Mervezi Ahmed b. Ali By: reyyan Date: 12 Temmuz 2012, 19:00:17
MERVEZÎ, AHMED B.ALÝ
(ö. 292/905)
Hadis hafýzý.
Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Saîd el-Mervezî el-Kureþî. Muhtemelen 202 (816-17) yýlýnda doðdu. Aslen Mervli olup Ebû Bekir el-Mervezî diye tanýnýr. Ümeyyeoðullarýnýn mevlâsý olduðu için Ümevî veya Kureþî nisbeleriyle de anýlýr. Kendisiyle ayný dönemde yaþayan Ebû Bekir Ahmed b. Muhammed el-Mervezî ile zaman zaman karýþtýrýlmýþtýr (Sezgin, I, 317). Merv'den Baðdat'a göç ettiði ileri sürülmüþ, Baðdat, Humus ve Dýmaþk'ta muhaddislerden hadis almýþtýr. Hocalarý arasýnda Ahmed b. Hanbel, Yahya b. Maîn, Ali b. Medînî, Ali b. Ca'd, Ebû Hayseme Züheyr b. Harb, Ahmed b. Ýbrahim el-Mevsýlî, Bündâr diye meþhur olan Muhammed b. Beþþâr gibi muhaddisler yer almýþ; kendisinden Taberânî, Nesâî, Ebû Avâne, Ýbn Cevsâ, ayný zamanda eserlerinin râvisi Ýbnü'n-Nâsýh ve diðerleri hadis rivayet etmiþtir. Humus'ta kadýlýk, Dýmaþk'ta Ebû Zür'a Muhammed b. Osman el-Kâdî'nin yerine kadý nâibliði (veya kadýlýk) görevlerinde bulunan Mervezî (Mizzî, 1,408; Zehebî, A'lamü'n-nübe-lâ3, XIII, 528) hayatýnýn son yýllarýný geçirdiði Dýmaþk'ta 15 Zilhicce 292'de (18 Ekim 905) vefat etti ve Kadý Ebû Hafs Ömer b. Hasan'ýn kýldýrdýðý cenaze namazýnýn ardýndan defnedildi (Mizzî, 1, 410). Nesâî onu "sika" olarak deðerlendirmiþ, ayrýca "muhaddislerin güveniliri, ilim daðarcýðý" gibi sözlerle anýlmýþtýr (Hatîb, IV, 304; Zehebî, A'lâmü'n-nübelâ', XIII, 528). Ýbn Hacer el-Askalânî de onu pek çok þeyhi ve rivayeti bulunan faziletli bir kiþi diye niteler (Tehzîbü't-Tehzýb, 1, 62).
Eserleri.
1. Müsnedü Ebî Bekr eþ-Þýddîk. Muhtelif sahâbîlerin Hz. Ebû Bekir'den rivayet ettiði 140 hadisi ihtiva eden ve râvisi Ýbnü'n-Nâsýh tarafýndan birkaç hadis daha ilâve edilen eseri Þuayb el-Arnaût neþretmiþtir (Beyrut 1390/1970, 1391/1971, 1393/1973, 1399/1979, 1406/ 1986). Kitap, Ahmet Davudoðlu tarafýndan Müsnedü Ebî Bekr es-Sýddîk (Hadîs-i Þerifler) adýyla Türkçe'ye çevrilmiþtir (Ýstanbul 1981).
2. Kitâbü'l-Cum’a ve fazlihâ. Yine Ýbnü'n-Nâsýh tarafýndan rivayet edilen eser Ebû Bekir el-Mervezî'nin kýrk dört hocasýndan aldýðý, cuma günü ve cuma namazý hakkýnda altmýþ beþ hadis ihtiva etmekte olup bunlar baþta Þahîhayn olmak üzere Kütüb-i Sitte'de yer almýþ, sahih veya hasen olarak nitelendirilmiþtir. Nejdet Arman, Köprülü Kütüphanesi'ndeki nüshasýný (nr. 1584, vr. 76a-83b) esas alarak eseri tahrîc etmiþtir (bk. bibi.). 3. Hadîsü Ebî Bekr el-Mervezî. Bilinen tek nüshasý Zahiriye Kütüphanesi'nde kayýtlýdýr (Mecmu', nr. 110, vr. 82a-89a).
Ebû Bekir el-Mervezî'nin ayrýca Kitâbü'l-'îlm (Ýbn Hacer, Fethu'l-bârî, 1, 21), Müsnedü Osmân (Süyûtî, I, 85), Müsnedü Ömer (Ýbn Hacer, Fethu'l-bârî, I, 337) ve Müsnedü Âiþe adlý eserlerinin olduðu zikredilmiþtir. Bazý kaynaklarda müellife Kitâbü'l-Vera' adýyla bir eser nisbet edilmiþse de (Sezgin, 1,317) bu kitap, onun dönemindeki bir baþka muhaddis olan Ebû Bekir Ahmed b. Muhammed el-Mervezî'nin, hocasý Ahmed b. Hanbel'e sorduðu zühd ve takvaya dair soru ve cevaplan ihtiva etmektedir (nþr. Semîr b. Emîn ez-Züheyrî, Riyad 1418/1997). Ayný adla Ahmed b. Hanbel'e de izafe edilen eserin daha önce de muhtelif neþirleri yapýlmýþtýr (DÝA, II, 78).
(T.D.V.Ýslam Ans. 29/234)