Mervezi Muhammed b. Nasr By: reyyan Date: 12 Temmuz 2012, 19:02:49
MERVEZÎ, MUHAMMED B.NASR
(ö. 294/906)
Þafiî fakihi ve muhaddis.
Ebû Abdillâh Muhammed b. Nasr b. Yahya el-Mervezî. 202 (817) yýlýnda Baðdat'ta doðdu. Babasý Mervli olduðu için Mervezî nisbesiyle anýlýr. Gençliðini Nîþâbur'da geçirdi. Ýlim tahsili için Horasan, Rey, Baðdat, Basra, Küfe, Dýmaþk, Medine ve Kahire'ye seyahatlerde bulundu. Aralarýnda Yahya b. Yahya et-Temîmî, Muhammed b. Mukâtil, Þeybân b. Ferruh, Ýshakb. Râhûye, Abdülvâhid b. Gýyâs, Hiþâm b. Ammâr, Muhammed b. Ýsmail el-Buhârî, Rebî' b. Süleyman el-Murâdî ve Amr b. Zürâre'nin bulunduðu âlimlerden hadis dinledi. Bu arada Kahire'de Þafiî âlimlerinden mezhep fýkhýný tahsil etti ve Müzenî'den Þafiî'nin eserlerini okudu. Öðrencileri arasýnda Ebû Abdullah Ýbn Abdülhakem, Ýbnü'l-Ahrem, Ýbnü'l-Ciâbî, Muhammed b. Ýshak es-Serrâc, Ýbnü'l-Münzir en-Nîsâbûrî ve Ýbnü'þ-Þarkî yer almaktadýr. 260 (873-74) yýlýnda ilmî seyahatlerini tamamladýktan sonra Nîþâbur'a yerleþen Mervezî öðretim ve te'lif faaliyetlerinin yanýnda ticaretle de meþgul oldu. 275'te (888) Semerkant'a yerleþti ve Muharrem 294'te (Ekim-Kasým 906) burada vefat etti.
Döneminin önde gelen Þâfýî hukukçularýndan ve muhaddislerinden olan, Abdullah b. Mübarek, Yahya b. Yahya ve Ýshak b. Râhûye ile birlikte Horasan bölgesinin dört büyük âliminden biri olarak kabul edilen Mervezî "ashâbü'l-vücûh" diye nitelendirilen müctehidler arasýnda yer alýr. Özellikle hilaf ilminde geniþ bilgi sahibiydi; onun sahabe ve tabiîn âlimlerinin fýkhî ihtilâflarýný çok iyi bildiði nakledilmektedir. Mervezî ayrýca ferâiz alanýnda müstakil eser yazan ilk müellifler arasýnda gösterilir.
Eserleri.
1. Ýhtilâfü'l-ulemâ (nþr. Seyyid Subhî es-Sâmerrâî, Baðdat 1401/1981; Beyrut 1406/1986). Ýhtilâfü'l-fukahâ (nþr. Muhammed Tâhir Hakîm, Riyad 1420/ 2000) olarak da bilinen ve hilaf türünün belli baþlý örnekleri arasýnda yer alan eserde Ebû Hanîfe, Ýmam Malik, Ýmam Þâfýî ve Ahmed b. Hanbel'in görüþlerinin yaný sýra Evzâî, Ýbn Þübrüme, Ýbn Ebû Leylâ, Ebû Sevr gibi günümüzde müntesibi bulunmayan mezhep imamlarýnýn da görüþlerine yer verilmektedir. Ayrýca hemen her konuda Süfyân es-Sevrî'nin görüþlerinin zikredilmesi eseri bu âlimin fikirleri açýsýndan temel kaynak durumuna getirmektedir. Müellif zaman zaman Ýmam Mâlik, Ahmed b. Hanbel, Süfyân es-Sevrî, Ýbn Ebû Leylâ gibi müctehidlerin görüþlerini desteklemiþtir. Ýbnü'n-Nedîm'in, Kitâbü Ýhtilâfi'l-fukahâ'i'l-kebîr ve Kitâbü Ýhtilâfi'l-fukahâ'i'þ-þaðir adlý iki eserini kaydettiði Ahmed b. Nasr el-Mervezî ile (el-Fihrist, s. 266) Muhammed b. Nasr el-Mervezî muhtemelen ayný þahýstýr.
2. es-Sünne. Sünnetin yeri, önemi, Kur'an âyetlerini tahsis ya da neshedip etmeyeceði gibi daha çok usûl-i fýkýhla ilgili konularý ihtiva etmektedir (nþr. Salim b. Ahmed es-Selefî, Beyrut 1408/1988).
3. Ta’zîmü kadri's-salât (nþr. AbdurrahmanAbdülcebbâr el-Füreyvâî, I-II, Medine 1406/1986). Bazý kaynaklarda Mervezî'ye nisbet edilen el-Müsned adlý eserle (meselâ bk. Sezgin, II, 182; Brockelmann, III, 159) bu kitabýn ayný eser olduðu ifade edilmektedir (Mervezî, Ýhtilâfü'l-fukahâ', neþredenin giriþi, s. 47; Makrîzî, Kitâbü Kýyamý ramazân, neþredenlerin giriþi, s. 11).4. el-Vera' (Sezgin, II, 182).
Mervezî'nin Makrîzî tarafýndan ihtisar edilen Kýyâmü'l-leyl (nþr. Ýbrahim Muhammed el-Ali, Zerkâ 1413/1993), Kitâbü Kýyâmi ramazân (nþr. M. Ahmed Âþûr-Cemâl Abdülmün'im el-Kûmî, Kahire 1994) ve Kitâbü Salâti'l-vitr (nþr. M. Ahmed Âþûr-Cemâl Abdülmün'im el-Kûmî, Kahire 1993) isimli eserleri, ayrýca Muhtasaru Kýyâmi'l-leyl ve Kýyâmi ramazân ve Kitâbi'l-Vitr adýyla bir arada neþredilmiþtir (nþr. Abdüttevvâb el-Mültânî, Lahor 1320/1902; Beyrut 1983); nþr. Abdüþþekûr el-Eserî, Sangala Hill (Pakistan), 1389/1969). Mervezî'nin kaynaklarda adý geçen diðer eserleri de þunlardýr: el-Fera'iz, el-Ýcmâ, el-îmân, el-Ýntifa’ bi-cülûdi'l-meyte, Refu'l-yedeyn fi'þ-salât, er-Rûh, eþ-Sýyâm, Su'âlâtü Muhammed b. Nasr, el-Kasâme, el-Küsûf, er-Red alâ Ýbn Kuteybe.
(T.D.V.Ýslam Ans. 29/234-235)