Haddi sirkat By: sumeyye Date: 07 Aralýk 2011, 15:40:21
HADD-Ý SÝRKAT
(HIRSIZLIK CEZASI-MAL EMNÝYETÝNÝN SAÐLANMASI)
1285 Ýnsanlarýn ihtiyaçlarýný karþýlamak için Allahû Teâla (cc) tarafýndan yaratýlmýþ ve istenildiði zaman elde edilip kullanýlabilen, insandan maada (gayri) þeylere mal denir.(103) Ýmam-ý Þafii (rha) haramý ihtiyaç olarak kabul etmediði için: "Ýhtiyaçlarýmýzý karþýlayan þeylere mal denir"(104) tarifini esas almýþtýr. Dikkat edilirse; her iki tarifte de ortak olan nokta "insanýn ihtiyaçlarýnýn karþýlanmasý"dýr. Ýslâm dini; insanýn zaruri maslahatlarýnýn arasýnda "mal emniyetini" beyan etmiþ, hýrsýzlarýn ve çete kurarak soygun yapan kimselerin cezalandýrýlmalarýný esas almýþtýr.(105) Þimdi bu konu üzerinde duralým.
HIRSIZLIK NEDÝR?
1286 Önce "Sirkat" kavramý üzerinde duralým. Lûgat manasý; baþkasýna ait bir malý gizlice almaktýr. "Sirkat" gizlilik demektir.(106) Ýslâmi ýstýlahta: "Mükellef olan bir kimsenin; kendisinin mülkü veya mülk þüphesi olmayan, asgari on dirhem gümüþ deðerindeki bir malý, muhafaza altýnda olan bir mekândan, gizlice almasýna "Sirkat" (hýrsýzlýk) denir"(107) tarifini esas almýþtýr. Hadd-i Sirkat'ýn tatbiki için nisab miktari mal (yani asgari on dirhem gümüþ deðerindeki mal) esas alýnmýþtýr. Ancak haram olmasý itibariyle nisab miktarý olsun veya olmasýn; baþkasýnýn malýný çalmak kat'iyyen caiz deðildir. Hýrsýzlýk büyük günahlardandýr.
HIRSIZLIÐIN TEÞEKKÛLÛ
1287 Kur'an-ý Kerim'de: "Erkek hýrsýzla kadýn hýrsýzýn; o irtikab ettiklerine bir karþýlýk (ceza) ve Allah'tan (insanlara) ibret verici bir ukubet olmak üzere, ellerini kesin"(108) hükmü beyan buyurulmuþtur. Buradaki ellerden kasýt, sað elini kesmektir.(109) Hadd-i Sirkat'in (El kesme cezasýnýn) tatbik edilebilmesi için, hiçbir þüpheye mahal býrakmayan bir "Sirkat" hadisesinin teþekkülü þarttýr. Þimdi bu konu üzerinde duralým.
1288 MÛKELLEF OLMAK ÞARTTIR: Çocuðun, delinin veya cinnet getirmiþ kimsenin hýrsýzlýk yapmasý "Hadd-i Sirkat'ý" gerektirmez. Ancak çaldýklarý mal, kendilerinden geri alýnýr. Bazen deliren, bazen sýhhat bulan kimse; sýhhatli olduðu bir sýrada hýrsýzlýk yapmýþsa eli kesilir.(110) Erkek olmak, hürriyet ve müslüman olmak þart deðildir. Dolayýsýyla hýrsýzlýk yapan kadýn, köle, cariye ve gayr-i müslimin (zimminin) eli kesilir.(111) Mü'minler; "Ulû'lemr'e" bey'atla mal emniyetine haiz olduklarý gibi, gayr-i müslimler de "zimmet" akdi imzalamak suretiyle "mal emniyetine" haiz olmuþlardýr. Gayr-i Müslim'in (zimminin) malýný çalan müslümanýn da, eli kesilir. Ancak Ulû'lemr'e "Zimmet Akdi" ile baðlý olmayan Gayr-i Müslim'in (Harbi'nin) malý masum deðildir.
1289 ÇALINAN MALIN NÝSAB MÝKTARINA ULAÞMASI ÞARTTIR: Hadd-i Sirkat'ýn (el kesme cezasýnýn) tatbiki için; asgari on dirhem gümüþ veya bir dinar altýn deðerinde olmasý þarttýr.(112) Bu deðer; Hadd-i Sirkat için gerekli olan nisab miktarýdýr. Zira Resûl-i Ekrem (sav)'in: "El kesme cezasý, ancak bir dinarda veya on dirhemde olur"(113) buyurduðu bilinmektedir. Bu Hadis-i Þerif; fâkih olan sahabeden Hz. Abdullah Ýbn-i Mes,ûd (ra)'dan rivayet edilmiþtir. Yine fâkih olan Ýbn-i Abbas (ra)'dan rivayet edilen bir Hadis-i Þerif'te "Resûl-i Ekrem (sav) kýymeti bir dinar veya on dirhem olan micenn kalkanýnýn çalýnmasý sebebiyle bir adamýn elini kesti"(114) buyurulmuþtur. Hz. Ömer (ra)'e elbise çalan bir hýrsýz getirilir. Suç sabit olduðu için Hz. Ömer (ra) elinin kesilmesini emreder. Hz. Osman (ra) ise: "Ð Onun çaldýðý eþyanýn deðeri, on dirhem gümüþ deðerinde deðildir" diyerek, itiraz eder. Bunun üzerine "Ehl-i Hibre" tayin edilir. Ehl-i Hibre; çalýnan eþyanýn deðerini sekiz dirhem gümüþ olarak belirleyince, Hz. Ömer (ra) el kesme cezasýný tatbik etmez. Hz. Ali (ra)'de hilafeti döneminde; çalýnan malýn deðerinin on dirhem gümüþe ulaþýp ulaþmadýðýna dikkat etmiþtir. Dolayýsýyla çalýnan malýn deðeri; on dirhem gümüþ veya bir dinar altýna ulaþýrsa, "Hadd-i Sirkat'ýn" tatbik edileceðinde Sahabe-i Kiram'ýn icmaý vardýr.(115) Bu miktarýn aþaðýsýnda; el kesmenin tatbik edileceðini beyan eden ûlema da, mevcuddur. Ancak bu ihtilaflýdýr. Ýhtilaf ise; ihtimali de, beraberinde getirir. Ýhtimal sebebiyle el kesilmez.
1290 ÇALINAN MAL; MÛTEKAVVÝM (MÛBAH VE KIYMETLÝ) OLMALIDIR: Ýslâm dininin; yenilmesini, içilmesini ve alýþveriþini haram kýldýðý mallara "Gayr-i mütekavvim" denir. Bunlarýn kýymeti yoktur. Mesela: Þarap, domuz eti ve çalgý aletleri vs... Kâfirler indinde deðeri ne olursa olsun; Ýslâm dininin haram kýldýðý mallar, kýymetli deðildir. Çalanýn eli kesilmez.(116) Ayrýca saklanmasý mümkün olmayan; çabuk bozulan ve çürüyen mallarý çalan kimselerin de elleri kesilmez. Zira Resûl-i Ekrem (sav): "Aðaçta bulunan yaþ meyva ve hurma göbeði için, el kesme cezasý yoktur"(117) buyurmuþtur. Aðaçtaki meyva, süt, et, karpuz ve çürüyen (uzun süre saklanmasý mümkün olmayan) sebzelerde el kesme cezasý tatbik edilmez.(118) Ayrýca kýymetli olmakla birlikte; mal hükmünde olmayan canlýlarýn çalýnmasýnda da "had" cezasý yoktur. Mesela: Hür bir çocuðu çalan kimsenin eli kesilmez.(119) Çünkü insan mal deðildir.
1291 ÇALINAN MALDA MÝLKiYET ÞÛPHESÝ OLMAMALIDIR: "Hadd-i Sirkat", mal emniyetini saðlamak hususunda, Allahû Teâla (cc)'nýn hakký olmak üzere farz kýlýnmýþtýr. Dolayýsýyla bir kimsenin kendi malýný çalmasý hýrsýzlýk olmayacaðý gibi, milkiyet þüphesi olan malý çalmasý da "Hýrsýzlýk" olmaz. Mesela; bir baba, oðlunun malýný gizli bir yerden ve izni olmadan çalsa, bu sebeble eli kesilmez. Zira "Babam, benim iznim olmadan malýmý alýyor" þeklinde þikâyette bulunan bir sahabeye hitaben Resûlulah (sav): "Ð Sen ve malýn babanýndýr"(120) buyurmuþtur. Dolayýsýyla çocuðunun malýný çalan babaya hadd-i sirkat uygulannaz.(121) Bir mükellef; "Beytü'lmal'den" gizlice bir malý çalsa, eli kesilmez. Zira ortada milkiyet þüphesi vardýr. Þöyle ki; Beytül'mal' bütün müslümanlara aittir. Malum olduðu üzere Ayet-i Kerime'de: "O irtikap ettiklerine bir karþýlýk (ve ceza) ve Allah'tan insanlara ibret verici bir ukubet olmak üzere, ellerini kesin" hükmü beyan buyurulmuþtur. Bu sebeble; hýrsýzlýk fiilinde (herhangi bir) þüphe olmamasý, halis olmasý þarttýr. Milkiyet þüphesi "suç"un mahiyetini deðiþtirir. Malik olmak ve milkiyet þüphesi haddi düþürür.
1292 GÝZLÝLÝK ESASTIR: Hýrsýzlýðýn rüknü; gizlice almaktýr.(122) Resûl-i Ekrem (sav)'in: "Aþikâre zorla alan, aþikâre kapýp, süratle kaçan ve emanetindeki malý çalan kimsenin üzerine el kesme yoktur"(123) buyurduðu bilinmektedir. Zira bu fiilerde esas olan "gasb" ve "emanete hýyanettir" Müctehid imamlar; "Emanete hýyanet eden kimsenin eli kesilmez"(124) hükmünde ittifak etmiþ, icma hasýl olmuþtur. Gasb ve emanete hýyanetin cezasý ta'zirdir.
1293 MAL; KORUNMUÞ YERDEN (HIRZ'DAN) VE GÝZLÝCE ALINMALIDIR: Sahibinin; muhafaza etmek lüzumu hissetmediði bir malýn deðerli olmayacaðý malumdur. Hanefi fûkahasý: "Malýn korunmasý iki noktada toplanabilir. Birincisi: "Bizzat korunan yer" dir ki; içinde eþya saklamak maksadýyla hazýrlanýp, izinsiz girilmesi yasak olan evler, dükkanlar, çadýrlar, kasalar ve sandýklarý gibi. Ýkincisi: "Baþkasý sebebiyle korunan yer" dir ki; esasen eþya saklamak üzere hazýrlanmamýþ ve izinsiz girilmesi yasak olmayýp, ancak içerisine konacak mallarýn yanýna muhafýz (bekçi) bulunan mescidler, yollar ve sahralar gibi... Dolayýsýyla "Bizzat korunan yer" lerden gizlice alýnan mallar sebebiyle "had" tatbik edilir. Ancak sahibinin izniyle bizzat korunan yere giren kimse, hýrsýzlýk yaparsa, had tatbik edilmez. Mesela: Misafirin hýrsýzlýk yapmasý gibi. "Baþkasýnýn sebebiyle korunan yer"den; muhafýz yokken çalýnan mal, korunmuþ mal hükmünde deðildir. Ancak muhafýz varken çalýnýrsa, hýrsýzlýk teþekkül eder"(125) hükmünde müttefiktir.
1294 Kur'an-ý Kerim'de: "Size gerek kendi evlerinizden, gerek babalarýnýzýn evlerinden, gerek annelerinizin evlerinden, gerek biraderlerinizin evlerinden, gerek kýzkardeþlerinizin evlerinden gerek amcalarýnýzýn evlerinden, gerek halalarýnýzýn evlerinden, gerek dayýlarýnýzýn evlerinden, gerek teyzelerinizin evlerinden, gerek (baþkalarýna ait olup da) anahtarlarýna malik (ve hazinedarý) bulunduðunuz (evler) den, yahud da sadýk dostlarýnýzýn evlerinden yemenizde bir günah yoktur"(126) hükmü beyan buyurulmuþtur. Dolayýsýyla bir kimse; evlenemeyeceði (nikâhý kendisine haram olan) kan hýsýmlarýndan mal çalsa, eli kesilmez. Çünkü bunlar birbirlerinin evlerine izinsiz olarak girerler. Öyle ise; evleri birbirlerine nisbetle hýrz (korunmuþ, muhafazalý) deðildir. Hýrz (korunmuþ, muhafazalý) olmayýnca; hýrsýzlýk fiili, halis suç durumunda deðildir.(127) Elbette akrabanýn malýný çalmanýn "haramlýðý" bakidir. Ancak "had" tatbik edilmez.
1295 Bir adam; hýrsýzlýk niyetiyle bir baþkasýnýn evine girse, eþyalarý toplasa, fakat dýþarý çýkmadan yakalansa eli kesilmez. Çünkü suç bütün unsurlarýyla teþekkül etmiþ deðildir.(128) Ancak, evin masuniyetini ihlal ettiði için ta'zir cezasý uygulanýr.
1296 Soygunculuðu ve hýrsýzlýðý maharet haline getiren ideolojik sistemlerin militanlarý: "Efendim, bu devirde hýrsýzýn eli kesilir mi?" iddiasýný kitlelere yayma gayretindedirler. Hadd-i Sirkat (Hýrsýzlýk cezasý); kitap, sünnet ve icma ile sabittir. Hýrsýzlýðýn mahiyetini ve hangi þartlarda nasýl amel edileceðini; bizzat Resûl-i Ekrem (sav) izah buyurmuþtur. Bir kimse: "Bu devirde hýrsýzýn eli kesilmez" derse, Allahû Teâla (cc) ve Resûlü'nü yalanlamýþ olur. Ayrýca, "Hýrsýzlýðý" müdafaa ettiði de unutulmamalýdýr. Esasen, bütün taðuti (ideolojik) sistemlerde hýrsýzlýk yaygýn bir hastalýktýr.
(103) Ýbn-i Nüceym-El Bahru'r Raik-Kahire: 1311 C: 5, Sh: 277.
(104) Ýmam-ý Serahsi-El Mebsut-Beyrut: ty C: 11, Sh: 78.
(105) Ýmam-ý Gazali-El Mustafa Min Ýlmû'l Usûl-Beyrut: 1937 C: 1, Sh: 287.
(106) Ýmam-ý Kasani-El Bedaiû's Senai-Beyrut: 1974 C: 7, Sh: 65. Ayrýca Ýbn-i Hümam Fethû'l Kadir-Beyrut: 1316 C: 4, Sh: 218-219, Þeyh Abdülgani El Meydani-El Lübab fi Þerhi'l Kitab-Beyrut: 1400 C: 3, Sh: 200.
(107) Ýmam-ý Merginani-El Hidaye Þerhû Bidayetü'l Mübtedi-Kahire: 1965 C: 2, Sh: 118. Ayrýca Ýmam-ý Serahsi-A.g.e. C: 9, Sh: 133, Ýmam-ý Kasani-A.g.e. C: 7, Sh: 65, Þeyh Nizamüddin ve heyet-El Feteva-ý Hindiyye-Beyrut: 1400 C: 2, Sh: 170.
(108) El Maide Sûresi: 38.
(109) Ýmam Ebû Bekir El Cessas-El Ahkamû'l Kur'an-Beyrut: 1335 C: 2, Sh: 414.Ayrýca Ýbn-i Hümam-A.g.e. C: 4, Sh: 237.
(110) Ýbn-i Nüceym-A.g.e. C: 5, Sh: 54. Ayrýca Ýmam-ý Kasani-A.g.e. C: 7, Sh: 67.
(111) Ýbn-i Hümam Fethû'l Kadir-Beyrut: 1316 C: 4, Sh: 223. Ayrýca Ýbn-i Abidin-Reddü'l Muhtar Ale'd Dürri'l Muhtar-Ýst: 1983 C: 8, Sh: 318, Ýbn-i Nüceym El Bahru'r Raik-Kahire: 1311 C: 5, Sh: 54.
(112) Þeyh Nizamüddin ve Heyet-El Feteva-ý Hindiyye-Beyrut: 1400 C: 2, Sh: 170.
(113) Ýbn-i Hümam-A.g.e. C: 4, Sh: 221 (Not: Ayrýca Ýbn-i Abidin: "Çünkü Ýmam-ý Azam (rha): "(Çalýnan mal) on dirhemden az olursa el kesilmez" diye merfû olarak, rivayet edilen Hadis-i Þerif'la amel etmiþ" hükmünü zikretmektedir. Bu hadis, Ahmet b. Hanbel (rha)'in "El Müsned" isimli, hadis mecmuasýnda, ravileriyle birlikte zikredilmiþtir.
(114) Sünen-i Nesai-Ýst: 1401 Çaðrý Yay. C: 8, Sh: 79. K. Ka't El Sarýk. Bab: 10. Ayrýca Sünen-i Ebû Davud-C: 4, Sh: 545-546.
(115) Ýmam-ý Serahsi-El Mebsut-Beyrut: ty C: 9, Sh: 138.
(116) Ýmam-ý Merginani-El Hidaye Þerhû Bidayetü'l Mübtedi-Kahire: 1965 C: 2, Sh: 120-121 (Not: Altýndan yapýlmýþ haç iþareti, satranç, tavla, zar vb. eþyada da el kesilmez. Zira çalan: "Münkeri nehyetmek istedim" diyebilir) (117) Ýbn-i Hümam-Fethû'l Kadir-Beyrut: 1316 C: 4, Sh: 228. Ayrýca Sünen-i Darimi-Ýst: 1401 Çaðrý Yay. C: 1, Sh: 570 K. Hudud: 7, Sünen-i Ebû Davud-C: 4, Sh: 549, Kitabû'l Hudud: 12 Had. No: 4388, Sünen-i Ýbn-i Mace-C: 2, Sh: 865 K. Hudud: 27 Had. No: 2594, Sünen-i Tirmizi-C: 4, Sh: 52-53 K. Hudud: 19 Had. No: 1449.
(118) Ýmam-ý Kasani-El Bedaiû's Senai-Beyrut: 1974 C: 7, Sh: 69. Ayrýca Ýbn-i Nüceym-El Bahru'r Raik-Kahire: 1311 C: 5, Sh: 58, Þeyh Abdülgani El Meydani-El Lübab fi Þerhi'l Kitab-Beyrut: 1400 C: 3, Sh: 203.
(119) Þeyh Abdülgani El Meydani-A.g.e. C: 3, Sh: 204.
(120) Ahmed b. Hanbel-El Müsned-Ýst: 1401 C: 2, Sh: 179, 204. Ayrýca Sünen-i Ýbn-i Mace-C: 2, Sh: 769 Had. No: 2291 K. Ticaret: 64.
(121) Ýmam-ý Serahsi-El Mebsut-Beyrut: ty C: 9, Sh: 151. Ayrýca Ýmam-ý Kasani-A.g.e. C: 7, Sh: 70.
(122) Ýmam-ý Merginani-El Hidaye Þerhû Bidayetü'l Mübtedi-Kahire: 1965 C: 2, Sh: 188. Ayrýca Ýbn-i Hümam-A.g.e. C: 4, Sh: 220.
(123) Sünen-i Darimi-Ýst: 1401 Çaðrý Yay. c: 1, Sh: 571 K. Hudud: 8. Ayrýca Sünen-i Ýbn-i Mace-C: 2, Sh: 964 K. Hudud: 26 Had. No: 2591, Sünen-i Ebû Davud-C: 4, Sh: 551-552 K. Hudud: 13.
(124) Ýbn-i Münzir-Kitabû'l Ýcma-Ank: 1983 Sh: 78.
(125) Ýmam-ý Serahsi-El Mebsut-Beyrut: ty C: 9, Sh: 150-151. Ayrýca Ýmam-ý Merginani-El Hidaye Þerhû Bidayetü'l Mübtedi-Kahire: 1965 C: 2, Sh: 123-124, Ýmam-ý Merginani-El Hidaye Þerhû Bidayetü'l Mübtedi-Kahire: 1965 C: 8, Sh: 320, 321, Ýbn-i Hümam-Fethû'l Kadir-Beyrut: 1316 C: 4, Sh: 240-241.
(126) En Nûr Sûresi: 61.
(127) Ýmam-ý Kasani-El Bedaiû's Senai-Beyrut: 1974 C: 7, Sh: 70-75. Ayrýca Ýmam-ý Merginani-El Hidaye Þerhû Bidayetü'l Mübtedi-Kahire: 1965 C: 2, Sh: 123-124, Ýbn-i Abidin-Reddü'l Muhtar Ale'd Dürri'l Muhtar-Ýst: 1983 C: 8, Sh: 320-321, Ýbn-i Hümam-Fethû'l Kadir-Beyrut: 1316 C: 4, Sh: 240-241.
(128) Ýmam-ý Serahsi-A.g.e. C: 9, Sh: 147.