Zekât Mevzuu Hayvanın Nitelikleri

2- Zekât Mevzuu Hayvanın Nitelikleri:

Genel Şartlar:

Malı zekâta tâbi tutmak için gerekli genel şartlar [687] burada da aynen geçerliliğini korur. Yalnız tam mülkiyet, nisap ve havelân-ı havi konularında biraz açıklama yapmak gerekir:

Tam Mülkiyet:

Hayvanların zekâta tâbi olması için aranan en önemli şartlardan birisi de, tam mülkiyetle elde bulundurulmalarıdır.

Burada üzerinde durulacak konu, hayvanların mülkiyetinde ortaklıktır. Mülkiyette ortaklık konusunda, özellikle ortaklığın türünü belirlemek gerekir. Şayi hisse ve vasıflar açısından olmak üzere, başlıca iki ortaklık bulunmaktadır. Bunlardan birincisinde, ortakların hisseleri -miras mahndaki ortaklık gibi- birbirinden ayrılmayacak şekilde; ikincisinde ise, her ortağın payı -30 koyun, 60 koyun gibi- ayrı ayrı tespit edilecek şekilde bulunmaktadır.

Hayvanlardaki ortaklık konusunda hukukçular görüş ayrılığına düşmüşlerdir: [688]

a) İçlerinde Şafiî ve Malikî Mezheblerinin de bulunduğu Cumhur'a göre, ortak hayvanlarda zekât, şu ayrıntıyla tek bir kişinin mülkiyetin d eymiş gibi ödenir:

a) Mükelleflik:

1) Şafiî Mezhebine göre, ortaklar zekâtlarını -yüz kişi bile olsalar ve payları ne olursa olsun- tek kişinin mülkiyetindeymiş gibi öderler.

2) Malikî Mezhebine göre, ortakların her birinin sahip olduğu hayvanlar nisabı bulunca, bu mallar tek kişinin mülkiyetindeymiş gibi ele alınır.

b) Ortaklığın Düzenlenmesi:

1) Şafiî Mezhebine göre, hayvanlar için ortaklık, ağıl, sulama, sağılma, erkeğin aynı olması vb. durumlara göre düzenlenir.

2) Malikî Mezhebine göre, kova ve sulama yeri, ağıl, çoban ve erkeğin aynı olmasıyla düzenlenir. Bu şartların tümüyle veya kısmen gerekeceğinin malikîler arasında ihtilaflı olduğu hemen belirtilmelidir.

b) Hanefî ve Zahirî Mezheblerine göre, ortak hayvanlarda zekâtın ödenmesi, her ortağın kendisine ve nisabına bakarak düzenlenir. Payı nisabı bulan öder, bulamayan zekâttan muaftır. Bu, bir ilke olarak şöylece ifade edilir: “Müctemi' (birlikte) olan nisapların tefriki (ayrılması) caiz olmadığı gibi, müteferrik (ayrı) bulunan nisapların cem'i (birlikte ele alınması) de caiz değildir.” Buna göre, bir kişinin iki ayrı yerdeki nisabı bulan hayvanları birlikte, ortaklar ise ayrı ayrı ele alınacaktır.

Yusuf el-Kardavî'ye göre, Şafiî Mezhebinin görüşü konuya bir kolaylık ve açıklık getirir, hatta bu görüşü diğer zekât mevzularına da yansıtabiliriz. Yine bu görüş, zekât idaresi gerekli görünce, şirketler için de esas alınabilir.

[687] Bkz. yukarıda 25.

[688] Bilmen, HFK, c. IV, s. 88; Kâsânî, BS, c. II, s. 29-30; Malik: Zekât, 25; Maverdî,age, s. 115; Serahsî, age, c.II.s. 153, 184; Şafiî, Umm, c. II, s. 13, 15, 19; Şeybanî,Asl, c. II, s. 8-9, 40, 47-48; Tahâvî, age, s- 44.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın