Velayet

VELAYET

V-l-y (veliye) kökünden kelimeler, Kur'an'da en çok kullanılan kelimeler arasında yer alır. Velayet, arada birşey bulunmadan bitişiklik, yanyana oluş ve yaklaşma anlamındadır. Bu anlamdan çıkarak yer, niyet, din, arkadaşlık, bağlılık, yakınlık, yardım ve inanç yönünden tam yakınlık anlamları ödünç alınmıştır. Böylece velayet, yardım (nusret) ve işi üstlenme (tevelli'1-emr) anlamlarını kazanmıştır.[247]

V-l-y kökenli kelimelerin başlıcaları; velî, vâlî, mevlâ, tevellî'dir. Velayetin zıddı adavettir (velayet x adavet). Bu durum bazı âyetlerde dile getirilir.[248]

Genel anlamda dostluk için, bitâne (sırdaş) ve halîl (dost) sözcükleri kullanılır.[249]

1. Allah'la İlgili Velayet Kavramları:

a. Velî:

Velî (ç. evliya) kavramı, onüç âyette Allah'ın rahmet ve yardımla ilgili bir ismi olarak yer alır. Bu kullanımıyla velî kelimesi, Allah'ın rab (tanrı) ve iyi kullarına dost (koruyucu, koruyup kollayan ve yardımcı) oluşu anlamlarını kazanır.

Allah'ın velî sıfatının yer aldığı âyetlerde, aynı zamanda Allah'ın yardımcı (nasır) olduğu, yalnızca Allah'a güvenilmesi gerektiği. Allah'ın güçlü olduğu, dost ve yardımcı olarak yalnızca Allah'ın yeterli olduğu da belirtilir. Yine bir takım âyetlerde velî kelimesi mürşid (yol gösterici), vâlî (koruyucu), şefi (şefaatçi) ve hamîd (övgüye lâyık, öven) sıfatlarıyla da kullanılır. Bunlar, aynı zamanda gerçek dostun niteliklerini de belirleyen sıfatlardır.[250]

b. Velayet Allah'ındır:

İyilerin cennete, kötülerin cehenneme gideceğini belirten Yüce Allah, biri iki bahçeye sahip, öteki de zayıf durumda olan iki adamı örnek olarak verir. Malı ve adamlarıyla böbürlenen adam, ötekinin Allah'ı tanıması ve şükretmesi tekliflerine, bu bahçenin batmayacağını ve kıyametin kopmayacağını belirterek alaycı cevaplar veriyordu:

"Nitekim ürünleri yok edildi. Bağın altüst olmuş çardakları karşısında harcadığı emeğe içi yanarak ellerini oğuşturup 'Keşke rabbime kimseyi ortak koşmasaydım' diyordu. Ona Allah'tan başka yardım edecek adamları da yoktu, kendi kendini de kurtaramadı. İşte burada velayet (kudret ve hâkimiyet) varlığı gerçek olan Allah'ındır. Ödüllendirme bakımından da, sonuçlandırma yönünden de hayırlı olan odur. "[251]

c. Velî Ancak Allah'tır:

Allah'tan başka gerçek anlamda dost yoktur:

"(..) O, rahmetine dilediğini kavuşturur. Zalimlerin ise bir dost (koruyucu) ve yardımcısı olmaz. Demek onlar, Allah'tan başka dostlar (evliya) edindiler? Oysa dost, ancak Allah'tır. O, ölüleri diriltir. Her şeye kadirdir."[252]

"De ki: Gökleri ve yeri yaratan, beslenmeyip besleyen Allah'tan başka bir dost mu edinirim? (..)"[253]

Allah, mü'minlerin dostudur, dost ve yardımcı olarak yeterlidir, ondan başka velî ve şefaatçi yoktur!

"Sizden iki takım bozulup geri çekilmek üzereydi. OnIarın dostu (koruyucusu) Allah'tı. İnananlar yalnız Allah'a güvensinler."[254]

"Umutsuzluğa düşmelerinin ardından yağmuru indiren, rahmetini yayan odur. O, övülmeye lâyık olan dosttur (el-veliyyu'I-hamîd)."[255]

"Gökleri, yeri ve ikisinin arasında bulunanları altı günde yaratan, sonra arşa hükmeden Allah'tır. Ondan başka bir dostunuz (velî) ve şefaatçiniz (şefi) yoktur. Düşünmüyor musunuz?"[256]

"Allah, düşmanlarınızı çok iyi bilir. Allah, size dost olarak da yeter, yardımcı olarak da yeter."[257]

Allah'ın, hükümranlığında ortağı yoktur, yardımcıya da ihtiyaç duymaz:

"De ki: Hamd, çocuk edinmemiş olan, hükümranlığında ortağı bulunmayan, düşkün olmayıp yardımcıya (velî'ye) da ihtiyaç duymayan Allah'a mahsustur.' Onu, gereği gibi ulula."[258]

d. Allah'ın Dost Oldukları:

1) Allah Mü'minlerin Dostudur:

Allah, mü'minleri karanlıklardan aydınlığa çıkaran onlara selâmet yurdu veren dostudur:

"Allah, inananların dostudur, onları karanlıklardan aydınlığa çıkarır. Kâfirlerin dostları ise, azgın putlardır (tâgût), onları aydınlıklardan karanlıklara sürüklerler.(...)"[259]

"Doğrusu İbrahim'e en yakın olanlar, ona uyanlar, bu peygamber ve inananlardır. Allah, inananların dostudur."[260]

"Rablerinin katında selamet yurdu onlarındır. O, işlediklerinden ötürü onların dostudur."[261]

"Çünkü Allah, inananların mevlâsıdır (sahibidir, koruyucusudur). Kâfirlerin ise mevlâsı yoktur."[262]

2) Allah Muttekilerin Dostudur:

Allah, takva yolunda olanların dostudur:

"Şüphesiz onlar, seni Allah'tan müstağni kılamazlar. Doğrusu zalimler, birbirlerinin dostudurlar. Sakınanların dostu ise Allah'tır."[263]

3) Allah İyilerin Dostudur: Allah'ın Dostluğu İyiler İçindir:

"Çünkü benim dostum, kitabı indiren Allah'tır. O, iyileri dost edinir."[264]

4) Allah'tan Başka Dost Yoktur:

Gerçek dost Allah'tır, Allah'tan başka dost (velî), yardımcı (nasır), şefaatçi (şefî) ve kurtarıcı yoktur:

"Göklerin ve yerin hükümdarlığının Allah'a ait olduğunu bilmez misin? Allah'tan başka dost ve yardımcınız yoktur."[265]

"Rablerine toplanacaklarından korkanları Kur'an'la uyar. Ondan başka bir dost (velî) ve aracıları (şefî) yoktur. Umulur ki Allah'tan sakınırlar."[266]

"(..) Bir kimse kazandığıyla helake düşmeyegörsün, o takdirde, Allah'tan başka ona ne bir yardımcı, ne de bir kurtarıcı bulunur. Her türlü fidyeyi verse de kabul olunmaz. (..)"[267]

"(..) Bir millet kendini değiştirmedikçe (bozmadıkça), Allah onların durumunu değiştirmez. Allah bir milletin fenalığını dileyince, artık onun önüne geçilmez. Onlar için Allah'tan başka vâlî (hami, koruyup kollayan) de bulunmaz."[268]

"(..) İnsanların Allah'tan başka dostu yoktur. O, hiç kimseyi hükümranlığına ortak kılmaz."[269]

"Siz ne yeryüzünde, ne de gökte Allah'ı âciz bırakabilirsiniz. Allah'tan başka bir dost (velî) ve yardımcınız (nasır) da bulunmaz."[270]

5) Dost Olarak Allah Yeter:

Allah, mü'minlerin düşmanlarını çok iyi bilir. Allah, onlara dost olarak da, yardımcı olarak da yeter.[271]

e. Evliyâullah (Allah Dostları):

Allah dostlarından olmak, büyük mutluluktur. Kur'an, onlar için önemli müjdeler vermektedir:

"İyi bilin ki, evliyâullah'a (Allah'ın dostlarına, Allah'a yakın olanlara) korku yoktur, onlar üzülmeyeceklerdir. Onlar Allah'a inanmış ve ona karşı gelmekten sakınmışlardır. Dünya hayatında ve âhirette de müjde onlaradır."[272]

"Allah'ın sözlerinde hiçbir değişme yoktur. Bu büyük başarıdır."[273]

Bu âyet, Allah dostu olmanın iman ve takva şartlarına bağlı olduğunu açıkça belirtir.

"Yoksa Mescid-i Haram'a girmekten menederlerken Allah onlara niçin azap etmesin? Hem de onun dostu (sahibi) değiller. Onun dostu ancak karşı gelmekten sakınanlardır. Fakat pek çoğu bunu bilmiyorlar."[274]

Bu âyet, Allah dostunun takva sahipleri olduğunu bir kez daha vurgular. Kureyşli müşriklerin Kabe'nin bakıcılığıyla görevli oluşlarını da reddeder.

Her iki âyet de, evliyâullah'ın muttekîler (karşı gelmekten sakınanlar, Allah'a karşı sorumluluk bilincini taşıyanlar) olduğunu belirtir. Muttekîlerin (takva sahiplerinin) tanımı ise, bir başka âyette şöyle yapılıyor:

"Yüzlerinizi doğudan veya batıdan yana çevirmeniz iyi olmak (birr) değildir. Lâkin iyi olanlar, Allah'a, âhiret gününe, meleklere, kitaba, peygamberlere inanan, onun sevgisiyle yakınlarına, yetimlere, düşkünlere, yolculara, yoksullara ve köleler uğrunda mal veren, namaz kılan, zekât veren ve sözleştiklerinde sözlerine vefa gösterenler, zorda, darda ve savaş alanında sabredenlerdir. İşte onlar doğru olanlardır, sakınanlar (muttekîler) ancak onlardır."[275]

Bu ayete göre, takvanın temeli, iman ve iyi davranışlardır. Bunlar, şu noktalarda toplanabilir:

1) İman esaslarına inanmak;

2) İhtiyaç sahiplerine ve kölelerin hürriyeti uğrunda mal harcamak;

3) Namaz ve zekât ibadetlerini yerine getirmek;

4) Verilen sözü tutmak;

5) Zorda, darda ve savaşta sabretmek.

Âyetten çıkan tanıma göre, evliyâullah, olağanüstü bir takım niteliklerle donanmış, tabiatüstü gösteriler yapan, bir takım dini sorumluluklar taşımadığını belirten, kerametler gösteren, kutsallık verilmiş., kişiler değildir. Bilakis, Hz. Peygamberi örnek alarak Kur'an'da belirtilen esaslara göre yaşayan, ağır sorumluluk sahibi insanlardır.

İman ve takva sırrına ermemişlerin Allah dostluğu, sanal bir dostluktan öteye geçmez. Bu sanal dostluğun en önemli örneği, kendilerini "Allah'ın oğullan ve sevgilileri" olarak tanıtan yahudiler ve hristiyanlardır.[276]

Özellikle yahudilerin Allah dostluğu, samimiyet çizgisinden uzaktır:

"De ki: Ey yahudiler! Bütün insanlar bir yana, yalnız kendinizin Allah'ın dostları olduğunu iddia ediyorsanız ve bunda samimiyseniz, ölümü dilesenize! Yaptıklarından ötürü, ölümü asla dileyemezler; Allah, zâlimleri bilendir."[277]

f. Velîsizler (Allah'ın Dost Olmadıkları):

Allah, bir takım olumsuz özellikler taşıyanlar için hem dünyada zalimler, zalimlere yönelenler, Allah'a çağrıyı reddedenler, kafirler, sapıklar, hevese uyanlar, münafıklar, kötülük yapanlar ve büyüklenenler, Allah'ın dostluğunu esirgediği kişilerdir, hem de âhirette, dostluğunu ve yardımını esirgeyecektir.[278]

1) Zalimler:

Zâlimler, Allah'ın baş düşmanları arasında yer alır:

"Zâlimlerin Allah'tan başka kendilerine yardım edecek dostları da yoktur. Allah'ın saptırdığı kimsenin çıkar yolu olmaz."[279]

"(..) Ama o, rahmetine dilediğini kavuşturur; Zalimlerin is...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın