İmanın Mahiyeti

İman’ın Mahiyeti

Neye iman denileceği hususunda pek çok görüş ayrılıkları vardır: Malik, Şafiî, Ahmed, Evzaî, İshak b. Raheveyh ve diğer hadis ehli alimler ile Medine alimleri -Allah’ın rahmeti üzerlerine olsun- Zahirîler ve bir kısım kelamcılar imanın kalp ile tasdik, dil ile ikrar ve azalarla amel olduğunu söylemişlerdir.

Bizim mezhebe mensub bir çok kimse de Tahâvî’nin sözünü ettiği şekilde imanı dil ile ikrar ve kalp ile tasdik olarak kabul etmişlerdir.

Aralarından: Dil ile ikrar zaid bir rükün’dür, aslî bir rükün değildir, diyenler de vardır. Ebu Mansur el-Maturidî -Allah’ın rahmeti üzerine olsun- bu kanaattedir. Bu görüş Ebu Hanife -Radıyallahu anh-dan da rivayet edilmektedir.

Kerrâmiye ise imanın sadece dil ile ikrardan ibaret olduğu kanaatindedir. Onlara göre münafıklar da imanı kâmil mü’mindir. Ancak Yüce Allah’ın tehdit ettiği azabı hakkederler. Bu görüşlerinin ne kadar tutarsız olduğu açıkça ortadadır.

el-Cehm b. Safvân ile Kaderiye’nin önderlerinden birisi olan Ebu’l-Huseyn es-Salihî ise imanın kalp ile bilip tanımak olduğu kanaatindedirler. Bunun yanlışlığı ise öncekinden daha açıktır. Çünkü buna göre Firavun ve kavminin mü’min olmaları icab eder. Zira onlar Musa ile Harun (ikisine de salat ve selam olsun)ın doğru söylediklerini biliyorlardı ve ona iman etmemişlerdi. İşte bundan dolayı Musa -Aleyhisselam- Firavun’a şöyle demişti: "Andolsun ki bunları birer ibret olmak üzere göklerin ve yerin Rabbinden başka kimsenin indirmediğini bilmişsindir." (el-İsra, 17/102); "Kalpleri onlara inandığı halde, zulümle büyüklenmeleri sebebi ile onları inkar ettiler. Bozguncuların sonunun nasıl olduğuna bir bak." (en-Neml, 27/14)

Kitab ehli de Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem-in peygamberliğini kendi öz çocuklarını tanır gibi tanıyorlardı. Fakat ona iman etmediler, aksine onu inkar eden kâfirler oldular, ona düşmanlık ettiler. Nitekim Ebu Talib de aynı şekilde bunlara göre mü’mindir, çünkü o şöyle demiştir:

"Ben bildim ki Muhammed’in dini,

Yeryüzündeki dinlerin en hayırlısıdır.

Eğer kınanmaktan yahut bana sövüleceğinden çekinmemiş olsaydım,

Bunu gönül hoşluğuyla kabul ettiğimi ve açıkladığımı görecektin."

Hatta İblis dahi el-Cehm’e göre imanı kâmil bir mü’mindir, çünkü o Rabbini bilmeyen birisi değildi. Aksine o Rabbini bilen birisiydi."Dedi ki: Rabbim, diriltilecekleri güne kadar bana mühlet ver." (el-Hicr, 15/36); "Rabbim, beni azdırdığın için..." (el-Hicr, 15/39); "Dedi ki: İzzetin hakkı için hepsini mutlaka azdıracağım." (Sâd, 38/82)

Cehm’e göre küfür de yüce Rabbi bilmemektir. Halbuki ondan daha çok Rabbini bilmeyen kimse de yoktur. Çünkü o Yüce Allah’ı mutlak varlık olarak kabul etmiş ve bütün sıfatlarını selbetmiştir, bundan daha büyük bir cahillik de olamaz. Buna göre bizzat kendisinin kendisi hakkındaki tanıklığıyla, kendisi de kâfir olur.

Bütün bunlardan çıkan sonuç şu ki: İman ya kalp, dil ve diğer azalar ile birlikte kaim’dir. Nitekim selef’in cumhur’unu teşkil eden üç imam ve diğerleri -az önce geçtiği gibi- bu kanaattedir.

Azalar dışında kalp ve dil ile kaim’dir. Tahâvî’nin, Ebu Hanife’den ve onun mezhebini kabul edenlerden -Allah’ın rahmeti üzerlerine olsun- naklettiği gibi.

Yahut sadece dil ile kaim’dir, Kerramiye’nin görüşü gibi.

Yahut ta sadece kalp ile kaim’dir, bu da ya Cehm’in dediği gibi marifettir (bilip tanımaktır) yahut ta Ebu Mansur el-Maturidî -Allah’ın rahmeti üzerine olsun- dediği gibi tasdik’tir. Kerramiye ile Cehm b. Safvan’ın sözlerinin tutarsızlığı açıkça görülmektedir.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın