Zahid'ul Kevseri By: reyyan Date: 12 Temmuz 2012, 19:15:33
ZAHÝD'UL KEVSERÝ
(1879/1951)
Osmanlýnýn son dönem muhakkik alimlerinden
Son dönem Osmanlý alimlerindendir. Kafkasya’dan göç edip Düzce’ye yerleþen bir aileye mensuptur. Medrese eðitimini tamamladýktan sonra muhtelif medreselerde müderrislik yapmýþ ve Þeyhülislamýn ders vekilliðine kadar yükselmiþtir. Zamanýnýn büyük bir bölümünü ilme adamýþ, çok sayýda talebe yetiþtirdiði gibi bir çok eser de kaleme almýþtýr. Dinde reform adý altýnda yapýlan saldýrýlara karþý makale yazmak suretiyle cevap vermeye çalýþmýþtýr.
Mehmed Zahid, 1879 yýlýnda Düzce’nin Hacý Hasan Efendi (Çalýcuma) köyünde doðdu. Köy, adýný alim bir zat olan ve Kafkasya’dan göç edip buraya yerleþen babasý Hüseyin Efendiden aldý. Hüseyin Efendi buraya göç edip medrese açtý ve talebe yetiþtirmeye baþladý. Yöre halký tarafýndan da ilim ve þahsiyetine hürmeten köylerine adý verildi ve bundan sonra köy bu isimle anýlmaya baþlandý.
Mehmed Zahid ilk eðitimine Düzce’de baþladý. Ýlk derslerini babasýndan aldý. Düzce’de bulunan iptidaiye ve rüþdiye mekteplerinde okudu. Mehmed Nazým Efendiden tarih, coðrafya ve matematik derslerini aldý. Buradaki eðitimini tamamladýktan sonra Ýstanbul’a gitti. Fatih Camii Medresesine giderek burada eðitime baþladý. Eðinli Ýbrahim Hakký Efendinin derslerini takip ederek medrese eðitimini sürdürdü. Bunun dýþýnda Alasonyalý Ali Zeynelabidin Efendiden ders aldý. Ders aldýðý hocalarýndan biri de Kastamonulu Þeyh Hüseyin Efendidir.
Medrese eðitimini tamamlayan Mehmed Zahid Efendi, 1907 yýlýndan itibaren Fatih Camiinde müderrislik yapmaya baþladý. Bu görevini Birinci Dünya Savaþýnýn baþlamasýna kadar sürdürdü. Medreselerde eðitim verirken belagat, mantýk ve aruz derslerini okuttu. Bu sýralarda Kastamonu’da yeni bir medrese açýldý. Yeni medreseyi faaliyete geçirme görevi kendisine tevdi edildi. Bu yeni görevi için Kastamonu’ya giderek çalýþmaya baþladý. Üç yýl kadar hizmet gördükten sonra tekrar Ýstanbul’a geri döndü.
Mehmed Zahid Efendi Ýstanbul’a geldikten sonra yeni görevlerde bulundu. Ýlk önce Darüþþafaka’da müderrislik yaptý. Kýsa bir süre sonra alanýnda uzman yetiþtiren Medresetü’l-Mütehassisin’de müderrislik yapmaya devam etti. Bu görevlerinin dýþýnda Þeyhülislam Mustafa Sabri Efendinin ders vekilliðinde de bulundu. Bayezid Medresesinde Þeyhülislamlar tarafýndan ders verilirdi. Þeyhülislamlarýn ders vekilleri ise yüksek dereceli müderrisler arasýndan seçilir ve vekaleten ders okuturlardý. Bu ayný zamanda bir unvan ve memuriyete de tekabül etmekte olup, Osmanlýnýn son zamanlarýna kadar devam etti. Ayrýca Meþihat Müsteþarlýðý görevinde de bulundu.
Mehmed Zahid Efendi, 1922 yýlýnda Ýstanbul’dan ayrýlarak Mýsýr’a göçtü. Önce Kahire’ye yerleþtiyse de kýsa bir zaman sonra Þam’a gitti. Bir süre Þam’da kaldýktan tekrar Kahire’ye döndü. Bu ikinci geliþten sonra ailesini de yanýna alarak Kahire’ye yerleþti. Burada da talebe yetiþtirmeye ve ilim irfanla uðraþmaya devam ederek Mýsýr’ýn önemli âlimleri arasýnda yer aldý.
Mehmed Zahid Efendi, zamanýnýn önemli bir kýsmýný ilme hasretti. Baþta hadis, fýkýh, tefsir olmak üzere muhtelif ilimlerle uðraþarak deðerli hizmetlerde bulundu. Çok sayýda talebe yetiþtirdiði gibi birçok eser de yazdý. Türkiye’de bulunduðu süre zarfýnda, talebe yetiþtirmeye daha fazla zaman ayýrdýðýndan, Mýsýr’a oranla burada çok daha fazla talebe yetiþtirdi. Mýsýr’da bulunduðu zamanlarda ise önceliði ilmi araþtýrma ve eser yazmaya verdi. Dolayýsýyla daha az talebe yetiþtirmiþ oldu.
Mýsýr kütüphanelerinde Türkçe olarak yazýlmýþ eserler üzerinde inceleme ve araþtýrmalarda bulunan Mehmed Zahid Efendi, birçok vesikayý gün ýþýðýna çýkararak istifadeye sundu. Özellikle dinde reform iddiasýyla ortaya çýkan ve Ýslamî deðerlere saldýran kiþilerle ilmi mücadelede bulundu. Bunlarýn iddialarýný makale ve eserleriyle çürütmeye çalýþtý. Söz konusu kiþiler onun bulunduðu ortamlarda konuþamaz duruma geldiler. Ömrünü ilme adayan Osmanlýnýn son dönem önemli âlimleri arasýnda yer alan, çok sayýda talebe yetiþtirip eser yazan Mehmed Zahid Efendi, 11 Aðustos 1951 tarihinde Kahire’de vefat etti. Naþý Ýmam-ý Þafii hazretlerinin kabrinin yanýna defnedildi. Mezar taþýna kendisi için yazdýðý þu þiiri hâk edildi.
Ey kabrimin baþýnda durup ibretle bakan adam,
Dünkü ziyaretçi bugün buraya defn olunmuþtur.
Talebelerinden birisinin merhum Abdulfettah Ebu Ðudde olmasý kendisinin ilmi salahiyetine en güzel iþarettir.
Eserleri
Mehmed Zahid Kevserî, yukarýda belirtildiði gibi çok sayýda makale ve eser yazdý. El-Esma ve’s-Sýfat ile Makalatü’l-Kevserî adlý eserleri meþhur olanlarýdýr. Tasavvuf ve tasavvuf büyükleri hakkýnda kaleme aldýðý eseri Irgamü’l-Merid adýný taþýmaktadýr. Muhtelif konularla ilgili olarak yazdýðý makaleleri Makalat adlý eserinde toplanmýþtýr. Ýmamý Rabbani hakkýnda yazdýðý Türkçe eseri Er-Ravdun Nazirü’l-Verdî fî Tercemetü’l- Ýmamü’r-Rabbani es-Sirhendî’dir. Bunlarýn dýþýnda; Esseyfü’s-Sakil, El-Ýþfâk ala Ahkamü’t-Talak ile Farsça yazýlmýþ bulunan Nazm-ý Avamili’l-Ý’rab adlý eserleri de vardýr.