Yeminde Tariz By: reyyan Date: 15 Kasým 2011, 06:00:55
7. Yeminde Ta'riz[61]
"Ta'riz" diye terceme ettiðimiz "el-meâriz" kelimesi "mi'raz" kelimesinin çoðuludur. Bu kelime; en-Nihâye'deki ifadeye göre, sözünü açýkça ifade etmenin zýddý olan ta'rizden alýnmadýr. Aynî; "Ta'riz, bir kinaye türüdür, tasrihin zýddidýr" der. Râðýb ise bu kelimeyi þöyle izah eder: "Bu, açýk ve gizli manasý olan bir sözdür ki, söyleyen gizli manayý kasdeder, açýk manasýný söyler."
Bu izahlardan anlýyoruz ki, buradaki ta'rizden maksat; yemin ederken ayrý ayrý manaya gelen sözün kullanýlmasý, yemin edenin, niyetinin baþka, sözünün baþka olmasýdýr.[62]
3255... Ebû Hureyre (r.a)'den, Rasûlullah (s.a)'ýn þöyle buyurduðu rivayet edilmiþtir:
"Yeminin, arkadaþýnýn seni tasdik edeceði (niyet) üzerine olanýdýr."
Müsedded; "Bana, Abdullah b. Ebî Salih haber verdi" dedi.
Ebû Dâvûd dedi ki: Onun ikisi, (yani) Abdullah b. Ebî Salih ve Abbâd b. Ebî Salih birdir.[63]
Açýklama
Müslim, hadisi; "Yemin edenin yemini, yemin ettirenin niyetine göredir" manasýna gelen bab altýnda vermiþtir. Bu ifade hadisin manasýný anlamada oldukça kolaylýk saðlamaktadýr. Zaten Müslim'in diðer bir rivayeti; "Yemin, yemin ettirenin niyetine göredir" þeklindedir.
Metindeki, "arkadaþ" diye terceme ettiðimiz "sahib" kelimesi burada "hasým", "müddeî" manalarýnda kullanýlmýþtýr.
Hadis-i þerif, iki hasým arasýndaki davalaþmada edilen yeminin, yemin edenin deðil, yemin ettirenin niyetine göre olacaðýna delildir. Yani, yemin eden kiþi "evet, ben yemin ettim ama maksadým o deðildi, þu idi" þeklinde bir mezarette bulunamaz. Fethu'l-Vedûd'da; "Bunun manasý; yemin, yemin ettirenin niyetine göre vaki olur. Yeminde tevriyenin tesiri olmaz." denilmektedir.
Yeminde, yemin ettirenin niyetinin muteber oluþu, genel deðildir. Bazý hallerde þartlarla sýnýrlýdýr.
Nevevî, bu konuda þu açýklamada bulunur:
"Bu hadis, hâkimin yemin istemesi durumunda edilen yemine hamlolunur. Bir adam, baþka birini dava eder, hâkim de ona yemin ettirdiðinde, adam hâkimin niyetinden baþkasýna niyet ederse, yemin hâkimin niyeti üzerine olur. O adamýn kendi niyetini gizlemesi fayda vermez. Bu konuda göruþ birliði vardýr. Delili, bu hadis ve icmadýr.
Hâkimin isteði olmadan yemin eder ve farklý bir niyet beslerse, o zaman niyetinin faydasý olur ve yemin bozulmuþ olmaz. Ýster hiç kimse istemeden, isterse hâkim ve onun naibinin dýþýnda birinin istemesiyle olsun, sonuç aynýdýr. Hâkimden baþkasý, niyet ettirdiðinde onun niyetine itibar edilmez. Hasýlý; kendisine yöneltilen bir davada hâkimin ve naibinin yemin ettirmesinin dýþýndaki bütün hallerde yemin, yemin edenin niyetine göredir. Hadiste murad edilen budur. Hâkimin huzurunda hâkim istemeden yemin etmesi halinde ise, ister Allah adý ile ister hanýmýný boþama ve köle azadýna yemin etsin, yemin edenin niyeti muteberdir. Ancak hâkim; karýsýný boþama veya köle azad etmesi üzerine yemin ettirirse, niyetini gizlemesi fayda verir. Yemin edenin niyeti muteberdir. Çünkü hâkimin bunlarla yemin ettirmeye hakký yoktur. O, ancak Allah adýna yemin ettirebilir.
Þunu bilmek gerekir ki; niyet ile sözün baþka mana ifade etmesi her ne kadar yemini bozmak sayýlmasa da, hak sahibinin hakkýný iptal edecek durumlarda bu þekilde yemin etmek ittifakla caiz deðildir. Bütün bu açýklamalar Þafiî mezhebine göredir.
Kadý Iyaz; Ýmam Mâlik ve arkadaþlarýndan bu konuda farklý görüþler ve tafsilat nakletmiþ ve þöyle demiþtir:
"Kendisinden yemin istenmeden ve birinin hakký taalluk etmeden yemin eden kimsenin yemininin kendi niyetine göre olduðunda âlimler arasýnda ihtilâf yoktur. Ama bir hak veya vesika hakkýnda kendi kendine ya da hâkimin hükmü ile baþkasý için yemin ediverirse, sözünün zahirine göre hüküm verileceðinde ihtilâf yoktur.
Konunun, Allah'la kul arasýndaki yönüne gelince; kimisi, kendi lehine yemin edilenin, kimi de yemin edenin niyetinin muteber olduðunu söyler. Eðer yemini teklif üzerine etmiþse, kendisi için yemin edilenin; kendiliðinden yemin etmiþse kendisinin niyetine itibar edileceði þeklinde görüþler de vardýr. Bu; Abdülmelik ve Sahnûn'un görüþüdür. Ýmam Mâlik ile Ýbnü'l-Kasým'ýn zahir olan görüþleri de böyledir. Bunun aksini söyleyenler de vardýr. Bunu Yahya, Ýbnü'l-Kasým'dan nakletmiþtir..."
Nevevî'nin Kadý Iyaz'dan naklettikleri biraz daha devam eder. Ancak, fazlaca tafsilat olacaðý için bu kadarla iktifa ediyoruz.
Bu konuda; Hanefî âlimlerinden Aliyyü'1-Kârî de, "Yemini teklif edenin, buna hakký varsa onun niyeti; yoksa yemin edenin kendi niyeti muteberdir. Onun, niyetini gizlemeye hakký vardýr. Bu; âlimlerimizin görüþünün özetidir" dedikten sonra, Nevevî'nin yukarýya aldýðýmýz sözlerin bir kýsmýný nakleder.
Yeminde niyetin hukukî yönden hükmü budur. Ancak baþka þeye niyet edilerek edilen yemin dinî açýdan doðru deðildir. Ýmam Mâlik'den; "Hile ve kurnazlýkla edilen yeminin sahibi günahkârdýr. Yemini de bozulmuþtur. Bir özür dolayýsýyla olmasý ise caizdir" dediði nakledilir.[64]
Bazý Hükümler
Davalaþmalarda; yemin edenin deðil, yemin ettirenin niyeti muteberdir. Yemin edenin deðiþik bir þeye niyet etmesine itibar edilmez.[65]
3256... Süveyd b. Hanzala[66] (r.a)'nýn þöyle dediði rivayet edilmiþtir:
Aramýzda Vâil b. Hucr da olduðu halde Rasûlullah (s.a)'ý görmek üzere çýktýk. VâiFi bir düþmaný yakaladý. (Yanýmýzdaki) topluluk yemin etmeyi günah saydýlar, ben ise; "O benim kardeþim" diye yemin ettim. Bunun üzerine düþmaný onu salýverdi. Rasûlullah (s.a)'a geldik, ona öbürlerinin yemin etmeyi günah saydýklarýný, benim ise "o benim kardeþim" diye yemin ettiðimi haber verdim. Rasûlullah (s.a):
''Doðru söylemiþsin, müslüman mü si umanýn kardeþidir" buyurdu.[67]
Açýklama
Hadiste anlaþýldýðý üzere; Vâil b. Hucr'u düþmanýnýn elinden kurtarmak için yemin etmek icabetmiþ, ancak yanýndakiler günah olacaðýný düþünerek yemin etmekten kaçýnmýþlardýr. Sadece Süveyd b. Hanzala, gönlünden Ýslâm kardeþliðini geçirerek karþýsýndakinin bunu anlamamasýna raðmen, "o benim kardeþimdir" diye yemin etmiþtir. Mesele Hz. Peygamber'e aktarýlýnca o bunun doðru olduðunu, çünkü müslümanýn, müþ-lümanýn kardeþi olduðunu söylemiþtir.
Þüphesiz Rasûlullah (s.a)'ýn bundan maksadý, kan kardeþliði deðil, Ýslâm kardeþliðidir. Çünkü aralarýnda ortaklýk bulunan þeylere kardeþ denilmesi caizdir. Dolayýsýyla bir kimse bir müslüman için, "Bu benim kardeþimdir." diye yemin ederse, yalan yere yemin etmiþ olmaz.
Hadis-i þerif; ihtiyaç duyulduðu hallerde kiþinin, esas niyetini gizleyerek, karþýsýndakinin arzusuna göre yemin etmesinin caiz olduðuna delildir. Konu ile ilgili açýklama bundan evvelki hadisin þerhinde geçmiþtir.[68]
[61] Bu bab, bazý nüshalarda þeklindedir. "Yeminlerde ta'riz" demektir.
[62] Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 12/198.
[63] Müslim, eymân 20; Ýbn Mâce, keffârât 41.
Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 12/198.
[64] Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 12/199-200.
[65] Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 12/200.
[66] Münzirî, Süveyd b. Hanzala'ya bundan baþka hiçbir hadis isnad edilmediðini ve baþka bir hadisinin bilinmediðini söyler. Ýsâbe'de de; Ezdî'nin, "Ondan kýzýndan baþka kimse rivayette bulunmadý" dediði bildirilir.
[67] Ýbn Mâce, keffarât 14.
Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 12/200-201.
[68] Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Þerhi, Þamil Yayýnevi: 12/201.
Ynt: Yeminde Tariz By: Bilal2009 Date: 01 Nisan 2018, 14:09:27
Esselamu aleyküm Rabbim paylaþým için razý olsun
Ynt: Yeminde Tariz By: ceren Date: 01 Nisan 2018, 14:19:41
Aleykumselam.yeminini hakkiyla ve doðru þekilde yapan kullardan olalim inþallah. Rabbim razý olsun bilgilerden kardeþim. .
Ynt: Yeminde Tariz By: Sevgi. Date: 25 Nisan 2018, 16:05:09
Aleyküm Selam. Rabbim bizleri herzaman doðru iþler yapanlardan eylesin inþaAllah