Haya By: saniyenur Date: 16 Temmuz 2012, 12:05:27
Haya
Haya, utanma ve ar anlamýndadýr. Ýslâm terminolojisine göre haya, münkerden çekinmek ve kaçýnmak duygusuyla insanýn kendi kendisini ayýplamasý, bu gibi fiillerden uzaklaþmasý demektir. Haya, kötü iþlerden, utanýlacak þeylere baþvurmaktan men eden duygudur. O, insaný arsýzlýk ve iffetsizliðin aðýna düþmekten koruyan bir güçtür. Onu zina dahil, yasaklanmýþ her türlü ahlakî fenalýklardan muhafaza eder. Ýslam ahlak eðitimi, insan tabiatýnda uyuyan utanç duygusunu çok kuvvetli bir þekilde uyandýrýp, onu geliþtirip kuvvetlendirmeyi, bütün fena arzu ve isteklere karþý güçlü ahlakýn vazgeçilmez hizmetçisi ve kiþinin zihnî davranýþýnýn bir parçasý haline getirmeyi amaçlamaktadýr.
Hz. Peygamber'ýn sözleri bunun manasýný bütünüyle izah etmektedir: "Her dinin bir ahlaký vardýr; Ýslam'ýn ahlaký hayadýr." (Malik, Ýbni Mace, Beyhaki). Ýbni Ömer, Rasulullah'ýn; "haya ve iman arkadaþtýrlar; biri yok olduðunda öbürü de gider." dediðini nakleder.
Ebu Hureyre, Rasulullah'ýn þöyle buyurduðunu nakletti: "Haya imanýn bir parçasýdýr ve iman Cennettedir, fakat hayâsýzlýk, kalp katýlýðýnýn bir parçasýdýr ve katý kalp cehennemdedir." (Ahmed ve Tirmizi). Ýmran b. Husayn'a göre Rasulullah þöyle buyurmuþtur: "Haya iyilikten baþka birþey meydana getirmez." (Buhari ve Müslim). Buhari tarafýndan nakledilen bir baþka hadiste bu tabirin ehemmiyeti çok açýk bir þekilde izah edilmektedir. Ýbni Mes'ud, Rasulullah'ýn: "Halkýn ilk peygamberlerden Öðrendikleri sözlerden bir tanesinin de, 'haya etmezsen bildiðini yap." buyurduðunu nakletti.
Ýslam, hayanýn fýtri niteliði hakkýnda toplumu eðitmek için ahlak dersleri koymuþtur ki, bununla sadece açýk günah ve kötülükleri bilmiþ olmayacak, ayný zamanda fena arzu ve niyetlerin tehlikesinden de haberdar olmuþ ve kötü etkilerden korunmuþ olacaklardýr. Haya'nýn keyfiyeti ahlak eðitimi yoluyla çok saðlamlaþtýrýlmýþtýr, o hayâsýzlýk ki, zihnin en basit arzusundan bile fenalýk ve günah meydana getirir. Bunun ehemmiyetini tam olarak tasvir edebilmek için birkaç misal verilmiþtir. (Mevdudi, Purdah and the Status of Women in islam).