Hibe By: seymanur K Date: 16 Aralýk 2011, 19:00:18
HÝBE (BAÐIÞ)
Satýlmasý caiz olan herþeyin hibe edilmesi caizdir. Hibe kabzedilmesiyle gerçekleþir.
Kendisine hibe edilen kiþi onu kabul ettikten sonra hibe eden onu geri alamaz, ancak hibe eden hibe alanýn babasý ise geri alabilir.
Kiþi bir þeyi umra veya rukba ettiði zaman, mal umra edilen kiþiye veya rukba edilen kiþiye ve ondan sonraki varislerine geçer.
Hibe, bir insanýn kendi hayatýnda karþýlýksýz olarak bir malýný kesin bir þekilde baþkasýnýn mülkiyetine devretmesidir.
Hibede asýl delil þu ayeti kerimedir:
"Kadýnlara mehillerini bir hak olarak verin (bununla beraber) eðer ondan birazýný gönül hoþluðuyla size baðýþlamýþ olurlarsa, onu da afiyetle yeyin" (Nisa: 4/4)
Hibenin delillerinden biri de Resuluîlah (s.a.v.)'ýn þu hadisi þerifidir:
"Hiç bir komþu kadýn, komþu kadýnýn kendisine vereceði en basit bir hediyeyi bile küçümsemesin. Velev ki ona bir koyun týrnaðý hediye etmiþ olsun" [1]
Peygamberimiz (s.a.v.) baþka bir hadisi þeriflerinde þöyle buyurmuþtur:
"Birbirinize hediye veriniz ki birbirinizi sevesiniz." [2]
Hibe, kiþinin hayatta iken baþkasýna veya kendisinden hayýr umulacak bir yere karþýlýksýz olarak mal vermek aktidir. Kiþi baþkasýna faydalanmasý için bir mal verir ve bu malý bir süre sonra ondan alýrsa hibe olmayýp ariye olur. Kiþi hayatta iken bir malý baþkasýna vermeyip ancak ölümünden sonra ona temellükte bulunursa bu da hibe olamayacaðý gibi vasiyet olur. Karþýlýk ile olursa satýþ olur. Bunda alýþ-veriþ hükümleri iþler.
Hibe müstehab olduðuna göre, akrabalara hibe etmek daha da faziletlidir. Çünkü bir yardýmlaþma olduðu için sýla-ý rahm olan akrabalýk baðýný daha da kuvvetlendirmektedir. Kýz ve erkek çocuðuna hibe eden bir babanýn onlara eþit þekilde vermesi sünnettir.
Peygamberimiz (s.a.v.) þöyle buyurmuþtur:
"Allah'tan korkunuz ve çocuklarýnýz arasýnda adaletli davranýnýz."[3]
Hibeye karþýlýk verilmesi sünnettir. Hz. Aiþe (r.anha) þöyle rivayet eder: "Resulullah hediyeyi kabul eder ve hediye edene hediyesi karþýlýðýnda O da bir þey verirdi." [4]
Herhangi bir þey hibe edildikten sonra onu geri istemek caiz deðildir. Geri isteyip almasý haramdýr. Nitekim Peygamberimiz (s.a.v.) þöyle buyurmuþtur:
"Hibe ettiðini geri alan kimse, 'kendi kusmuðuna dönüp yalayan gibidir." [5]
Ana-baba ve dedeler çocuklarýna hibe ettiklerini geri alabilirler. Çünkü çocuk ve elindeki her mülkü ana-babasýna aittir. Bu konuda Peygamberimiz (s.a.v.) þöyle buyurmuþtur:
"Baðýþ veya hibe verip te sonra onu geri almak hiç bir kimseye helal deðildir, ancak babanýn çocuðuna verdiði müstesna" [6]
Baba çocuða herhangi bir þey hibe eder, hibe olan þey çocuðunda mevcut olduðu sürece babanýn onu geri alma hakký vardýr. Ama çocuðu hibeyi satmýþ veya sarfetmiþse baba onu talep edemez. Anne ve dede de baba hükmündedir. [7]
Çocuklarýna hibe edenin ayrým yapmamasý ve eþit deðerde hibe vermesi sünnettir. Þayet kendisine hibe edilenin ihtiyacýndan dolayý ve sevap için ona hibe verilmiþse sadakadýr. [8] --------------------------------------------------------------------------------
[1] Buhari, 2427; Tirmizi, 1623.
[2] El-Muvatta', Ýmam Malik, 2908.
[3] Buhari, 2447; Müslim, I623.
[4] Buhari, 2445.
[5] Buhari, 2478, Müslim, 1622.
[6] Tirmizi, 2133; Nesei, 3720; Ýbni Mace, 2377.
[7] Kitabul Fýkh âla Mezahibil Erbaa, Hibe Bölümü.
[8] Kadý Ebu Þuca’, Ðayet’ül-Ýhtisar ve Þerhi , Ravza Yayýnlarý: 364-365.