Dosya Yazýlarý
Pages: 1
Felaketin ekonomik ve siyasi etkileri By: hafiza aise Date: 22 Haziran 2012, 16:27:38
Felaketin ekonomik ve siyasi etkileri
Semih YILDIRIM • 68. Sayý / DOSYA YAZILARI


Dost ve kardeþ ülke Pakistan geçtiðimiz ay tarihinin en kötü doðal felaketlerinden birini yaþadý. Temmuz ayý sonunda kuzeybatý bölgelerinde baþlayan þiddetli muson yaðmurlarý ülkeyi adeta bir göle çevirirken köyler ve kasabalar sel altýnda kaldý. Evler, okullar, köprüler, yollar yýkýldý, iletiþim kesildi, ekinler ve hayvanlar telef oldu. Baþta Birleþmiþ Milletler (BM) olmak üzere felaket sonrasý bölgeyi ziyarete gelen gözlemciler bu kadar geniþ alanda bu kadar çok insaný etkileyen tahribatý kelimelerle ifade etmekte zorlandýlar. BM verilerine göre afet nedeniyle 1700 kiþi hayatýný kaybetti; 1,9 milyon ev kullanýlamaz hale geldi. Halen milyonlarca kiþi sel maðduru durumunda. Bütün bunlarýn üstüne þimdi de oldukça saðlýksýz geçici barýnma kamplarýnda yaþayan felaketzedeler bulaþýcý hastalýklarýn tehdidi altýnda bulunuyor.

BM yaklaþýk 20 milyon kiþinin sel felaketinden etkilendiði Pakistan’a acil yardým için ilk etapta 460 milyon dolara ihtiyaç duyulduðunu açýklarken durumun vahametini gördükten sonra bu rakamý 2 milyar dolara çýkardý. Bunun BM’nin bugüne kadar bir felaket için üye ülkelerden istediði en büyük yardým miktarý olduðu belirtiliyor. BM daha önce büyük bir deprem felaketinin yaþandýðý Haiti için 1,5 milyar dolar yardým çaðrýsýnda bulunmuþtu. Þu ana kadar uluslararasý resmî ve özel kuruluþlardan 300 milyon dolara yakýn hibe sözü alýndý. 2 milyar dolarýn bundan sonraki 12 ay içinde sel felaketinden zarar gören 20 milyon kiþinin ihtiyaçlarýný karþýlamada, tarým, eðitim, saðlýk ve sosyal alanlardaki öncelikli projelerde kullanýlmasý planlanýyor.

Felaket ekonomiyi altüst etti
Sel felaketinin uzun vadede ekonomik etkilerini deðerlendirmek için henüz erken olsa da, bölgeden gelen bilgi ve istatistikler hiç de iç açýcý gözükmüyor. Bir tahmine göre zararýn maddi boyutu 30-40 milyar dolarý bulabilir. Zaten uzun zamandýr Pakistan askerleri ile isyancý unsurlar arasýnda süren iç savaþ ve özellikle Afganistan sýnýrýna yakýn bölgelerde Taliban üyelerine karþý ABD tarafýndan insansýz hava araçlarýyla yapýlan bombalamalar neticesinde ülkenin altyapýsý oldukça zayýflamýþtý. Ülkenin 5’te birini kaplayan sular, kara ve tren yollarý, köprü, baraj ve sulama kanallarý gibi altyapý sistemlerini tamamen çökertmekle kalmayýp tarým sektörünü de felç etti. 7 milyon dönüm tarým arazisi kullanýlamaz hale geldi, milyarlarca dolar deðerinde ürün ve canlý hayvan telef oldu. Büyük bir doðalgaz sahasý ve 6 adet enerji santrali de telef olunca zaten yetersiz olan enerji üretimi daha da azaldý.

Milli gelirin beþte birinin ziraate dayandýðý ve 180 milyonluk nüfusun üçte ikisinin tarým sektöründen geçindiði düþünülürse bu felaketin ekonomiye etkisinin aþýrý düzeyde olacaðýný söylemek yanlýþ olmaz. Pakistan ekonomisi geçtiðimiz yýl yüzde 4,1’lik bir büyüme performansý göstermiþti. IMF tarafýndan bu yýl için yüzde 4,5 olarak planlanan büyüme daha þimdiden yüzde 2,5’lara çekildi. Yani sel felaketi ülkenin bu yýlki gayr-i safi milli hasýlasýnýn neredeyse yarýsýný silip götürdü. Yeniden inþa faaliyetlerinin finansmaný için yeterli dýþ yardýmýn þu ana kadar bulunamamýþ olmasý ve yerli kaynaklarýn azlýðý nedeniyle, bu yýl artacak harcamalar bütçe açýðýný büyütecek. Dolayýsýyla IMF tarafýndan yüzde 5,1 olarak hedeflenen bütçe açýðýnýn milli gelire oraný tutturulmasý imkansýz bir hedef haline gelmiþ durumda. Bazý kaynaklar bütçe açýðýnýn bu yýl yüzde 8’lere çýkacaðýný tahmin ediyor. Mevcut 55 milyar dolarlýk dýþ borcun artacak olmasý zaten iç savaþ nedeniyle sarsýlmýþ ekonomiyi daha da zorlayacak. Daðýtým aðlarýndaki yýkým ve gýda fiyatlarýnda görülecek artýþ nedeniyle, yüzde 12 civarýnda seyreden enflasyon oraný yükselecek. Ýhracat rakamlarý önemli ölçüde azalýp gýda maddeleri ithalatýnda meydana gelecek artýþ dýþ ticaret açýðýný büyütecek. Hasar tespiti tamamlandýðýnda makroekonomik çerçeve yeniden deðerlendirilip bütçenin revize edilmesi gündemde. Ülkenin ekonomi kurmaylarý selin neden olduðu zararlarý karþýlama hususunda yerli kaynak oluþturmak amacýyla yüzde 10 geçici ek gelir vergisi koyacaklarýna dair þimdiden IMF’ye taahhütte bulundular.

Sel felaketinin ekonomik etkilerinin yanýnda siyasi sonuçlarýnýn da olacaðý muhakkak fakat mevcut siyasi iklimde çok önemli deðiþikliklerin olmasý pek muhtemel deðil. Ordu güçleri batý sýnýrýnda Afganistan’daki durumdan, merkez bölgelerde ise aþýrý militan gruplardan kaynaklanan isyan ve direniþle mücadele ederken, personelinin ve araçlarýnýn önemli bir bölümünü afet yardýmýnda görevlendirmek zorunda kaldý. Þu an için sýnýr bölgelerindeki operasyon gücünü çok fazla azaltmýþ olmasa da ülkenin çatýþma alanlarý için ayýrabileceði kaynaklarýn da bir sýnýrý var. Pakistan’ýn komþu Afganistan’daki Taliban güçleriyle mücadele eden Amerika’nýn bölgedeki en önemli müttefiki olmasý nedeniyle IMF’nin bu yýl Pakistan’a borç verirken bazý þeyleri görmezden gelip gevþek davranabileceði siyasi çevrelerde konuþuluyor.

Baþlarda daðýnýk bir görüntü arz eden hükümet yetkilileri afetle mücadele çabalarýnýn koordinasyonu ve yürütülmesi için baðýmsýz bir komisyon kurulmasý konusunda ortak bir karar aldýlar. Yükselen fiyatlar ve enerji açýðý nedeniyle ortaya çýkabilecek sosyal çalkantý ihtimali korkularý körüklerken afet sonrasý hükümetin ülkeyi yönetme kapasitesi ciddi bir biçimde sorgulanýr hale geldi. Ülkenin deðiþik bölgelerinde siyasi, dini ve mezhebe dayalý motiflerle iþlenen etnik cinayetler ve þiddet hareketlerinin artmasý nedeniyle ülkenin iç güvenlik durumu oldukça kýrýlgan bir hale geldi. Bu kýrýlgan yapý mevcut istikrarsýzlýðý artýrmak isteyenler tarafýndan istismar edilmeye müsait bir ortam hazýrlýyor.

