Günümüzdeki Uygulama ve Tenkidi

Günümüzdeki Uygulama ve Tenkidi

Her bid'at gibi ıskat ve devir de bilgisizlik, menfaat temini veya bâtıl âdetlere uyma alışkanlığı gibi sebeplerden dolayı ortaya çıkmış ve -ülkemizde özellikle dinî eğitimin zayıflamasından sonra yoğun bir biçimde- uygulanagelmiştir. Verilen sadakaların Allah katında hiçbir zaman karşılıksız kalmayacağı kuşkusuzdur. Ancak ölümü müteakip yakınlarında meydana gelen duyarlılık ve iyilik duygusunun istismar edilmesi de hiçbir zaman doğru değildir. Günümüzde ıskat ve devir, -az önce ilmî yönünü incelediğimiz gibi- bunu uygun görenlerin görüşünden bile uzaklaştırılarak amacından saptırılmıştır. Çünkü sadaka sadece buna lâyık olanlara verilir. Halbuki ülkemizde ıskat ve devir paraları, -yerleşen yanlış bir gelenek gereği- bu işi meslek edinenlere verilmektedir. Özellikle bunu -o anda parayı almak için birden fakirleşen- çok az sayıda din görevlileri yapmaktadır. Bu son derece yanlış ve haysiyet kırıcı bir davranıştır. Esasen din görevlisi kimseye el-avuç açmayan, herhangi birinin ölümünü bekleyip ıskat ve devir parasına hiç mi hiç muhtaç olmayan, asîl görevi ve sosyal itibarı olan kimsedir. Haksız olmayan ve doğruluğu-dürüstlüğü takip ederek diğer meşru yollarla geçimini sağlar ve hayatını sürdürür. Zaten kendisine yaptığı hizmete karşılık tatminkâr sayılabilecek bir aylık ödenmektedir. Din görevlisi, -uzun yılların yerleşmiş yanlış miras ve geleneğine- kırılan haysiyetini, yitirilmiş şahsiyetini yeniden kazanmak için olanca gücüyle ve son derece akıllı bir şekilde -çevre şartlarını da dikkate alarak- karşı çıkmalıdır. Yıkılan sosyal itibarının kalesini onarmak için bu geleneği reddetmelidir. Aynı yanlış bundan sonra da tekrar edilirse yok olan haysiyeti, yitik şahsiyeti ve yaralı sosyal itibarım bir daha kazanmak ne zaman mümkün olacaktır?

Din görevlisi tenkidsiz ve dayanağını araştırmadan hiçbir düşünceyi kabul etmez. Hele hele şahsiyetini ve haysiyetini koruma konusunda çok hassastır. Toplum içindeki yerini yanlış ve dinimize aykırı davranışlarla kesinkes sağlayamaz. Din adamı çeşitli çevrelerce adlandırıldığı gibi "simsarcı" değildir ve hiçbir zaman olmayacaktır. Bu düşünceye önem vermedikçe de din görevlisi kendini topluma kabul ettiremez. Onun bunun karşısında eğilmek zorunda kalır, dalkavuklaşır, şahsiyetsizleşir, dönekleşir. Hele ıskat ve devir işini çok haklı olarak yapmayan haysiyetli ve gerçek din görevlilerine karşı bu işi yapanların çeşitli entrika ve dalavereler düzenlemeleri ise, toplumumuzun din görevlisine karşı olan sevgi ve saygısını büyük çapta sarsmakta, neredeyse bütünüyle yok etme derecesine götürmektedir. Çünkü ıskat ve devir yapan ve toplumumuz tarafından -çok haklı olarak- alaylı bir şekilde "cerci, cenazeci, devirci" diye adlandırılan bu tür görevlilerin çoğunun yüzsüzleştiği, ar ve hayadan uzak davrandıkları, onun bunun önünde sahte bir saygıyla eğildikleri konuya ilgi duyanların çok iyi bildiği üzücü ve gerçek bir dindarı kahredici olaylardır. Şunu da gözden uzak bulundurmamak gerekir: Hikmeti nedir bilinmez, ıskat ve devir, maddî varlığı güçlü din görevlileri tarafından yapılmaktadır. Buna karşılık ıskat ve devir yapmayanların hemen bütününe yakın bölümü, maddî varlık yönünden güçlü sayılmaz. Bunun izahı, belki de manevî terbiye ve varlığın güçlülüğüne göre yapılabilir.

Din görevlilerinin bu yanlış davranışı yanında, toplumumuz da aynı yanlış hareketi sürdürmektedir. En ağır şartlar altında bile böyle amacından sapmış, dinî bir dayanağı olmayan bir harekette bulunmak kime yarar getirir? Belki sadece iyilik duygusundan uzak bir hayat geçiren zenginin parasını, -haydan gelip huya gider misali- işin profesyoneli erince haysiyetlerini ayaklar altına alarak kolaylıkla ele geçirmelerine yardımcı olacaktır.

Devrin asıl feci şekli köylülerde fakir insanların ölümünde ortaya çıkar: Cenaze evine gelen köy imamının teklifiyle evde bulunan kap, kacak, çift hayvanı vb.'nin satılarak devir yapıldığı çok görülmüş ve duyulmuştur. Bu yüzden ölenin çoluk çocuğunun büsbütün yoksullaşacağında şüphe yoktur. Fakirin yaşaması için zarurî olan bu çok mütevazı nimetine bile alçakça göz dikip ondan faydalananlar, kendi haksız kazançlarını din adına yapılan mecburî bir davranış gibi göstererek, -hem kendilerine, hem de dine ve din görevlilerine- yaptıkları zararlar yanında, ıskat ve devrin bu zararı da vardır. Bu zararları yanında binbir zorlukla yaşayan insanı daha da zorluklara itenler şüphesiz büyük bir vebal altına girmektedirler.

İşte ıskat ve devir, aslında dayanağı dp olmayan, amacından sapmış, din görevlisinin haysiyet ve şahsiyetini yitiren ve toplumumuzda huzursuzluk yaratan son derece yanlış ve gereksiz bir davranıştır. Bunların, şahsiyet perişanlığının sonucu olarak bu tür yanlış yollarla elde ettiklerini "zuhurat, yanödeme, yan gelir" gibi züğürt fesellileri olan isimlerle sevimli hale getirmeye ve bir nevî özür diler gibi görünmeye çalışan işin profesyoneli, ıskat ve devri geçim vasıtası haline getirmiş, haysiyetini ayağı altına aldığının farkında olmayan insanlardan başkasına hiçbir faydası yoktur. Fakat dini ve din görevlisini yanlış tanıma, bid'atlerin yerleşerek konuyla ilgili sünnetlerin ortadan kalkması, fakir ve fukarayı maddî sıkıntılara boğma gibi sayısız zararı vardır. Bu gerekçeyle din görevlileri, çevre şartlarına uyarak -tedricen veya doğrudan- bu yanlış mirasa karşı çıkmalı, kendini topluma gerçek yönüyle yeniden kabul ettirmeye çalışmalıdır.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın