Hz İbrahim Döneminde Atacı Tavır

Hz. İbrahim Döneminde Atacı Tavır

Hz. İbrahim'in tebliği sırasında karşılaştığı itiraz da farklı değildir:

“Hani (İbrahim) babasına ve kavmine demişti ki: 'Sizin, karşılarında bel büküp eğilmekte olduğunuz bu temsilî heykeller nedir?' (Onlar da), 'Biz atalarımızı bunlara tapıyor bulduk' dediler. İbrahim: 'And olsun ki siz de, atalarınız da apaçık bir sapıklık içindesiniz' dedi.” [192] Hz. İbrahim bu soruyu aşağılamak ve putlara tapanları azarlamak için sormaktadır. Çünkü bu heykeller ruhsuzdur ve fayda vermekten uzaktır. Onlara tapmanın bir mantığı yoktur. Onlar da cevap olarak atalarının putlara ibadet ettiği gibi kendilerinin de ibadet ettiklerini söylüyorlar. Onlar da ataları da böylece hak yolundan sapmıştır. [193] Putlara tapınmak atalardan devralınan kadim bir sapkınlık türüdür. [194] Bâtıl, kendisine sarılanların çokluğu nedeniyle hak olmaz. [195]

Onlar da ataları da ibadetleri nedeniyle kaybedenlerden olacaklar. Çünkü taptıkları, fayda veya zarar veremeyen; bilgisiz, cansız varlıklardır. [196]

Hz. İbrahim babasına ve kavmine, “Neye taptıklarını” sorduğunda, [197] onlara fayda veya zarar veremediklerine göre putlara ibadet etmenin anlamlı olmadığını göstermek niyetini taşıyordu. Ama onlar delilleri olmadan taklit yolunu tuttular: [198] “Atalarımız böyle yapıyordu. Biz onları taklit ettik.” dediler. [199] Birtakım putlara taptıklarını ve tapmaya da devam edeceklerini söylediler.

Hz. İbrahim onlara putlara yalvardıklarında kendilerini işitip işitmediklerini, fayda veya zarar yerip veremediklerini sordu:

“Hayır ama, dediler, biz babalarımızı böyle yapar bulduk.” (İbrahim dedi ki:) 'Neye taptığınıza (başınızı kaldırıp da) hiç bakmadınız mı?” [200] Cümle başındaki “Hayır ama” şeklinde Türkçe'ye çevirdiğimiz bel takısı, şaşkınlık ifade etmektedir. Bu şaşkınlık sebebiyledir ki, Hz. İbrahim'in halkı, onun puta [201] tapma konusundaki eleştirisine doğrudan cevap vermekten kaçınarak ve bu tapınmanın sadece geleneksel olduğunu söyleyerek işin içinden sıyrılmak istemektedir. [202] Hz. İbrahim'in onların neye taptıklarını görüp görmediklerini, taptıkları şey konusunda düşünüp düşünmediklerini sorması, onlara taptıkları şeylerin ibadete layık olmadığını göstermek içindir. [203] Hz. İbrahim'in halkının, “Biz babalarımızı böyle yapar bulduk.” şeklindeki ifadesi taklidin yanlışlığı ve istinbatı/çıkarsamayı tercihin gerekliliğine dair delillerin en kuvvetlisidir. Taklidi övsek, çıkarsamayı yersek bu, kâfirlerin yöntemini övmek olurdu ki Allah onu tenkit etmiştir. Allah İbrahim'in yolunu över. Zaten bâtıl eski veya yeni, faili çok ya da az olsa bir şey değişmez. [204] Bâtıl yine batıldır.

Hz. İbrahim babasına ve soydaşlarına onların çarpık inanç sistemleri açısından ters düşmüştür. Onların atalarından devraldıkları inanç sistemlerinin peşine takılmamış, sırf babasının ve soydaşlarının uyduğunu gördüğü için bu inanç sistemine bağlanmamıştır. Çarpık inançlarından uzak olduğunu duyururken onlara şirin görünme, onları memnun etme çabası içine girmemiş ve onlara karşı şu hitapta bulunmuştur;

“Gerçekten ben sizin taptığınız şeylerden uzağım.” [205] Hz. İbrahim, babasının ve halkının tâbi olduğu atalarından aldıkları kültleri bırakmış ve dosdoğru yola uymuştur.

Bu âyet, Kur'an'ı okuyan Hz. Muhammed dönemindekilere de bir göndermede bulunmaktadır. Hz. İbrahim, Arapların atasıysa ve Araplar atalarına uyacaklarsa niçin şer ile hemhal olan atalarına uyuyor, salih ataları İbrahim'e uymuyorlardı? [206] Halbuki Allah; peygamberleri, ancak rahmetinin müjdecileri ve azabının habercileri olmak üzere göndermektedir. Kim iman edip durumunu düzeltirse, onlara hiç korku yoktur. Onlar mahzun da olmayacaklardır. [207] Bu nedenle peygamberlere ve getirdikleri mesaja karşı çıkmak doğru değildir. Atalara değil onlara tâbi olmak gerekir. Rasullerin yolunu tercih edenler üzülmeyecektir. [208]

[192] Enbiya: 21/52-54.

[193] Taberî, X/l, 49.

[194] Kasımi, a.g.e., XI, 4279.

[195] Râzî, VIII, 152.

[196] Kurtubî, VI/l, 204.

[197] Şuara: 26/70.

[198] Kurtubî, VII/l, 303.

[199] Kâsımî, a.g.e., XIII, 4621.

[200] Şuara: 26/74-76.

[201] Putlar altın, gümüş, bakır, demir ve odundan yapılmaktaydı bkz.: Kurtubî, VII/1, 102.

[202] Esed, a.g.e., s. 748.

[203] Kasımi, a.g.e., XIII, 4621.

[204] Râzî, VIII, 510.

[205] Zuhruf: 43/26.

[206] Ali, Yusuf, The Holy Quran, 14. baskı, USA, 1983, s. 1329.

[207] Enam: 6/48.

[208] Murat Kayacan, Kur’an’da Peygamberler ve Karşı Tavırlar, Ekin Yayınları: 44-46.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın