Kaza Müessesesi

8- KAZA MÜESSESESİ

I. Kâdî

622. Mes’ele: Zeyd-i kâdî, Pâdişâh-i din-penah (halledet hılâfete-hu) hazretlerinden gayriye akça verip vesâteti ile, yâ bir kimse şefâ'ati ile kadılık alsa, şer'an hükmü nafiz olur mu?

Elcevap: Rüşvetle alıncak nafiz olmaz, kavl-i müftâbih budur. Kâdî olmaz, ma'zûl-i mahzdır. Şefâ'atle almak eğerçi haramdır, amma şer'a muvafık edicek hükmü döndürülmez. [663]

623. Mes’ele: Zeyd-i müteveffanın verese-i kibarı kısmet için, kâdî yâ kassam "elbette varıp kısmet ederim" demeğe kadir olurlar mı?

Elcevap: Asla sagîr yok ise olmazlar. [664]

624. Su'al: Zeyd gâib olup, hayâtı ve memâtı ma'lûm olmayıp, emîn-i mâl-i gâib, Zeydin mülk darını, marifet-i kâdî ile Amra misil kıymetine bey' etse, ba'dehû Zeyd hayyen zuhur ettikte, mezbûr darı Amrdan alabilir mi, yoksa emîn-i mâl-i gâibden dârm semeni mi alır?

Cevap: Mefkûdun malından, fesada kabil olmayınca bey'a kudât kadir değillerdir. Öyle olucak, vaki' olan akd, nafiz ve lâzım olmaz. Amma fî-zamânınâ mutlaka bey'a kudât ve ümenâ me'murlardır. Tamam değeri ile bey' olunduysa ta'arruz olunmasa olur. Zira kudât tağyire me'mûr değillerdir. Fi-l-cümle gaan-i fahiş olucak fesh eyleyeler. [665]

625. Mes’ele: Emirle ahar kazadaki hususa müfettiş olan kâdî, emirde mestur olandan gayri kaziyeyi istimâ' ve hükm eylese nafiz olur mu?

Elcevap: Olmaz. [666]

626. Mes’ele: Zeyd-i kâdî, hükm-i şerîf ile ahar kadılığa vardıkta, da'vâcıların sofrayla getirdikleri yemeği yese hükmü nafiz olur mu?

Elcevap: Yemeğin yediğine hükmü nafiz olmaz. [667]

627. Mes’ele: İki hasım hâkime murâfa'a olduklarında, ehad-i hasmeyn oturdukta, hâkim ehad-i hasmeynden Zeyde "kalk hasmın Amr ile beraber dur" deyu kaldırmağa kadir olur mu?

Elcevap: Olur, Amn Zeydle beraber oturtucak dahi şer'le tesviye-i hasmeyn olunur. [668]

628. Mes’ele: Pâdişâhın hükmüne muhalefet eden Zeyd-i kâdîye şer'an ne lâzım olur?

Elcevap: Pâdişâh re'ysiz, şerîat-i şerîfeye muhalif yazılmış ise, hakîkat-i hâli der-i devlete arz etmek lâzımdır. [669]

629. Mes’ele: Zeyd-i kâdî, bir hususa şehâdet eder kimselerin ge-hâdetlerini caiz görmeyip, müdde'î olan Amrı doğup gâhidleriyle mahkemeden kovsa, ba'dehu, ahar kâdînin naibi, mezkûr şâhidleri kabul edip hükm eylese hükmü nafiz olur mu?

Elcevap: Kâdî-i evvel şerle red etti ise olmaz, zulmen red ettiği zahir olucak olur. [670]

630. Mes’ele: Zeyd, Amra "şerî'ate var" dedikte, Amr "kanı şerî'at-i şerif götürüldü" dese, Amra ne lâzım olur?

Elcevap: "Kudâtın zulümleri var" demek ister ise küfrüne hükm olunmaz. [671]

631. Mes’ele: Zeyd-i kâdî, cemâ'at içinde "nefsimi kazadan azl ettim" dedikten sonra yine ba'zı kazaya hükm eylese şer'an nafiz olur mu?

Elcevap: Şer'a muvafık ise olur. [672]

632. Mes’ele: Zeyd-i kâdî hîn-i gazabda "filân kadılığı taleb edersem, dahi verdiklerinde kabul edersem, Allahu teâlâya şirk getirmişlerden olayım" dese sonra zikr olunan kadılığı talep edip, yahud verildikte kabul edicek, şer'an Zeyde ne lâzım olur?

Elcevap: Tecdîd-i îman ve azl-i ebedî lâzımdır. Bu makûle söz söyleyen kazaya lâyık olmaz. [673]

633. Mes’ele: Zeyd-i kâdînin rüşvet eki eylediği şer'le sabit ve zahir olsa, şer'an hükmü nafiz olur mu?

Elcevap: Olmaz, rüşvetle hüküm şer'a muvafık olsa dahi nafiz olmaz. [674]

634. Mes’ele: Zeyd-i kâdî çalgılı düğüne varıp -hâşâ- feseka ile meclis-i fıskta otursa, ba'dehu Amr gelip "Zeyd-i kâdîye ne lâzım olur" deyu fetva eyittikte, fetvâ-i şerîfte "ol makûle kimse kazaya lâyık değildir" deyu cevap buyurulup, Amr varıp fetvâ-i şerîfi gösterse, Zeyd fetvayı alıkoyup Amra vermeyip "ben fetva ile kâdî değilim, pâdişâh berâtıyla kâdîyim" deyip fetvâ-i şerîfi tahfîf eylese, şer'an ne lâzım olur?

Elcevap: Evvelki fi'li ile ma'zûldür, ettiği ahkâm nafiz değildir. Ana, berât-i kaza-i sultaniye, 'âdil olmak i'tikâdı üzerine verilmiştir. Sonra fışkı zahir olmak ile ma'zül olur. Evvelden fışkı ma'lûm olup, fışkı ile bile verilmiş olsa, ma'zûl olmayıp müstehak olur idi. Amma hukm-i şer'i istihfaf etmekle kâfir olur, İslâma gelmezse kati olunur. [675]

[663] B. 177 a

[664] A. 192 b

[665] B. 113 b

[666] A.142 b

[667] B. 180 a

[668] B. 180 b

[669] B. 180 b

[670] B. 194 a

[671] A. 151 b

[672] B. 180 b

[673] B. 180 a

[674] B. 180 a

[675] B. 179 b

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın