Kapora Vermek By: reyyan Date: 18 Mayýs 2012, 20:29:03
67. Kapora Vermek
3502... Amrb. Þuayb, dedesi (Abdullah b. Amrb. el-Âs)'nin þöyle dediðini rivayet etmiþtir:
Rasûlullah (s.a), kaporalý satýþtan nehyetti.
Malik dedi ki: "Allah bilir, kanaatimize göre bu satýþ þöyle olur; Adam bir köle satýn alýr veya hayvan kiralar. Sonrada; (satýcý veya kiralayana), malý veya kirayý býrakýrsam verdiðim senin olmak üzere sana bir dinar verdim (veriyorum), der. "[528]
Açýklama
"Kapora vermek" diye terceme ettiðimiz "urban"" alýþveriþ yapmrken uyguýanan bir usuldür. Bu mana; "arbun ve "urbûn" kelimeleri ile de ifade edilir.
"Urban", hadisin ravisi Ýmam Mâlik tarafýndan tefsir edilmiþtir. Ýmam Mâlik'in Muvatta'daki izahý daha açýktýr. Orada þöyle demektedir: "- Allah bilir, kanaatimize göre- bunun izahý þudur: Adam bir köle veya cariye satýn alýr, ya da bir hayvan kiralar. Sonra da satýcý veya kiralayana; eðer malý ahrsam veya kiraladýðým hayvana binersem kira ücreti veya satýþ bedelinden sayýlmasý, almazsam ya da kirayý bozarsam karþýlýksýz olarak sende kalmasý þartýyla sana bir dinar veya bir dirhem veriyorum, demesidir."
Görüldüðü gibi bu tarif bizim kapora dediðimiz þeyin aynýsýdýr. Bu usule "urban" denmesine sebep, bu kelimenin ýslah ve bozukluðu giderme manasý ifade etmesidir.
Hadis açýk bir surette kapora iie satýþýn caiz olmayýþýna delildir. Hanefî, Þafiî ve Mâlikîlerin görüþü bu istikamettededir. Bu yolla yapýlan satýþýn fasid olmasýna sebep, hem içerisinde fasid bir þart hem de aldatmanýn bulunmasýdýr. Çünkü kaporayý veren kiþi, "Alýrsam þöyle, almazsam böyle" gibi laflarla fasit bir þart koþmuþtur.
Ýsnadda görüldüðü üzere, Ýmam Mâlik hadisi bizzat Amr b. Þu'ayb'tan iþitmemiþ, ondan kendisine ulaþmýþtýr. Bu yüzden hadisin münkatý ve zayýf olduðu ileri sürülmüþtür. Zürkânî bu iddiayý reddetmiþ; "Hadise munkatý' veya zayýftýr diyenlere iltifat edilmez. Hiçbir surette onun münkatý olduðu sözü sahih olmaz. Çünkü munkatý' hadis sahâbîden önce bir ravisi düþen veya muttasýl olmayan hadistir. Bu ise muttasýldýr, ancak içerisinde bilinmeyen bir ravi vardýr." demiþtir.
Fasit olan kaporalý satýþ; "Eðer alýþveriþten cayarsam verdiðim para sende kalsýn" þeklinde olanýdýr. Öyle olmayýp da, "Önceden para verip, satýþý ke-sinleþtirirsem bunu bedelden düþeriz. Ama almaktan vazgeçersem paramý alýrým" derse bu caizdir. Bu durumda taraflardan birisine muhayyerlik þartý tanýnmýþtýr. Muhayyerlik þartý (hýyâru'þ-þart) nýn caiz olduðu daha önce geçmiþti.
Sahâbîlerden Hz.Ömer ve oðlu Abdullah ile müctehid imamlardan Ah-med b. HanbePe göre kaporah satýþ caizdir. Ahmed b. Hanbel; üzerinde durduðumuz hadise munkatý' ve zayýf diye itiraz etmiþtir. Bu itiraza Zürkânî'-nin cevabýný az önce aktardýk. Abdürrezzak'm Zeyd b. Eslem'den rivayet ettiði þu hadis de Ahmed b. Hanbel'in görüþünü destekler: "Zeyd b. Eþlem; Rasûlullah'a kaporalý satýþý sormuþ, o da bunun helâl olduðunu söylemiþtir."
Aksi görüþte olan cumhur, Zeyd b. Eslem'in bu rivayetine iki sebeple itiraz ederler:
1) Hadis mürseldir,
2) Ýsnadýnda Ýbrahim b. Yahya vardýr, bu zat zayýftýr.
Bir de bu iki rivayette; ibaha ile yasak karþýlaþmaktadýr. Böyle durumlarda yasaðý iþaret eden haber tercih edilir.[529]
[528] Ibn Mâce, ticârât 22; Mâlik, büyü I.
Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 13/55.
[529] Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 13/55-56.