Terikedeki Haklar By: seymanur K Date: 16 Aralýk 2011, 18:36:02
Terikedeki Haklar
Ölenin malýnda, sýrasýyla beþ hak vardýr. Terike bu haklarýn hepsine yetecek durumda ise. haklarda tertibe riayet etmek mendub, yetmeyecek durumda ise farzdýr.
1- Terikenin bizzat kendisine baðlý haklar:
Bu haklar da tertib üzere þunlardýr:
a) Nisabdan verilen (eski senelere aid olmayan) zekat: Nisab malý mevcud olmasý þartýyla bu hak ön sýradadýr. (3. ncü maddeye de bakýnýz).
b) Köle hatâen bir adam öldürse veya birinin malýný itlaf etse, arkasýndan da efendisi ölse ve bu tazminatlarý ödemek kölenin rakabesine kalsa; hak sahibi, tazminatlar ile kölenin kýymetinden hangisi daha az ise onu alýr.
Mecniyyun aleyh (kendisine karþý cinayet iþlenen ve tazminatý alacak olan)'in bu almada, zekat borcundan sonra öncelik hakký vardýr.
c) Ölü, borcuna karþýlýk kendi malýný rehin býrakmýþsa, o rehin maldan borcu ödenir.
d) Ölünün iddet beklemekte olan karýsýnýn iskaný ve mesken ücreti ölünün teçhiz ve tekfininden öncedir.
e) Ölünün borç aldýktan sonra öldüðü ve býraktýðý mal. Borç alýnan ve mevcud olan mal, üçüncü maddedeki borçlardan öncedir.
f) Müþterinin satýn aldýðý ve borcunu ödemeksizin iflastan öldüðü zaman, kalan mal. Mesela müþteri, bir köle satýn alýp sonra iflastan ölse ve borcunu almayan satýcý bu köleyi müþterinin evinde hazýr bulsa, alýþ-veriþi fesheder ve köleyi geri alýr.
g) Mudârabe (kâr ortaklýðý) malý: Bir kiþi baþkasýna iþletmek ve kâr yarý yarýya ortak olmak üzere 10.000.000 (on milyon) TL. verirse, kâr elde edilse fakat kârý paylaþmadan önce mal 10.000.000 (on milyon) TL sahibi ölse, alacaklý olan varisleri bundan sonra sayýlacak haklarýn ödenmesinden daha önce haklarýný alýrlar.
2) Tekfin ve teçhiz masrafý:
Cenaze masraflarý örfe göre orta hallisinden verilir. Ölünün malý bulunmayacak olursa, cenaze masraflarýný, nafakasý kime aitse, o öder. Böyle bir yakýný olmazsa, hazine, o da olmazsa, müslüman halk karþýlar. Kadýnýn, kendisi zengin bile olsa, cenaze masrafý ve nafakasý onun kocasýna aittir.
3) Eski senelere ait üzerinde kalmýþ hacc, üzerinde kalmýþ zekat, kefaret ve belirsiz olan nezirler ve kul borçlarý gibi:
Bu borçlardan Allah'a ait olanlarýn kul borçlarýna takdim edilmesi gerekir. Kul borçlarý ise, alacaklýlar arasýnda eþitçe (herhangi birinin öncelik hakký olmaksýzýn) daðýtýlýr.
4) Üçte bire kadar vasiyyet:
Bunun açýklamasý ilgili konularda açýklanacaktýr. Ölüye hürmeten, vasiyeti varislerin hakkýndan önce yapýlýr.
Allahu Teala:
"... yapýlan vasiyyet ve borçtan sonra..." (Nisa: 4/10-12); buyurarak, bu hususu beyan etmiþtir.
5) Varisler:
Bunun da üç rüknü vardýr:
a- Muris (ölü).
b- Varis.
c- Terike (býrakýlan mal).
Yine, bunun için üç þart aranýr:
Murisin hakikaten veya hakimin, onun ölümüne hükmetmesinde olduðu gibi hükmen ölümü, murisin ölümünden sonra vârisin sað oluþu ve vârisin veraset yönünün bilinmesi. [1] --------------------------------------------------------------------------------
[1] Kadý Ebu Þuca’, Ðayet’ül-Ýhtisar ve Þerhi , Ravza Yayýnlarý: 380-382.