Antoin Sevruguin: Antoin Han By: sümeyra Date: 29 Ocak 2012, 15:21:30
Antoin Sevruguin: 'Antoin Han'
Rus asýllý bir Ermeni olan Ýranlý fotoðrafçý Antoin Sevruguin, Tahran'da doðmuþtu. Ýran, Orta Asya ve Kafkasya fotoðraflarýyla meþhur Ermakov ile tanýþtýðýnda kararýný verdi. O da sevgili Ýran'ýnýn fotoðraflarýný çekecekti.
Tarihe meraklý, Firdevsi Þehname'sinden uzun pasajlarý ezbere okuyacak kadar Ýranlý olan Sevruguin derviþlerin, meczuplarýn, saraylýlarýn, aþiret reislerinin, devlet adamlarýnýn, zorhane pehlivanlarýnýn, manzaralarýn, olaylarýn, idamlarýn, infazlarýn, evlerin bile siyah giydiði Muharrem törenlerinin ve daha pek çok þeyin fotoðraflarýný çekti. Fakat 7000 fotoðraf camýndan oluþan koleksiyonu iki defa yýkým yedi. Fotoðraflarýndan 866'sý derlenebildi. Bu daðýnýk parçalar Freer Gallery of Art'da bir araya getirildi.
1883'te Tahran'da stüdyosunu kurduðu zaman kaderi ve becerileri onu Kaçar hanedanýndan Nasreddin Þah'ýn huzuruna kadar çýkardý. Çünkü Nasreddin Þah da geleceðe bir görüntü býrakmak istemiþti her hükümdar gibi. Geleceðe bir görüntü býrakmanýn en kestirme yolu onun zamanýna deðin kâtiplerin elindeydi. Ellerinde kalem, önlerinde kâðýt olduðu müddetçe kâtipler, yüzü hükümdarlarýnýn yüzüne çevrilmiþ aynalardý. Onlar nasýl gösterirse gelecek zamanýn insanlarý da öyle görecekti Ýran þahlarýný. Ama Nasreddin Þah, aynanýn sýrrýndan çok daha etkileyici bir sýrrýn varlýðýný fark etmiþti: Fotoðraf. Kader iþte, Sevruguin, fotoðraf meraklýsý bir þaha rastlamýþtý. Kaçar hanedanýnýn fotoðrafçýsý olarak tanýndý bu yüzden. Pek çok ödüle lâyýk görüldü ve kendisine Þah tarafýndan bir de hanlýk unvaný verildi. Artýk Tahran'ýn "Antoin Han"ýydý o.
Onun fotoðraflarý arasýnda Nasreddin Þah'ýn pek çok pozu var. Her yerde, her halde hep o. Tahtýnýn merdivenlerine oturmuþ Nasreddin Þah; mesajlarý, raporlarý dinlerken, bezgin, yorgun Nasreddin Þah; Batý tarzý kýyafetler içinde Nasreddin Þah; pazar teftiþinde, köy gezisinde, avda, ziyafet masasýnda; erkâný, bakanlarý, saraylýlarý, þehzadeleri, hizmetkârlarý, havuzlarý, aynalarý, oymalarý, süsleri, debdebeleri, saltanatlarý arasýnda; tavuslu tahtlarý, Nadirî tahtlarý, püskülleri, sýrmalarý, zebercedleri, niþanlarý, armalarý arasýnda Nasreddin Þah.
Nihayet, elinin altýnda dünya küresi ile poz verse de saltanatý kendi ülkesine bile yetmeyen Nasreddin Þah, Abdülazim türbesinde. Sýk sýk ziyaret ettiði bu kutsal makamýn, Bahailerden biri tarafýndan canýnýn alýnacaðý yer olduðu aklýnýn ucundan geçmez ki. Bir baþka fotoðrafta tahtýnýn önünde cenazesi görünüyor Nasreddin Þah'ýn. Arkada, Antoin Han'a çektirdiði fotoðraflardan biri hümayun bir çerçeve içinde hâlâ asýlý. Kaçar hükümdarlarýnýn bu fotoðraf seveni herkesin sýðdýðý yere, tabutuna sýðývermiþ.
Nasreddin Þah'ýn fotoðraflarýný birbiri ardýna dizerken kaçýnýlmaz olarak Mirza Reza Kermani'nin fotoðraflarý görüntüye giriyor. Onsuz Nasreddin Þah eksik kalýr. Çünkü Kermani, Þah'ýn katili. Saltanatýnda 50. yýlý kutlayan Þah'ý öldüren kiþi nasýl biridir, fotoðraflarýndan anlamaya çalýþýyorum. Tutuklanmýþ. Mayýstan aðustosa kadar sorgulanmýþ. Görüntüye bakýlýrsa epey hýrpalanmýþ.
Þu fotoðrafta, bir merdivenin basamaklarý üzerinde oturuyor. Ýnce ellerini sað dizinin üzerine býrakmýþ. Dizleri birbirine yapýþýk. Çýplak ayaklarýný baðlayan zincir, basamaklarýn üzerine yayýlmýþ, sýrtýndaki aba da baþýndaki sarýk gibi lime lime. Þu da Mirza Reza'nýn ilkinden daha da yorgun bir fotoðrafý. Sakallarý iyice uzamýþ. Baþýndaki sarýðýn yerinde þimdi ufak bir takke var. Boynu ve elleri zincirli, sað ayaðý tomrukta. Beyazlar giyiyor, idam yakýn olmalý.
Bir fotoðraf daha; Mirza Reza Kermani'nin 5000 kiþinin seyrettiði idamý. Güneþ arkadan geldiði için kumun üzerine fotoðraf sehpasýnýn ve çekim yapan iki kiþinin gölgesi düþmüþ. Garip bir ayrýntý, ürpertici. "Artistik" bir tercih mi yoksa fotoðraf hatasý mý? Belli deðil. Ama inanýlmaz bir fotoðraf bu. Fotoðrafçýlar kayýtta ama onlarýn da resmi bir yerlerde kayýt altýnda. Sevruguin fotoðraflarý renkli deðil. Kan kýrmýzý, oysa fotoðraflarda gri çýkýyor. Gölgelerse kendi renginde.
Nazan BEKÝROÐLU/ZAMAN
radyobeyan