Musafaha By: reyyan Date: 20 Þubat 2012, 17:31:55
141-142. Musafaha (El Sýkýþma)
5211... el-Berâ b. Azib'den (rivayet edildiðine göre) Rasûlullah (s.a.) þöyle buyurmuþtur: "Ýki müslünýan karþýlaþtýklarýnda el sýkýþýr, azîz ve celîl olan Allah'a hamd eder ve birbirlerine (günahlarýnýn baðýþlanmasý için) af dilerlerse (günâhlarý) baðýþlanýr.[177]
5212... el-Berâ b. Azib'den (rivayet edildiðine göre) Rasûlullah (s.a.) þöyle buyurmuþtur:
"Ýki müslüman karþýlaþýrlar da el sýkýþýrlarsa daha ayrýlmadan önce (mutlaka) baðýþlanmýþ olurlar."[178]
Açýklama
Musafaha: Esenleþmek için iki kiþinin biribirlerinin g tutmalarýdýr.[179]
Kamus Þerhi Tacü'l-Arus'da açýklandýðý üzere, musafaha iki kiþinin yüzyüze gelerek biribirlerinin ellerini tutmak suretiyle ellerinin iç taraflarýný birbirlerine dokundurmalarýdýr. Aliyyü'1-Kâri de Mirkat adlý eserinde müsafahayý "elin ele temas ettirilmesidir" diye tarif etmiþtir.[180]
Müsafahýn nasýl yapýlacaðý hakkýnda Hz. Peygamber (s.a.)'den bir tarif nakledilmiþ deðildir. Bunun sebebi, tokalaþmanýn örf ve âdetle bilinen malum bir fiil olmasýdýr. Bilinen herþeyi Rasûlullah deðisürmeyecekse bunun için bir tarif vermesi gerekmez.[181]
Musafahanýn yukarýda naklettiðimiz sözlük manalarýna bakýlýrsa musafaha tokalaþanlarýn ellerinin iç taraflarýnýn biribirine temas ederek kavranmasý ve yüzlerinin de biribirine dönük olmasý ile gerçekleþir.
Tek elle mi çift elle mi yapýlacaðýna gelince, her ikisi hakkýnda da rivayet bulunmakla beraber, birer el ile yapýlacaðýný ifade eden hadis ve nakiller daha umumî ve yaygýn tatbikatý aksettirmektedir. Nitekim Ýbn Abdil Berr'in et-Temhid isimli eserinde Ýbn Büsr'e dayanan bir senetle naklettiði sahih bir hadiste Abdullah Ýbn Büsr (r.a.)'in bir elini göstererek: "Þu elimi görüyor musunuz, bununla Rasûlullah (s.a.)'le tokalaþtým" dediði rivayet edilmiþtir.[182]
Bu mevzuda Hz. Ebu Umame'den rivayet edilen bir hadis-i þerif de þu mealdedir.
"Selamlaþmanýn kemâli eli tutmakla gerçekleþir, musafaha (tokalaþma) da sað elle olur."[183]
Buhârî'nin Hz. Ýbn Mesud'dan rivayet ettiði ve Hz. Peygamber'in O'na teþehhüdü (ettehiyyatü lillahi... duasýný) öðrettiðini anlatan hadiste, Hz. Ýbn Mesud "benim iki elim, onun iki eli arasýnda olduðu halde...." demiþ[184] ve yine Buharî'nin rivayetinde Hammâd b. Zeyd'in Abdullah b. Mübarek ile iki eliyle musafaha ettiði zikredilmiþtir.[185]
Bütün bu anlatýlanlardan anlaþýlan þudur ki, iki elle yapýlan müsafaha-lar bir âlimden veya ariften önemli bir meseleyi öðrenirken yapýlan mü-safahalardýr. Böyle iki elle musafaha yapmakla öðretilen meselenin önemine dikkat çekilmiþ olur.
Nitekim, mealini sunacaðýmýz þu hadis-i þerifler de buna delâlet eder: "Bedevilerden birinin yanýna varmýþtýk. Bedevî dedi ki: Rasûlullah (s.a.) elimi tuttu ve Yüce Allah'ýn kendisine öðrettiði þeylerden bana da öðretmeye baþladý."[186]
"Peygamber (s.a.)'in huzuruna vardým ve: Ey Allah'ýn Resulü, bana bir sýðýnmak duasý öðret de onunla sýðýnayým, dedim. Bunun üzerine, Ra-sûlü Ekrem elimi tuttu ve þöyle buyurdu:
"Allahým kulaðýmýn þerrinden, gözümün þerrinden, dilimin þerrinden, kalbimin þerrinden, menimin þerrinden sana sýðýnýrým, diye dua et.”[187]
Hanefi ulemasýna göre, "Hz. Peygamber birisine böyle önemli bir meseleyi öðretirken yaptýðý müsahafada bazen karþýsýndakinin elini iki avucunun içine alýrdý. Meselâ Hz. Ýbn Mesud'a teþehhüdü öðretirken yaptýðý müsafahada, Hz. Ýbn Mesud'un eli Hz. Peygamber'in avuçlarý içindeydi. Binaenaleyh bu tür müsafahalar iki elle birden de yapýlabilir. Binaenaleyh sünnet olan müsafahayý her iki tarafýn da sað elle yapmasýdýr. Bu karþýlaþmadan dolayý, yapýlan müsafaha böyle olduðu gibi, bey'at için yapýlan müsafahalarda da böyledir. Hanefi ulemasýyla Þafiî ve Hanbeli ulemasýnýn görüþü budur. Nitekim Hanefi fakihlerinden "Ýbn Abidin (rahmetullahi aleyh) Reddu'l-Muhtar, isimli eserinde bu konuda þöyle demiþtir:
"Eðer (Hacý adayý), kimseye eziyet vermeden (Hacer-i Esvedi) öpemezse yahut mutlak surette öpme imkânýný bulamazsa, ellerini Hacer-i Esved'in üzerine koyar sonra onlarý öper. Yahut bir elini Hacer-i Esvedin üzerine koyar; evlâ olan sað elini koymaktýr. Çünkü þerefli, iþlerde sað el kullanýlýr. Þu da var ki Bahr-i Amik'den nakledildiðine göre Hacer-i Esved Allah'ýn yeminidir. Kullarýyla onunla müsafaha eder, müsafaha sað elle olur."[188]
"Yine sünnet olan müsafahada el içleriyle birlikte, baþparmak da kav-ranmalýdýr. Çünkü baþparmakta bir damar vardýr ki kalplerde sevgiyi yeþertir. Hadiste böyle gelmiþtir. Bunu Kuhistanî ve baþkalarý nakletmiþtir."[189]
"Nitekim Gümüþhanevi hazretleri de "Müsafahada sünnet olanýn sað elle yapýlmasýdýr. Fitneden korkulduðu zaman, sakalý bitmemiþ yakýþýklý delikanlýlarla müsafaha etmek haram olduðu gibi, cüzzam gibi bulaþýcý hastalýða mübtelâ kimselerle müsafaha etmek de mekruhtur."[190]
Eþþeyh Abdullah b. Süleyman ez-Zebidi müsafahayý sað elle yapmanýn daha faziletli olduðunu söylediði gibi, Þeyh Alkami, Ýmam-i Nevevî, Abdurrauf Münavi, Ali b. Ahmed el-Azizi, Ýbn Raslan, Abdul Kadir Gey-lânî gibi âlimler de bu görüþü savunmuþlardýr.[191]
Görülüyor ki, sünnete uygun olan tek elle ve sað elle yapýlan müsafahadýr. Tek elle yapýlmasýnda Allah'ýn tekliðine iþaret gibi manada bulunmalýdýr.[192] Fakat Hanefî ulemasýndan, Eþref Ali el-Tehânevî müsafahanin tek elle yapýldýðýný, ifâde ettiði zannedilen hadislerdeki el kelimesinin cins için olduðu ve dolayýsýyle iki el ile ihtimali olduðu gerekçesinden hareket ederek, müsafahanýn kesinlikle iki elle yapýlacaðýný söylemiþ ve bu görüþünü çeþitli delillerle isbat etmiþtir.[193]
Mevzumuzu teþkil eden bu hadisten (5211) numaralý hadis-i þerifte müsafaha edilirken "el-hamdülillahi yaðfirüllahü lenâ ve Ieküný"diye-rek Allah'a hamd ve istiðfarda bulunulacaðý da ifâde edilmektedir. Bu hadiste yapýlmasý istenen hamd ve istiðfar (5212) numaralý hadiste bulunan: "Daha onlar bir birinden ayrýlmadan önce, Allah onlarý affeder" ifâdesinin tecellisi için, istenmiþ olabileceði gibi müsafahanýn, iki tarafýn da günahlarýnýn affýna vesile olabilecek derecede kemâle ermesi için de istenmiþ olabilir.
Çünkü "iki müstüman karþýlaþýp da bir diðerine selâm verince bunlarýn Allah'a en sevimli olaný arkadaþýna karþý daha güleryüzlü olanýdýr. Bunlar bir de müsafaha edince Allah üzerlerine yüz rahmet indirir. Bunun doksaný müsafahaya ilk baþlayan içindir. Onu da Öbürü içindir."[194]
[177] Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 16/514.
[178] Tirmizi, istizan 31; Ahmed b. Hanbel, IV, 289, 303; Ýbn Mâce, edeb 15.
Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 16/514.
[179] Mütercim Asýný, Kamus Tercümesi, I, 490.
[180] A. Kâri, Mirkatu'l-Mefatih, IV, 574.
[181] a.g.e.
[182] Bezlu'I-Mechud, XX, 148; Azimâbadî, Avnu'l-Mabud, XIV, 118-119; Ahmed b. Hanbel, IV, 189.
[183] el Müttakî. Kenzu'l-Ummal, IX, 131, hadis nu. 25347.
[184] Buharý, istizan 28.
[185] a.g.e.
[186] Ahmed b. Hanbel, V, 78-79.
[187] Tirmizî, deavât 74.
[188] Ýbn Abidin. Reddu'l-Muhtar, II, 166.
[189] Ýbn Âbidin, V,244.
[190] Gümüþhanevî, Ziyaüddin, Levamiu'1-Ukul, I, 233.
[191] Tuhtefül Ahvezî, VII, 518-520.
[192] Bezlu'l-Mechud, XX,147.
[193] Tanavî, Ý'lâu's-Sünen, XVII,432.
[194] Aliyyü'l Kâri, Mirkatu'l-Mefatih, IV, 576; Hakimii't-Tirýnizî, Nevâdirü'I Usûl, 245.
Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 16/514-517.