Türkiye’den uzanan yardým eli
Bu boyutta bir felakete ve insanlarýn acýlarýna hiç bir zaman seyirci kalamayan hayýrsever Türk halký genci-yaþlýsý, zengini-fakiriyle, oda, dernek, ve sivil toplum kuruluþlarýyla bu zor günde Pakistanlý kardeþlerine yardým etmekte gecikmedi. Pakistan için “Gözyaþlarý sel olmasýn” temasýyla baþta Baþbakanlýk, Diyanet Ýþleri ve Türk Kýzýlayý’nýn baþlattýðý yardým kampanyasýnda toplanan miktar 150 milyon liraya yaklaþtý. Bu rakam BM’nin ilk etapta bütün dünyaya duyurduðu 460 milyon dolarlýk acil yardým miktarýnýn neredeyse üçte birine denk geliyor.
17 Aðustos Marmara Depremi’nde Türkiyeye ilk yardým elini uzatan ülke Pakistan olmuþtu. Bu son felakette ise Pakistan’a ulaþan ilk yardým kuruluþlarý arasýnda Türk Kýzýlayý ve Türk sivil toplum kuruluþlarý yer aldý. Saðlýk Bakanlýðý’na baðlý tam donanýmlý iki sahra hastanesi selin en fazla zarar verdiði iki ayrý bölgede hizmet vermeye baþladý. Türkiye-Pakistan Gönül Köprüsü Platformu adý altýnda bir araya gelen sivil toplum kuruluþlarý da Pakistan’da içinde okul, saðlýk ocaðý ve cami gibi sosyal alanlarýn da bulunduðu 4 bin konutluk yerleþim yeri inþa edeceðini açýkladý.

Pakistan’daki afet aslýnda yýllardýr süregelen bir ihmalin ürünü. Muson yaðmurlarýnýn ve sel olaylarýnýn her sene tekrarlanmasýna raðmen yýllardýr hükümetler iþe yarar sel uyarý sistemleri ve kontrol mekanizmalarý geliþtirmekte baþarýlý olamadýlar. Ülkenin altyapýsý 2005’teki Keþmir depremi ve þimdiki sel felaketi gibi doðal afetlere karþý koyabilecek þekilde planlanmadý. Bunun neticesinde çiftçiler þimdi bu seneki ürünlerini, gelecek yýlki tohumlarýný ve bütün gelirlerini kaybetmiþ durumdalar. Her ne kadar Pakistanlýlar doðal afetlere alýþkýn ve dayanýklý bir millet olsa da bu son felaketin izlerinin silinmesi uzun yýllar ve milyarlarca dolar alacak. Yýkýcý etkileri bir ülkenin tek baþýna baþa çýkamayacaðý kadar devasa olan bu felaket için Pakistan’ý bu zor günlerinde yalnýz býrakmamak gerekiyor.

Ýþ Bankasý Pakistan’dan gelen paralarla kurulmuþtu
Türkiye ile Pakistan halklarý arasýnda var olan çok özel dostluk ve kardeþliðin kökeni Osmanlý’nýn son yýllarýna dayanýyor. Pakistan halký Kurtuluþ Savaþý yýllarýnda büyük fedakarlýklarla topladýklarý paralarý milli mücadelede kullanýlmak üzere Anadolu ya göndermiþti. O zamanlar henüz devlet olarak var olmayan Pakistan, “Hind Müslümanlarý Hilafet Hareketi” adý altýnda kurulan bir dernekle bu yardým faaliyetlerini yürütmüþtü. O yýllarda yapýlan bu yardýmlarýn bir kýsmý ile bugünkü Ýþ Bankasý’nýn temelleri atýlmýþtý. Geçtiðimiz yýl 2,7 milyar TL kâr eden Ýþ Bankasý’nýn sel felaketinin yaþandýðý Pakistan’a 1 milyon liralýk yardýmda bulunacaðýný açýklamasý kimi çevrelerce Pakistan halkýnýn çaresizliðine duyarsýz kalýnmasý ve vefasýzlýk örneði olarak yorumlandý.


radyobeyan