Halimin ilmini bilmem gerek By: hafiza aise Date: 17 Mayýs 2012, 13:51:04
HALÝMÝN ÝLMÝNÝ BÝLMEM GEREK
Aralýk 2011 75.SAYI
Geçtiðimiz Ramazan ayýnda yerel kanallardan birinde bir programa gözüm iliþmiþti. Programa davet edilen hoca, bilgisayar üzerinden sorulan çeþitli dini sorulara cevap veriyordu. Manayý bozmadan aklýmda kaldýðýnca sorulardan biri þöyleydi: “Zemzem suyunun oruç bozmadýðýný iþittiðimden beri susadýðýmda zemzem içerek oruç tuttum. 6 yýldýr bu þekilde oruç tutuyorum. Zemzem içmek oruç bozar mý, bozuyorsa bugüne kadar tuttuðum oruçlar kabul olur mu?” Bir an yanlýþ mý anladým diye tereddüt ettim ama hoca da ayný þekilde anlamýþ, tebbessümle “Öyle oruç mu olur?” diyerek kýsa bir cevapla o faslý kapatmýþtý.
Galiba bazen halis niyetlerle yerine getirmeye çalýþtýðýmýz amel ve ibadetlerimizi nasýl yapmamýz gerektiðini bilmediðimiz için heba ediyoruz ve böylece sorumluluðu üzerimizden düþürdüðümüze inanarak atalarýmýzýn veciz sözüyle “Aðlanacak halimize gülüyoruz”. Ya dinle ilgili temel bilgileri ehlinden almýyoruz ya da merhum Necip Fazýl’ýn þiirsel bir tatla dile getirdiði “Yandý kitap daðlarým, ne garip bir hal oldu./ Sonunda bana kalan yalnýz ilmihal oldu” gerçeðini görmüyor, adý güncelle iliþkilendirilmiþ dini içeriðe sahip nice kitaplarý okuyup artýk dini bildiðimize inanýyoruz. Lakin gerek günlük yaþantýmýzda gerekse televizyonlarda karþýlaþtýðýmýz sorulardan ve uygulamalardan anlaþýlýyor ki, Müslüman olarak sahip olmamýz gereken temel bilgilere önem vermiyoruz, umursamýyoruz. Oysa “Bilgi edinmek çok güzel bir iþ. Ama öðreneceðimiz bilgi öncelikle günlük yaþayýþýnýzda ve ibadetlerinizde size lazým olan dini bilgiler olmalýdýr” diyen Ýmam Malik’in (rh.a) nasihatini dikkate almak daha doðru olmaz mý?
Elbette dini ilimler sahasýnda hepimizin alim olmak gibi bir zorunluluðu yok. Derinlemesine bilgiyi iþin ehline havale eder, gerektiðinde onlarýn sözlü veya yazýlý aktardýklarýndan öðreniriz. Buna karþýn Ýslamiyet’i din olarak kabul ettiðimiz andan itibaren bazý temel bilgileri öðrenmekle mükellefiz. Ýtikatýmýzý, amelimizi etkileyecek bu sorumluluðun altýndan kalkmak için ise ya ilim meclislerinin müdavimi olacaðýz yahut bize lazým olan bilgileri doðru ve anlaþýlýr þekilde sunan ilmihal kitaplarýný okuyacaðýz.
Ne Söyler Bu Ýlmihaller?
“Ýlmin en hayýrlýsý, en faziletlisi ilmihaldir” buyuran Ýmam Serahsi’nin sözünden yola çýkarak bir ilmihal kitabýný elimize alýp sayfalarýný karýþtýrdýðýmýzda ana ve alt baþlýklar altýnda kýsaca þunlarý görürüz:
(Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük Ýslam Ýlmihali) Ýtikat (Allah’a, peygamberlere, meleklere, ahirete, kaza ve kadere iman), Taharet (temizlik, hayýz, nifas halleri, farzlarý, sünnetleri ve edepleriyle abdest, gusül, teyemmüm), Namaz (namazýn farzlarý, vacipleri, sünnetleri, cuma, bayram, teravih namazlarý, namazý bozan ve bozmayan þeyler vs), Oruç (orucun þartlarý, vakti, oruca ait niyetler, orucu bozan ve bozmayan þeyler vs), Zekat (zekatýn farz olmasýnýn þartlarý, altýn ve gümüþün zekatý, kimlere zekat verilir, fitre sadakasý vs), Hac (haccýn farz olmasýnýn þartlarý, vacipleri, sünnetleri, edepleri, umrenin yapýlýþ þekli vs), Kurban (kurbanýn cinsi, kurban kesme vakti, etleri yenen ve yenmeyen hayvanlar, akika kurbaný vs), Kerahet ve Ýstihsan (her Müslüman için öðrenme ve öðretmenin gerekliliði, mukaddesata hürmet ve saygý, faizin mahiyeti, aile ve akrabalýk iliþkileri, yiyip içmede helal olanlar ve olmayanlar, giyilmesi ve kullanýlmasý gerekli ve caiz olanlar vs), Ýslam Ahlaký (selam vermek, musafaha, davete icabet, komþuluk haklarý, hasta ziyareti, güzel ve çirkin huylar vs), Peygamberler (isimleri, Kur’an’da anýlan peygamberler ve Hz. Muhammed (s.a.v) ve dönemiyle ilgili bilgiler)
Bu ve benzeri baþlýklar altýnda kaleme alýnan kitaplardan anlýyoruz ki, ilmihal; içinde bulunulan halin ilmidir. Bir baþka deyiþle bir Müslümanýn ihtiyaç duyabileceði inanca, ibadete, günlük yaþantýya, insanlar arasý iliþkilere, ahlaka ve peygamberlerin hayatlarýna dair özlü bilgileri içeren kitaplardýr. Þu halde ilmihal okuyan bir Müslümanýn zemzem içerek oruç tutmasý, mekruh bir vakitte namaz kýlmasý, komþumun hakkýna girerim endiþesi taþýmadan balkon ve pencerelerden halý, örtü silkelemesi, hayýz halinin en az ve en çok süresini önemsemeden namaz kýlmasý, oruç tutmasý, taharette nelere dikkat etmesi gerektiðini bilmemesi gibi durumlar söz konusu olabilir mi? Olamaz ama sadece bilgiyi edinmekle deðil, o bilgiyle amel edildiði müddetçe …
Her Ortama Bir Ýlmihal
Muhammed Bakibillah’a (k.s) talebeleri sorar: “Efendim bir araya geldiðimizde ne yapmamýzý tavsiye edersiniz?” Hazret þu cevabý verir: “Faydalý þeyler konuþun veya açýn bir ilmihal kitabý okuyun. Çünkü dinden bir mesele öðrenmek gece sabaha kadar ibadet etmekten daha sevaptýr. Hem dinini öðrenmek kalbi de temizler. Unutmayýn, herþeyin bir rýzký vardýr.” Talebeleri sordular: “Kalbin de mi?” Hazret “Elbette kalbin rýzký da büyük zatlarýn sohbetini dinlemek veya onlarýn yazdýðý ilmihal kitaplarýný okumaktýr. Yoksa kalp rýzýksýz kalýr, hastalanýr…”
Bu küçük kýssadan hissemize düþeni; yakýnlarýmýzla, arkadaþlarýmýzla, komþularýmýzla bir araya geldiðimizde dinimize dair bilgileri öðrenmeye vakit ayýrmak þeklinde özetleyebiliriz. Tabi ki hal hatýr sormalar, derdi olanýn derdini paylaþmalar yahut eðlenceler de olacak ama en azýndan on dakikamýzý ilmihalden bir meseleye ayýrmak çok meþakkatli bir durum olmasa gerek. Günlük telaþlar içinde bir ilmihal kitabýný bir çýrpýda okuyup bitirme, üzerinde düþünme hevesini bulamayabiliriz lakin parça parça okumalarla en azýndan günün beþ vaktinde kýldýðýmýz namazýn herþeyini kýsa sürede öðrenebilir, hatamýz varsa düzeltebiliriz. Yine ramazan öncesi oruçla ilgili hükümleri, zekat verme sorumluluðumuz baþladýðý anda zekatla ilgili bilgileri, keza hac, umre gibi konularý da ayný düzenle öðrenip, sindirmek mümkün.
Eðer gittiðimiz bir sohbet meclisi varsa orada da güvenilir bir ilmihal kitabýnýn bulundurulmasý gerekebilir. Zira cemaatin içinden biri o günkü sohbet konusunun dýþýnda durduk yere aklýna takýlan bir meseleyi sorabilir. Sohbet eden kiþi, o gün anlatacaðý konuya gayet iyi bir þekilde hazýrlanmýþ olabilir ama belki o soruyu cevaplandýrabilecek kadar bilgiye sahip deðildir yahut tam hatýrlayamamadýðý için yanlýþ bir þey söylerim düþüncesiyle vebale girmek istemeyebilir. Böyle bir durumda en saðlýklýsý orada bulundurulan ilmihal kitabýný açýp, soruyla ilgili kýsýmlarý gözden geçirmektir. Böylece þüpheye yer kalmaksýzýn ihtiyaç giderilmiþ olur. Hasýlý yalnýz da olsak bir topluluk içinde de bulunsak ilmihal bilgisi her an karþýmýza çýkabiliyor. Bu nedenle olsa gerek “Ýlmihalsiz Müslümanlýk olmaz, amelsiz de ilmihal olmaz” derler.
Huriye KARNAP