Kurban Edilmeleri Mekruh Olan Hayvanlar By: reyyan Date: 21 Ocak 2012, 21:15:35
5-6. Kurban Edilmeleri Mekruh Olan Hayvanlar
2802. ...Ubeyd b. Feyrûz'dan demiþtir ki:
Ben Berâ b. Azib'e kurbanlýklarda hangi özelliklerin bulunmasýnýn caiz olmadýðýný -yahut da kurbanlýklarda bulunmasý caiz olmayan özellikleri- sordum da (þöyle) cevap verdi:
Resûlullah (s.a) (birgün) aramýzda (ayaða) kalkýp (ben þu anda onun sözlerini aktarýrken onun gibi el kol hareketleri de yapacaðým) Oysa bdiim parmaklarým onun parmaklarýndan, parmak uçlarým da onun parmak uçlarýndan daha kýsadýr- (þöyle) buyurdu:
"Kurbanlýklar içerisinde kurban edilmeleri caiz olmayan dört (hayvan) vardýr: Körlüðü açýkça, belli olan tekgözlü, hastalýðý açýkça belli olan hasta, topallýðý iyice belli olan topal, ilikleri kurumuþ (derecede) cýlýz" (Ubeyd b. Feyruz sözlerine devam ederek) dedi ki: - ben de (Bera b. Azib'e):
"Ben (hayvanýn) diþ(ler)inde bir eksiklik bulunmasýndan hoþlanmýyorum." dedim. O da:
"Hoþlanmadýðýn (hayvan)ý býrak (fakat) onu (kurban etmeyi) kimseye yasaklama" cevabýný verdi.
Ebû Dâvûd der ki (Kesîr)iliði kalmamýþ (hayvan demektir).[75]
Açýklama
Bu hadis-i þerif, kurbanýn etine ve yaðýna zarar verecek, topallýk, körlük ve þiddetli hastalýk gibi kusurlardan salim olmasý gerekir. Bu gibi kusurlarý bulunan havanlarý, kurban etmek caiz deðildir. Fakat hayvanda bu kusurlardan birisinin veya bir kaçýnýn belli olmayacak derecede az bir miktarda bulunmasý onun kurban edilmesine engel deðildir. Bu mevzuda Ýmam Nevevî þöyle diyor: "Kendisinde Bera hadisinde zikredilen (yürümeye imkân vermeyecek derecede þiddetli) hastalýk, aþýrý derecede zayýflýk, tek gözlülük (yürümeye engel olacak) topallýk, kusurlarýndan biri veya birkaçý yahut da bunlar gibi veya daha fazla derecede sýhhate zarar veren bir veyahut bir kaç kusur bulunan bir hayvaný kurban etmenin caiz olmayacaðýnda âlimlerin icmaý vardýr.[76]
Hattâbî, bu mevzudaki görüþlerini þöyle ifade ediyor: "Mevzumuzu teþkil eden bu hadis, söz konusu edilen kusurlarýn hayvanda hafif bir þekilde bulunmasý o hayvanýn kurban edilmesine engel deðildir. Hadiste geçen -hastalýk, açýkça belli olan, körlük açýkça belli olan, topallýk açýkça belli olan- sözleri bu gerçeði ifade etmektedir. Çünkü bu kusurlarýn en az bir miktarý hayvanda açýkça belli olmaz."[77]
2803. ...Yezid Zü-Mýsr dedi ki Utbe b. Abidin es-Sülemî'ye varýp:
Ey Ebû Velid! Ben kurbanlýk aramaya çýktým fakat ön diþleridökülmüþ olan bir hayvandan baþkasýný bulamadým. O da hoþuma gitmedi. (bu hususta) ne dersin? dedim, (o da) "Sen onu bana getirmez misin? (ben onu güzelce bir kurban edeyim) cevabýný verdi.
"Sübhanallah benim (kurban etmem) caiz olmuyor da senin (kurban etmen nasýl) caiz oluyor?" dedim. (O da:) Evet (benim kurban etmem caiz olur), çünkü sen (onun kurban edilip edilmeyeceðinde) þüphe ediyorsun. Bense þüphe etmiyorum. Rasûlullah (s.a) sadece Müs-ferra, Müste'sale, Banka, Müþeyyed ve Kesrâ (denilen hayvanlarý kurban etme)yi yasakladý. Müsferra: Açýða çýkacak þekilde kulaðý kökünden sökülen. Müste'sale: Boynuzu kökünden kýnlan. Bahkâ: gözünün feri gitmiþ olan. Müþeyyed: Cýlýzlýktan ve düþkünlükten dolayý sürüye uyamayan: Kesra; Ayaðý kýrýk koyun demektir." dedi.[78]
Açýklama
Hadis-i þerif, kulaðý kesiklik, boynuzu kýrýklýk, tezgözlülü topallýk ve zayýflýk kusurlarýndan birisi bulunan bir hayvaný, kurban etmenin yasaklanmýþ olduðunu ifade etmektedir. Bu sebeble âlimler kendisinde bu kusurlardan biri bulunan hayvaný kurban etmenin caiz olmadýðýnda ittifak etmiþlerdir. Mutlak nehy haram ifade ettiðine göre, buradaki nehyin haram ifade etmediðini ve dolayýsýyla sözü geçen kusurlarý taþýyan bir hayvaný kurban etmenin caiz veya kerahetle caiz olduðunu iddia eden bir kimsenin, buradaki yasaðýn gerçek manasý olan haramlýktan çýktýðýna dair bir delile dayanmasý icab eder. Fakat bir önceki hadis-i þerif, buradaki yasaðýn haramlýk ifade ettiðine dair açýk bir beyan teþkil ettiðinden aksine bir delil bulmanýn imkansýz olduðu aþikârdýr.[79]
2804. ...Ali (r.a)'den demiþtir ki:
Resûlullah (s.a) bize (kurbanlýk hayvanýn seçiminde) göze ve kulaða dikkat etmemizi, avrâ (tekgözlü), mukabele, müdabere, harka,
þarka, denilen hayvanlardan) kesmememizi emr etti. (bu hadisin ravi-lerinden) Züheyr dedi ki: Ben Ebû îshak'a:
(Süreyh) b. Numan, hz. Ali'den naklen kurban edilmesi caiz olmayan hayvanlarý sayarken onlarla birlikte) boynuzu kýrýðý da zikretti mi? diye sordum da,
Hayýr cevabýný verdi.
Züheyr, sözlerine devam ederek) dedi ki: (Ebû îshak'a:)
Mukabele nedir dedim.
Kulaðýnýn (ön) tarafý kesik olandýr dedi.
Mudâbere nedir? dedim.
Kulaðýnýn (arka) tarafý kesik olandýr, dedi.
Þarka nedir? diye sordum,
Kulaðý (uzunlamasýna) delinmiþ olandýr. Cevabýný verdi.
Harka nedir, dedim.
Kulaðý enine delinmiþ olandýr, karþýlýðýný verdi.[80]
Açýklama
Bu hadis-i þerifte tek gözlü kulaðýnýn ön kýsmýndanbirazý kesilip býrakýlan hayvanla kulaðýnýn arkasý aynýþekilde kesilip de koparýlmadan býrakýlan, kulaðý uzunlamasýna yarýlýp ikiyeayrýlan ve bir alâmet teþkil etmesi için kulaðý yuvarlak þekilde delinmiþ olan,hayvanlarý kurban etmenin yasaklanmýþ olduðu ifâde edilmektedir.
Zahirîler, bu hadisin zahirine sarýlarak sözü geçen hayvanlarýn kurban etmenin caiz olmayacaðýný söylemiþlerdir, Þafiî âlimlerinden bazýlarýnýn görüþü de budur.
Cumhur ulemaya göre; hadis-i þerifteki yasaðýn hükmü haramlýk için deðil kerahet-i tenzih iv ye içindir. Çünkü bu ayýplardan salim olan bir hayvaný bulmak çok güçtür ve hemen hemen imkansýz gibidir. Oysa yüce Allah Kur'an-ý Kerim'inde. "Allah sizi seçti ve dinde size bîr güçlük yiikle-medi...”[81] buyurmuþtur.
Ýbn Hazm'a göre: Kulaðýnda biraz eksiklik bulunan yahut ta kesiklik veya delik bulunan bir hayvan, kurban edilmediði gibi bir veya iki gözünde bir kusur bulunan hayvanla, kuyruðunda kesiklik bulunan bir hayvanda kurban edilmeye elveriþli deðildir. Bu kusurlarýn dýþýnda kalan boynuzu kýrýk-Ön diþleri dökülmüþ olmak, hayalarý buruk olmak gibi, kusurlardan biriyle kusurlu olan hayvanlar; kurban edilmeye elveriþlidirler.[82]
Hattâbî, bu mevzudaki görüþlerini þöyle özetliyor: Âlimler bir hayvanýn kurban edilmesine engel teþkil eden ayýplarýn miktarý üzerinde ihtilafa düþtüler. Söyle ki:
1. Ýmam Malik'e göre, kulakta bulunan yarýklar ve kesiklik az ise hayvanýn kurban edilmesine bir engel deðildir.
Maliki âlimleri sözü geçen bu azlýðý üçtebir çokluðu da üçtebirden fazlalýkla takdir etmiþlerdir. Kulaðýnýn üçtebiri kesilen veya yarýlan bir hayvaný kurban etmenin caiz olacaðým, fakat kulaðýnýn üçtebirden fazlasý kesilmiþ ya da yarýlmýþ olan bir hayvaný kurban etmenin caiz olmayacaðýný söylemiþlerdir.
2. Rey taraftarlarýna göre; kulaðýnýn yandan fazlasý saðlam kalan bir hayvaný kurban etmekte bir sakýnca yoktur.
3. Þafiîlere göre; doðuþtan kulaðý olmayan boynuzunun kýlýfý veya tümü kýrýlan, kulaðý uzunlamasýna yarýk yada yuvarlak bir þekilde delik olan bir hayvaný kurban etmek mekruhtur. Böyle bir hayvaný kurban etmek kerahetle caizdir.
Þafiî âlimlerinden Ýmam Nevevî, kulaðý önden veya arkadan kesilip koparýlmadan býrakýlan bir hayvaný kurban etmenin hükmünün de böyle olduðunu söylemiþtir.[83]
4. Han belilere göre, kulaðýnýn yarýdan azý kesilen veya delinen bir hayvaný kurban etmek mekruhtur. Kulaðýnda eksiklik veya yarýklýk daha fazla olan bir hayvaný kurban etmek caiz deðildir.[84]
Hanefî alimlerine göre; kurbanlýk hayvanýnýn aþaðýdaki ayýplardan salim olmasý gerekir:
"Körlük, bir gözlülük, diþsizlik, kulaksýzlýk, mezbahaya yürüyemeyecek kadar topallýk veya hastalýk, kemiklerinde ilik kalmamýþ derecede zayýflýk, kulaðýnýn veya kuyruðunun çoðunun kopuk olmasý meme baþlarýnýn kopuk bulunmasý, iþte bunlardan biriyle ayýplanmýþ olan hayvan kurban olmaz.[85]
2805. ...Hz. Ali'den demiþtir ki:
Hz. Peygamber (s.a) kulaðýnýn kesik veyahutta boynuzunun ekserisi kýrýk olan (bir hayvan)ý kurban etmeyi yasaklamýþtýr.
Ebû Dâvûd der ki (bu hadisin ravilerinden olan Cürey) Cürey Südûsî-i BasrVdir. Katade'den baþka bir kimse ondan hadis rivayet etmemiþtir.[86]
Açýklama
Metinde geçen adba kelimesi kulaðýnýn ekserisi kesik ve boynuzunun ekserisi kýrýk manalarýna gelir. Bu iki manada da kullanýlmaktadýr bununla beraber daha ziyade boynuzunun ekserisi kesik" anlamýnda kullanýlýr.
Musannif Ebû Dâvûd Cüreyy es-Sünûsî'den Katade'den baþka rivayet eden bir râvinin bulunmadýðýný söylemiþse de, aslýnda ondan Yunus b. Ebî Ýshak Asým b. Ebu Nücûd gibi tanýnmýþ raviler rivayet etmiþlerdir. Ancak Musannif merhum bu rivayetleri görmediði için, böyle yazmýþtýr.
El-Ýclî'ye göre; Cürey, tabiinden güvenilir bir ravidir. Ýbn Hibban da onu güvenilir ravilerden saymýþtýr. Ebû Hatem, onun hadislerinin delil olma niteliðinden uzak olduðunu, Ýbn Medeni'de onun kimliði meçhul bir ravi olduðunu söylemiþtir.[87]
Bazý Hükümler
1. Kulaðýnýn tamamý veya yarýdan fazlasý kesilmiþ olanhayvan kurban edilemez. Bunda ittifak vardýr.
2. Boynuzunun tümü yahutta yarýdan fazlasý kesilmiþ olan hayvan kurban edilemez. Nehaî ile Ýmam Ebû Yusuf, Ýmam Muhammed ve Ýmam Ah-med bu görüþtedirler.
Ýmam Ebû Hanife'ye göre; boynuzu kýrýk hayvan kurban etmekte hiçbir sakýnca yoktur. Hayvanýn boynuzundaki kýrýklýk etine zarar vermiyorsa Ýmam Þafiî'ye göre de boynuzu kýrýk bir hayvaný kurban etmenin bir sakýncasý yoktur.
Ýmam Malik'e göre; boynuzu kýrýk bir hayvanýn eðer bu kýrýklýktan dolayý henüz kaný kesilmemýþse o hayvan kurban edilemez. Fakat kaný kesil-miþse kurban edilmesinde bir sakýnca yoktur.
KHanbelîlere göre; doðuþtan kulaðý hiç olmayan hayvanla doðuþtan kulaklarý küçük olan bir hayvan, kesmekte bir sakýnca olmadýðý gibi, kuyruksuz bir hayvaný kurban etmekte bir sakýnca yoktur. Bu mevzuda, hayvanýn doðuþtan kuyruksuzla, kuyruðunun sonradan kesilmiþ olmasý arasýnda bir fark yoktur. el-Leys'e göre kuyruðu bir kabzadan daha kýsa olan bir hayvaný kurban etmek caiz deðildir.[88]
2806. ...Katade'den demiþtir ki: Said b. el-Müseyyeb'e
Adab nedir diye sordum da -(kulaðýnýn ya da boynuzunun) yarý (sý veya) daha fazla(sý kesik olandýr)- diye cevap verdi.[89]
Açýklama
Bu hadis-i þerîf, kulaðýnýn yandan azý kesilmiþ olan bir hayvaný kurban etmenin caiz olduðunu söyleyen Ýmam Ebû Hanife (r.a)'nin delilidir. Ýmam Þafiî bu mevzuda 2804 numaralý hadisin zahirine sarýlarak kulaðýnýn bir kýsmý kesik olan bir hayvanýn kurban edilmeyeceðini söyler. Ebu Hanife boynuzunun yarýdan azý kýrýlan bir hayvaný kurban etmenin caiz olacaðýný boynuzunun yarýsý veya daha fazlasý kýrýlan bir hayvaný kurban etmenin, caiz olmadýðýný söyleyerek mevzumuzu teþkil eden bu hadis-i þerifle 2804 numaralý hadis-i þerifin arasýný te'Iif etmiþtir.
Ýmamý bu görüþünden dolayý hiç bir delile dayanmadýðý iddiasýyla ten-kid edenlerin, aslýnda kendilerinin bu mevzudaki delillerden haberdar olmadýklarý son derece açýktýr.[90]
[75] Nesâî, dahaya 5-7; Tirmizî, edahi 5; Ýbn Mâce, edahi 8; Darimî, edahi 3; Muvatta, da-haya 1; Ahmed, IV-284, 289-301.
Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 10/482-483.
[76] en-Nevevî, Þerhu'l Müslim XIII-125.
[77] Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 10/483-484.
[78] Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 10/484-485.
[79] Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 10/485.
[80] Tirmizî, edahi 5; Nesaî, dahaya 9-11; Ýbn Mâce, edahi 8; Darimî, edahi 3; Ahmed b. Hanbel 1-80, 108, 128, 149.
Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 10/485-486.
[81] Hac suresi 78.
[82] el Muhallâ Ýbn Hazm, VII-358, mesele 974.
[83] Þerhü Mühezzeb Nevevî VIII-399-402.
[84] Ýbn Kudame eþ Þerhul Kebir III-546.
[85] Muhammed Zihni Ni'meti islam 697, Tirmizi, edâhi9, Nesaî 12; Ibn Mâce 8; Ahmed b. Hanbel 1-83, 109, 127.
Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 10/486-487.
[86] Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 10/487-488.
[87] Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 10/488.
[88] eþ-Þerhü'l Kebir, Ýbn Kudame, 111-547.
Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 10/488-489.
[89] Nesâî, dahaya 12.
Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 10/489.
[90] Mirkatü'l-Mefatih Aliyyü'1-Kari, 11-265-266.
Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 10/489.