýndan, þehvetinden, kibrinden? Kuþkusuz bir ruh için; kendisini de diðerleriyle birlikte donatan, besleyen, iyileþtiren, yaralarýný saran bir ruh için. Kardeþlik, ahbaplýk, dostluk ve dahasý insanlýk için. Esneklik gösterirken verdiði çok az ödünün, nice yaraya, nice hastalýða merhem olduðunu görmesi için.
Esneklik, insanýn kendi zemininde durmasýný, oradan bakýp deðerlendirmesini önemsiyor. Kendi konumuna sadýk kalarak baþkalarýyla birlikte olabilme yolunu açýyor. Bu bakýmdan bir vazgeçiþ, terkediþ, ayrýlýþ deðil esneklik; insanýn kendi deðerleri ve zemininden kopmasýný arzulamýyor. Aksine orada kalarak yanýna-yöresine ihtimam göstermesini, yanýný-yöresini kolaçan etmesini, el uzatmasýný istiyor. Kendisini ve etrafýný mamurlaþtýrmasýný bekliyor; kendisiyle birlikte etrafýný tarumar etmesini deðil! Bir aðacýn salýnýþý gibi, bir kadýnýn kapýsýnýn önünü temizlemesi gibi, bir dedenin kendi çaðýnýn hayli uzaðýnda yaþayan torununu anlamak adýna gösterdiði büyük sabýr gibi. Bu ise insanýn kendi görüþünü, algýsýný, bakýþýný, doðrularýný dayatmamasýný gerektiriyor. Ýliþkileri baskýlayan, koparan dayatmanýn zýddýdýr esneklik.
Esneklik, hayatýn doðasýnda olan kýrýlganlýðý ve yýkýmý en aza indirme, hayata kasteden keskin býçaklarý köreltme, kör bakýþlarý açmaya dönük güçlü bir adýmdýr. Bir yaþama ilacý, bir yaþama iksiri. Hayata tutunmanýn bir yolu. Bir incelik kazanma sanatý. Ýnsanýn kaba-saba, kof, bayat hallerinden soyunup bir inceliði, incelmeyi giyinme ameliyesi. Bir incelik sanatý! Çünkü esneklik göstermeyen kýrar ve kýrýlýr. Esneklik ise yakýnlaþtýrýr.