Mahlûfun Bihle İlgili Şart

A. Mahlûfun Bihle İlgili Şart:

Allah'ın İsim veya Sıfatlarından biri olması

a) Allah'ın İsim ve Sıfatlarıyla Yemin Edilmesi:
DM'e göre, Allah'ın isim veya sıfatlarından biriyle yemin edilebilir:
(a) Hanefi Mezhebine göre, muksemun bih, isim veya sıfat olabilir:
(1) İsim olması:
a. Mezkur isim:
Allah'ın özel veya yemin niyetiyle -kerim, rahim, hakim, âlim gibi- O'ndan başkası için de kullanılabilen isimleri açık veya kinaye yoluyla yemin için kullanılabilir.
b. Mahzuf (Söylenmeyen) İsim:
“Yemin ederim, şehadet ederim” sözleri, Hanefi Mezhebine göre yemindir, eş-Şafiî ve Züfer'e göre yemin değildir, İmam Malik'e göre, bunlarla Allah kastedilirse yemin olurlar.” Adağım olsun, yeminim olsun” sözleri de yemin kabul edilir, Züfer'e göre, “yeminim olsun” sözü, yemin sayılmaz. Daha sonra tekrar belirtileceği gibi Kur'ân'a, Mushafa, sûreye, Allah'ın dinine, taatine, şerîatlerine, peygamberlere, meleklerine, arşına” yemin yapılmaz. Bazı hukukçulara göre “peygamberlere” yemin yapılabilir. Hacer-i esved, yer, gök, ay ve güneşe de yemin edilmez.
2) Sıfat Olması:
Allah'ın sıfatları üç çeşittir:
a-b. Sadece Allah için veya hem O'nun, hem de başkaları için eşit seviyede kullanılanlarla yemin edilebilir.
c. Hem Allah için, hem de O'ndan başkası için kullanılıp, daha çok bu son durumdakiler için kullanılan sıfatlarla yemin olmaz. Bazı hukukçular, yemin edilecek sözü, “insanların, dinin yasaklamadığı, ama yemin olarak kullandıkları sözler yemindir, böyle olmayanlar yemin değildir” şeklinde belirtirler. Buna göre, “izzetullah, azametullah, celalullah, kibriyası, kudreti, iradesi, rızası, muhabbeti, kelamı” gibi sözlerle yemin edilebilir. “Allah'ın rahmeti, gazabı” sözleriyle ise, yemin edilmez. Bazı Iraklı hanefi hukukçular, Allah'ın sıfatlarını zatî ve fiilî olmak üzere ikiye ayırır: Allah için bulunmaması düşünülemeyenler -msl., ilim, kudret vb. ispat edilip nefyedilemeyenler- zatî, böyle olmayanlar -msl., tekvin, rızık- ise fiilî sıfattır; zatî sıfatlar ezelî, fiilî sıfatlar ise hadistir. Zatî sıfatlarla yemin, Allah'a yemindir; fiilî sıfatlarla yemin edilmez. Zatî sıfatların ezelî, fiilî sıfatların hadis olduğu, Mu'tezile ve Eş'ariye'nin görüşüdür: Mu'tezile konuyu az önceki gibi açıklarken, Eş'ariye, bulunmamasını düşünmek Allah için eksiklik ise bu sıfat zatî, eksiklik değilse fiilîdir, Matüridiye'ye göre ise Allah'ın bütün sıfatları ezelîdir.
(b) Şafiî Mezhebine göre, dört sözle yemin in'ikad eder (gerçekleşmiş olur):
(1) Allah'a mahsus olan -türemiş olsun olmasın, güzel isimlerinden veya başkasından olsun- isim veya sıfatla,
(2) Rahîm, Râzık, Rab, Hâlık gibi yaratıklarla izafet olmayan sözler ki bunlar hem Allah ve hem de başkası için kullanılıp, daha çok Allah için kullanılırlar.
(3) Allah'a ve başkasına eşit şekilde kullanılan isim: Âlim, Mevcut, Hayy. Bu ilk üç şekildeki sözlerle yemin kastedilince yemin in'ikad eder, aksi halde etmez: yemin kastedilir veya mutlak olursa, hepsiyle de yemin in'ikad etmiş olur; yemin kastedilmezse, hiçbiri ile yemin in'ikad etmez, ancak talâk, itak ve îla gerçekleşir. Allah'ın veya başkasının kastedilmesine göre de hüküm değişir: Allah kastedilirse, bütününde yemin in'ikad eder; Allah'tan başkası kastedilirse, ilkinde yemin in'ikad ederken, son iki sözlerle in'ikat etmez; hiçbir şey kastedilmezse, ilk ikisiyle yemin in'ikad eder, sonuncuda ancak Allah kastedilince in'ikad eder.
(4) İlim, kudret, izzet, kelâm, dileme, hak, azamet gibi zatî sıfatlarla. Halk, rızık gibi fiilî sıfatlarla yemin yapılmaz. Sıfat-ı selbiye ile yemin ihtilaflıdır. Sıfatla, sözün” muhtemel olduğu başka bir mana kastedilirse, yemin in'ikad etmez. “Allah'ın kitabı, yeminullah, Kur'ân, Mushaf, Tevrat, İncil” sözleriyle de yemin in'ikad eder.
(c) Maliki Mezhebine göre, muksemun bihin Allah'ın -ister zatı (msl. Allah), ister hem zatı, hem sıfatı için olsun (msl. Rahman, Kahir..), ve vücud gibi zatî, kudret, hayat gibi sıfat-ı maaniden biri olsun- güzel isimlerinden biri olması gerekir. Kıdem, beka, vahdaniyet gibi sıfat-ı selbiye ile yemin edilebilmesi ihtilaflıdır: Bunları hakikaten sıfat kabul edenlere göre, yemin edilebilir, itibari kabul edenlere göre edilmez. Fiilî sıfatlarla, yemin in'ikad etmez. “Kur'ân, Mushaf, kefaleti, iradesi, azameti, emaneti, ahdi” sözleriyle de yemin edilebilir. “Allah kefildir, bilir” sözleriyle de yemin kastedilirse, yemin in'ikad eder.
(d) Hanbelî Mezhebine göre, yemin, iki şekilde in'ikad eder:
(1) Allah'ın ismiyle. Allah'tan başkası için de kullanılıp, çoğunlukla Allah için kullanılan Azîm, Rahîm, Rab, Mevlâ gibi isimlerle Allah kastedilir veya hiçbir şey kastedilmezse, yemin in'ikad eder. Allah'tan başkasına niyet edilirse in'ikad etmez. Allah içi kullanılmayıp, O'nun için de kullanılması muhtemel şey, mevcud, hayy, âlim, mü'min gibi sözlerle, Allah'a niyet edilirse yemin in'ikad eder, aksi halde yemin edilmiş olmaz. Hakkıillah, abdullah gibi Allah kelimesiyle izafet (isim tamlaması) meydana getiren sözlerle yemin in'ikad etmiş olur, ancak bunlarla yemin -bazılarınca tahrimen, diğerlerince tenzihen- mekruhtur.
(2) Allah'ın sıfatlarından biriyle, “Allah'ın kelamı” sözüyle de sıfatı kastedilirse yemin in'ikad etmiş olur. Mushafa yemin ise kerahatsiz olarak in'ikad eder, aynı şekilde “Kur'ân, sûre, âyet veya Kur'ân hakkına,-Tevrat, Zebur, Suhuf sözleriyle -yemine niyet edilse de- in'ikad etmez.
h) Allah'ın Sıfatlarıyla Yemin Edilememesi:
İbn Rüşd'ün naklettiğine bakılırsa, maliki hukukçu İbnu'l-Mevvaz'a göre, Allah'ın sıfat ve fiilleriyle yemin edilmez; yine onun belirttiğine göre, bu Zahirî Mezhebinin görüşüne de benzemektedir.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın