Lukata By: seymanur K Date: 16 Aralýk 2011, 18:56:29
LUKATA (BULUNAN EÞYA)
Sahipsiz bir yerde veya bir yolda kayýp eþya bulan kiþi yerden almasýnda veya terketmesinde serbesttir. Ancak gereðini yerine getireceðine dair kendine güveni varsa almasý terketmesinden daha evladýr.
Örfen deðer taþýyan bir lukatayý yerinden alan kiþinin bununla ilgili altý þeyi öðrenmesi gerekir:
1- Kýlýfýný. 2- Kapaðýný. 3- Baðlama ipini. 4- Cinsini. 5- Sayýsýný. 6- Tartýsýný.
Lukatayý alan kiþi onu benzerinin muhafaza edildiði bir yerde korumasý gerekir. Sonra onu sahiplenmek isterse bir sene boyunca cami kapýlarýnda ve bulduðu yerlerde ilan etmesi gerekir. Buna raðmen sahibini bulamazsa sorumlu olmak þartýyla kendi mülkiyetine geçirir.
Lukata dört çeþittir:
1- Aslý baki kalmakla dayanýklý olan mal. Yukarýda belirtilen bunun hükmüdür.
2- Yiyecek gibi dayanýklý olmayanlar.
Bu gibi maddeleri bulan kiþi ya kendisi tüketir bedeliyle yükümlü olur veya sarfederek misliyle borçlu olur, ya da satarak bedelini muhafaza eder.
3- Yaþ yiyecekler gibi devamý saðlanmayan maddeler.
Bunlarý gördüðü zaman maslahatý için ya satarak deðerini ya da kurutarak onu muhafaza eder.
4- Hayvanlar gibi nafakaya ihtiyacý olanlar. Bunlar da iki çeþittir:
a) Kendini koruyamayacak cinste olan hayvanlar (koyun ve buzaðý gibi): Bunlarý bulan kiþi ya alýp tüketir, kýymetiyle zamin (sorumlu) olur ya da yerinde býrakýr ve sevap olsun diye o hayvana nafaka verir veyahut satar ve parasýný muhafaza eder.
b) Kendini koruyabilecek cinste olan hayvanlar (at, katýr gibi): Bunlar çölde bulunursa yerinde býrakýlýrlar. Yerleþim merkezinde bulunursa, bulan kiþi yukarýda saydýðýmýz üç iþlem arasýnda dilediðini yapar.
Lukata, dalgýnlýkla yere düþürmek ve benzeri þekillerde sahibinden kaybolan maldýr. Lukata'nýn delili Allah-u Teala'nnýn þu kavli þerifidir:
"Ýyilik ve takva üzerine birbirinizle yardýmlaþýn" (Maide: 5/2)
Lukatanýn meþru olmasýnda insanlara kolaylýk vardýr. Çünkü kayýp malý bulan bir kimse sahibine verdiði zaman ona yardýmcý olur. Bu sayede insan kayýp malýný bulunca gönlü ferahlar ve sýkýntýsý gider. Bu nedenle kayýp malý bulup sahibine verenin Allah katýnda sevabý çok olur. Bu konuda Peygamberimiz (s.a.v.) þöyle buyurmuþtur:
"Kim dünyada müslüman kardeþinin sýkýntýlarýndan bir sýkýntý giderirse , Allah ondan kýyamet sýkýntýlarýndan bir sýkýntý giderir" [1]
Hükmü: Lukatayý bulan kimse kendi nefsine güveriip, hýyanet etmiyeceðini bilirse, onu muhafaza edip sahibine ulaþtýrmak gayesiyle almasý sünnettir. Eðer kendine güvenmeyip hýyanet edeceðini bilirse o zaman almasý haramdýr.
Peygamberimiz (s.a.v.) þöyle buyurmuþtur:
"Kayýp malý ilan edip bildirmeden kaldýran kimse dalalettedir.'' [2]
Kendisinden baþka o malý alacak güvenilir biri yoksa o zaman buluntu malý (lukatayý) alýp korumasý vaciptir. Kaybolmuþ olan þeyi alýp korumak ve sahibine iade etmek için almak iyiliktir. Zeyd bin Halit (r.a.)'den þöyle bir rivayet vardýr.
Resulullah (s.a.v.)'e altýn ve gümüþün yitiðinden soruldu. Buyurdu ki:
"Cüzdan ve kesesini bir seneye kadar muhafaza et ve tanýt. Sahibi bilinmezse o senin yanýnda emanet olarak kalsýn. Bir gün sahibi gelirse kendisine ver, sahibi çýkmazsa senindir."
Suali soran kimse bu defa deve yitiðinden sordu:
Resulullah (s.a.v.) yine buyurdu ki;
- "Ondan ne istiyorsun, onu býrak, onun ayakkabýsý ve su tulumu onunla birliktedir, suya gider ve aðaç yer, sahibi onu buluncaya kadar.
O zat "Koyunun yitiði nedir?" diye sorduðunda, Resulullah (s.a.v.) buyurdu ki:
"Onu al, o ya senin ya kardeþinin ya da kurdundur" [3]
[1] Müslim, 2699.
[2] Müsned-Ýmam Ahmed, 7360.
[3] Buhari 2295, Müslim, 1722.
Kadý Ebu Þuca’, Ðayet’ül-Ýhtisar ve Þerhi , Ravza Yayýnlarý: 397-369.