Kuranda Zihin Eğitirken Kullandığı Başlıca Metotlar

2. KURAN-I KERÎM’İN ZİHNİ EĞİTİRKEN KULLANDIĞI BAŞLICA METODLAR

Kur'ân-ı Kerim'de buyurulur ki:

"Siz hiçbir şey bilmezken Allah, sizi, analarınızın karnından çıkardı ve size kulaklar, gözler, kalbler verdi ki şükredesiniz." [731]

Bu âyette işaret edildiği üzere insanoğlu dünyaya gelirken bilgisiz olarak gelmektedir. [732] Onun zihni âdeta boş bir levha gibidir. Yaşamak, hayatını sürdürebilmek için kısa zamanda birçok şeyler öğrenmek zorundadır, insanın, hayatında öğreneceği, öğrenmesi gereken o kadar çok şey vardır ki, bunları öğrenmek ve insan gibi yaşamak için kaybedeceği bir anı bile yoktur. Öğrenmenin yarış haline dönüştüğü, yarışmayı kaybedenin ayaklar altında ezildiği çağımızı da düşünürsek işin ciddiyeti daha bir önem kazanır sanırım.

Madem ki, durum budur; öyleyse şöyle bir soru sorabiliriz:

Ne yapalım, nasıl yapalım ki, en kısa zamanda, en kolay, en verimli ve en kalıcı öğrenmeyi sağlayabilelim? Bu sorunun aklımıza getireceği ilk cevap metodtur.

Ünlü İngiliz bilgini Bacon'a izafe edilen bir söz vardır. Der ki:

"Doğru yolda yürüyen bir topal, yolunu şaşıran bir koşucudan daha önce hedefine varır," [733] Bacon'un, bu sözüyle metodun önemine işaret ettiği açıktır. Peki metod nedir?

Lügatte, usul, yol, yöntem anlamına gelen metod, Istılahla, "Belli bir sonuca ulaşmak, bir problemi çözmek, herhangi bir işi görmek, bir teşebbüsü sonuçlandırmak için şuurlu bir şekilde seçilen ve izlenen yol ve başvurulan teknik" olarak tarif edilir. [734]

Metodun başka bir tanımı da şöyledir:

Metod, "araştırma yolu ile bulunup ortaya konabilecek somut sebep-netice ilişkilerini ve (mümkün olduğu hallerde) bu ilişkilerin temelinde yer alan soyut ilmî kanunları tesbit edebilmek için izlenmesi gereken yol" anlamına gelir. [735]

Öğretimde metod, "öğrencileri öğretim amaçlarına ulaştırmak için izlenmesi gerekli en doğru, en emin yoldur."[736]

Bu tanımın içinde, öğretim faaliyetinde kullandığımız yöntemler, teknikler, ilke ve kavramlar da vardır.

Metod, "Bilinmeyen bir şeyi bulmak, ya da bilinen bir şeyi başkasına isbatlamak için takip edilmesi lazım gelen en mâkul ve en kısa yol.," [737]

"Objektif sonuçlar, kesin gerçekler elde etmek için izlenen yol.." [738]

"Bir gayeye erişmek için takip edilen sistemli yol” [739] vs. şekillerde tarif edilmektedir.

Eğitim-öğretim faaliyetlerinde kullanılan teknik ve metodların amacına işaret eden Herbert Sorenson, bu amacı, "kişinin çalışmasına karşı en kuvvetli dikkatini toplamasını ve bu yoldan en yüksek başarının elde edilmesini sağlamak.." olarak tesbit ediyor ve şunları söylüyor:

"Öğretmenler gereken etkiyi yapacak metodlar kullandıkları takdirde öğrenciler çalışmaya hazır ve niyetli bir duruma gelir; bir motiv ve maksad sahibi olarak ve bunun sonucu başarmaya azmetmiş bir halde işe sarılırlar."[740]

Eğitim-öğretim faaliyetlerinde "Ne için okutacağız?" sorusunun cevabı faaliyetin gayesini, "Ne okutacağız?" sorusunun cevabı müfredatı, "Nasıl okutacağız?" sorusunun cevabı ise metodumuzu belirler. [741]

