Merdavi By: reyyan Date: 11 Temmuz 2012, 11:17:53
MERDAVÝ
(ö. 885/1480)
Hanbelî fakihi.
Ebu’l Hasen Alauddin Ali bin Süleyman MERDÂVÎ. Ebü'l-Yümn el-Uleymî -bizzat Merdâvi den nakledildiðine göre- 817 (1414), Sahavi ve Þevkânî ise yaklaþýk 820 (1417) yýlýnda Nablus'a baðlý Merdâ beldesinde doðduðunu belirtir. Merdâvî, gençlik döneminde Halîl þehrine giderek Þeyh Ömer el-Mücerred Zâviyesi'nde kaldý ve burada Kur’ân-ý Kerîm'i ezberledi. Daha sonra Dýmaþk'ýn Sâlihiye semtindeki Þeyhülislâm Ömer Medresesi'nde tahsil gördü. Bu sebeple Dýmaþki ve Sâlihî nisbeleriyle de anýlýr. Takýyyüddin Ýbn Kundüs el-Ba'li, Burhâneddin Ýbn Müflih, Ebü'l-Ferec Abdurrahman b. Ýbrahim et-Trablusî, Þehabeddin Ahmed b. Yûsuf el-Merdâvî, Ebu Þa'r Zeynüddin Abdurrahman b. Süleyman, Ebü'r-Rûh îsâ el-Baðdâdî ve Ebu’l Kasým en-Nüveyrî gibi hocalardan usul ve Arap dili okudu. Bu arada Ýbni Nâsýrüddin, Þemseddin es-Sîlî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Kereki, Zeynüddin Ýbnü't-Tahhân, Þehabeddin Ýbni Abdülhâdî gibi hocalardan hadis, hesap ve ferâizle ilgili dersler aldý. Hocasý. Burhâneddin Ýbn Müflih'in ölümünün ardýndan onun derslerini devam ettiren Merdavi ayný zamanda Dýmaþk'ta Hanbelîkadýlýðý yaptý. Ömrünün sonuna doðru bu görevinden ayrýlan Merdâvî'nin öðrencileri arasýnda Ýbnü'l-Mibred ve Mýsýr Kâdýl-Kudatý Bedreddin Muhammed b. Muhammed es-Sa'dî gibi fakihler ve kadýlar bulunmaktadýr. Merdavi, 6 Cemâziyelevvel 885 (14 Temmuz 1480) tarihinde Dýmaþk'ta Salihiye semtinde vefat etti ve Kâsiyûn mezarlýðý'na gömüldü.
Eserleri ve görüþleriyle Hanbelî mezhebi tarihinde önemli bir yere sahip olan Merdâvî "þeyhülislâm" ve "þeyhülmezheb" lakaplarýyla anýlmýþ, mezhepte fetva ve hüküm onun görüþleri doðrultusunda verilmiþtir. Haccâvî ve Ýbnü'n-Neccâr gibi müteahhir Hanbelî âlimlerinin eserlerinde “Kadý” lakabýyla Merdâvî kastedilir. Ýbn Kudame’nin el-Mukni’ini þerh, tashih ve tenkihi ettiði için kendisine "münakkih"ý da verilmiþtir. (Abdülkâdir Bedrân, s. 409)
Eserleri:
1. el-Ýnsâf fî ma'rifeti'r-racih mine’l-hilâf alâ mezhebi'l-Ýmâmi'l-mübeccel Ahmed b. Han-bel (nþr. Muhammed Hâmid el-Fýki, I-X11, Kahire 1374-1378/1955-1958; Beyrut 1406/1986). Muvaffakuddin Ýbn Kudâme'nin el-Mukni adlý eserinin geniþ bir þerhi olan bu çalýþmada Merdâvî mezhepte tercih edilen, sahih veya asah kabul edilen görüþleri delilleriyle birlikte ortaya koymuþtur. Ebü'l-Yümn el-Uleymî eseri el-Ýthâf diye kýsaltmýþtýr. Merdâvî, 867 (1463) yýlýnda tamamladýðý þerhini 872'de (1468) et-Tenkihu'l-müþbi fî tahrîri ahkâmi'l-Mukni fî fýkhi imâmi's-sünne Ahmed b. Hanbel adýyla ihtisar etmiþtir (nþr. Muhibbüddin el-Hatîb, Kahire, ts.). Bu ihtisar Hanbelî literatüründe önemli bir yere sahip olmuþ ve üzerinde çeþitli çalýþmalar yapýlmýþtýr. Haccâvî, esere dair Havâþi't-Tenkih fi'l-fýkh alâ mezhebi'l-Ýmâm Ahmed b. Hanbel adýyla bir haþiye yazmýþ (nþr. Yahya b. Ahmed el-Cürdî, Kahire 1412/1992; Medine 1416/ 1995), Takýyyüddin Ýbnü'n-Neccâr el-Fütûhî de buna bazý ekleme ve çýkarmalarla Müntehe'l-irâdât fî cem’i'l-Mukni maa't-Tenkih ve'z-ziyâdât isimli kitabýný telif etmiþtir (I—III, Beyrut, ts., [Buhûtî'nin þerhi Dekâ'iku üli'n-nühâ ile birlikte), nþr. Abdullah b. Ýbrahim ez-Zâhim, (doktora tezi, 1400/1980], el-Câmiatü'l-Ýslâmiyye, Medine; nþr. Abdülmelik b. Abdullah b. Düheyþ, Mekke 1416/1995). Buhûtî, Müntehe'l-irâdât üzerine Dekâ'iku üli'n-nühâ li-þerhi'l-Müntehâ adýnda bir þerh yazmýþtýr
2. Tahrîrü'l-menkül fî tehzîbi ilmi'l-usûl. Merdâvî 877'de (1472) kaleme aldýðý, Hanbelî mezhebinin temel usul kitaplarýndan biri olan eserini et-Tahbîr fî þerhi't-Tahrîr adýyla þerhetmiþtir.
Takýyyüddin Ýbnü'n-Neccâr, kitabý önce Muhtasarü't-Tahrîr (el-Kevkebü'l-münîr) adýyla ihtisar etmiþ, daha sonra el-Muhteberü'l-mübteker þerhu'l-Muhtaþar (Þerhu'l-Kevkebi'l-münîr) ismiyle üzerine bir þerh yazmýþtýr. Bu þerhi Muhammed Hâmid el-Fýki neþretmiþse de (Kahire 1372/1953) neþir eksik bir nüshadan yapýldýðý için eserin ancak üçte biri kadardýr. Muhammed ez-Zühaylî ve Nezîh Hammâd çeþitli nüshalarýna dayanarak geniþ dipnotlar, haþiyeler ve çeþitli fihristler ilâvesiyle eserin ilmî neþrini gerçekleþtirmiþlerdir (I-IV, Dýmaþk 1400-1402/1980-1982).
3. Tashîhu'l-fürû. Ýbn Müflih'in Kitâbül-Fürû'i adlý eserini tamamlayýcý nitelikte bir çalýþma olup Ali b. Abdullah Âl-i Sânî (Katar 1379/1960) ve Abdüssettâr Ahmed Ferrâc (Kahire 1388/ 1967, Þemseddin Ýbn Müflih'in Kitâbü'l-fürû'u ile birlikte) tarafýndan yayýmlanmýþ, ikincisini daha sonra Abdüllatîf Muhammed es-Sübkî tashih etmiþtir (Beyrut 1402/1982, 1405/1985). Bunlarýn dýþýnda kaynaklarda Merdâvî'nin el-Künûzü (el-Husûnü'l-mu'addetü'l-vâkýye min külli þidde (dua ve evrâdla ilgili), Þerhu'l-Âdâb, el-Menhelü'l-azbü'l-ðazîr fî mevlidi'l-Hâdi'l-Beþîri'n-Nezîr, el-Menhelü'l-azb fî þerhi esmâi'r-rab adlý eserlerinin bulunduðu belirtilmektedir.
(T.D.V.Ýslam Ans.29/177)