Riba By: saniyenur Date: 26 Kasým 2011, 23:23:23
14- Riba
Riba kelimesi, sözlükte; artmak, çoðalmak, fazlalaþmak gibi anlamlara gelir. Terim olarak ise; akidlerde “Þart koþulmuþ” bulunan “Karþýlýksýz fazlalýk” veya ribevi mallarýn ayný sýnýfýna dahil ayný yahut ayrý mallarýn birbirleri mukabilinde “Veresiye” olarak satýlmasýdýr.
Sözlük anlamý itibariyle Riba ile Faiz kelimeleri arasýnda fark varsa da, muamelelerde eþ anlamlý iki kelimedir. Yapýlan muamelenin tamamý ribayý, fazlalýk ise faizi oluþturur. Dolayýsýyla da faiz muamelesi ile riba muamelesi arasýnda bir fark yoktur. Türkçe'de daha çok “Faiz” kelimesi kulanýlýr.
Ribanýn çeþitleri:
1- Nesîe (=Veresiye) Ribasi:
Veresiye muamelelerden ve borçlardan doðan riba çeþididir. Ribanm illetinden en az birisini kendisinde ortakça bulunduran iki malý “Veresiye” olarak deðiþtirmek yada borç verirken fazla almak suretiyle meydana gelen faizdir.
Bu riba türü, Kur'an'la sabittir. [701]
Örnek, 1 gr. altýný “Veresiye” olarak 1 gr. altýnla deðiþtirmek gibi. Nesîe ribasý, ayný cins iki malýn yada ayný sýnýfa dahil ik ayrý cins malýn birbirleriyle “Veresiye” olarak deðiþtirilmesinde ortaya çýkar.
2- Fazlalýk Ribasý:
Peþin alýþveriþteki”Fazlalýktan” ibaret olan riba çeþididir. Ribevi mallardan ayný cins iki malý peþin olarak biri diðerinden fazla olmasý þartýyla deðistimek, fazlalýk ribasýdýr.
Örnek, 1 gr. altýný “Peþin” olarak 1,5 gr. yada 2 gr. altýnla deðiþtirmek gibi. Fazlalýk ribasý, daima ayný cins mallarýn birbirleriyie deðiþtirilmesinde olur.
Ribanýn Ýlleti:
Hanefýler, hadisîerdeki cinsin ayný cinsle deðiþtirilmesine ve tartý ile ölçeðe bakarak ribanýn illetinin, “Cins” ve “Ölçü birliði” olduðunu söylemiþlerdir. Buna göre bütün tartýlabilen ve Ölçülebilen mallar, ribevi mallar içeisine girmektedir.
Fazlalýk Ribasý için, cins ve ölçü birliði tartý ve ölçü illetlerinin her iki madde de berabece bulunmasý gerekir. Ama Nesîe Ribasýnda ise, yalnýz cins veya yalnýz ölçü birliði yeterlidir. Ayný zamanda mezruat ve ma'dudat olan þeylerdede Nesîe ribasý meydana gelir. Bu, ribanýn, hadislerde geçen 6 maddeyle sýnýrlandýrýlmayacaðým gösterir.
1442- Ebu Saîd el-Hudri (r.a)'tan rivayet edilmiþtir:
“Altýnla altýný, eþit olmazsa satmayýn, bîrini diðerinden fazla yapmayýn. Gümüþle gümüþü, eþit olmazsa satmayýn, birini diðerine fazla yapmayýn. Bunlardan halen mevcut olmayaný mevcut olanla satmayýn.” [702]
“Mevcut olmayaný mevcut olanla satmayýn” ifadesinden maksat; satýþ meclisinde her iki tarafýn kabzý yani teslim ve tesellümüdür.
1443- Hz. Osman (r.a)'tan rivayet edildiðine göre, Resulullah (s.a.v.) þöyle buyurmaktadýr:
“Bir dinarý iki dinara, bir dirhemi de iki dirheme satmayýn.” [703]
Açýklama:
Dinar, altýn paradýr. Dirhem ise gümüþ paradýr.
[701] Bakara: 2/275-276-278-279-280, ÂI-i Ýmrân: 3/130'da.
[702] Buharý, Büyü 7; Tirmizî, Büyü 24, 1241; Nesâî, Büyü 47; Ahmed b. Hanbel Müsned, 51, 53, 61, 73.
[703] Beyhakî, Sünenü'l-Kübrâ, 5/278.