Eğitim-öğretim esnasında kullanacağımız metodlar, konuya, amaca ve şahsa göre değişir. Bu şu demektir: Herkes için, her konu için, her amaç için aynı metodu kullanamayız. [742]

Metod mu, metodlar mı? sorusuna modern pedagoji metodlar cevabını vermektedir. [743] Modern eğitimde olduğu gibi Kur'ân eğitiminde de durum aynıdır. Öğretmen, öğretimin amacına, konunun özelliğine, öğrencilerin amaç, ihtiyaç, yetenek ve genel özelliklerine ve elindeki imkânlara göre hangi metodu veya metodları okutacağını kararlaştırır. [744]

Muhammed Kutup, konuya temasla şunları söylüyor:

"İslâm, tüm terbiye vasıtalarını kullanır; ruhta gayeye ulaştıracak hiçbir menfez bırakmaz; ihtiyaç halinde hepsine başvurur." [745]

Metod iki bölümde ele alınır:

1- Genel öğretim metodları,

2- Özel öğretim metodları. Genel öğretim metodları, bütün derslerde uygulayabileceğimiz "genel nitelikteki amaçları, metod ve teknikleri, ilke veya kuralları, araç ve gereçleri, değerlendirme tekniklerini açıklar", Özel öğretim metodları ise her dersin kendine özgü konuları, amaçları, metod ve teknikleri, ilke araç ve gereçleri ifade eder. [746] Aynı programlarla ders haline getirilen bu metodların hemen hepsi verimli ve başarılı bir öğretime yöneliktir.

Metod hakkında kısaca bilgi verdikten sonra şimdi Kuranın zihni eğitirken kullandığı metodlara geçebiliriz. Şunu hemen belirtelim:

Bu çalışmada insan zihnini eğitirken Kur'ân'ın başvurduğu bütün metodları efradım cami, ağyarını manî bir şekilde açıklamak iddia ve amacında değiliz. Yapmak istediğimiz, bizim tesbit edebildiğimiz, bize göre aktarılmasında fayda bulduğumuz başlıca metodları açıklamaya çalışmaktır.

[731] Nahl: 16/78.

[732] Bayraktar Bayraklı, İslâmda Eğitim, İstanbul 1983, s. 192. Gazzalî, bilginin insan ruhunda gizli bir güç olarak bulunduğunu, öğrenmeyle bu gizli fiil haline dönüştüğünü savunmaktadır. Bk. a.y.

[733] Abdullah Özbek, a.g.e., s. 140.

[734] Mehmed Tütüncü, "Kur'ân ve Hadislerde Eğitim Esasları", D.E.Ü.İlâh. Fak. Der., İzmir 1985, sy. II, s. 240; R. Alayhoğlu - A. F. Oğuzkan, Ansiklopedik Eğitim Sözlüğü, İstanbul 1976, s. 205.

[735] Âmiran Kurtkan, Sosyal İlimler Metodolojisi, İstanbul 1978, s. 3.

[736] İzzettin Alıcıgüzel, İlk ve Orta Dereceli Okullarda Öğretim, s. 28.

[737] Osman Pazarlı, Din Eğitim ve Öğretiminde Genel Metodlar, İstanbul 1967, s. 4-5

[738] Lutfi Öztabağ, Psikolojide İlk Adım, s. 24.

[739] Sabri Özbaydar, Lise İçin Psikoloji Ders Kitabı, s. 18.

[740] Sorenson, Eğitim Psikolojisi, s. 374.

[741] Abdullah Özbek, a.g.e., s. 139.

[742] Bedi Ziya Egemen, Din Psikolojisi, Ankara 1952, s. 24; Özbek, a.g.e., s. 140.

[743] Alıcıgüzel, a.g.e., s. 29.

[744] Bayraktar Bayraklı, a.g.e., s. 193.

[745] Muhammed Kutup, İslâm Terbiye Metodu, s. 268.

[746] Alıcıgüzel, a.g.e., s. 28.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın