Üslübul iltifatı fil belağatil Kurâniyye

B- Eserlerin Tanıtımı

1- Hasan Tabl-Üslübu'l-Îltifatı fi'l-Belağati'l-Kur'âniyye:

Kitap 1990 yılında Dr. Hasan Tabl tarafından Medine-i Münevvere'de kaleme alınmıştır. Baskı tarihi ve yeri kaydedilmemiştir.

Kitabın ana metni 222 sahifedir. Yazarın, kitabın sonuna eklediği Kur'ân'da geçen iltifat listesi, bibliyografya ve konu fihristiyle beraber 296 sayfayı bulmaktadır.

Kitap, ikisi küçük, biri büyük üç fasıldan meydana gelir. Birinci fasılda (13-29) iltifatın terminolojik anlamını ve Belagattaki etkin durumunu inceler.

Müellif, bu fasılda iltifatı’ belağatçılar nezdinde alışılagelen terim mânâsından çok daha geniş bir yelpazede inceler. Tarihî seyir içerisinde iltifatın üslûp değişikliğinin ifadesi olarak hangi merhalelerden geçtiğini kronolijik sıra takip ederek anlatır.

Evvela Arap dili otoritelerinden el-Ferra (ö.207/822), el-Hatem'ı (ö.388/998) ve Ebu Hilal el-Askerî (ö.395/1005) gibi alimlerin iltifatı hangi mânâda kullandıklarını kaydeder.[201] Sonra konuyu biraz daha açarak özellikle Ebu Ubeyde (ö.210/825)'nin üslûp değişikliğini bir dil olayı olarak mecaz adı altında Kur'ân'da nasıl işlediğine ve el-Ferra (ö.207/822), el-Müberred (ö.285/898) ve İbnu Kuteybe (ö.276/889)'nin de gerek Kur'ân'da ve gerekse de Arap şiirinde üslûp değişikliği olayına değindiklerine dikkat çeker.[202] Bununla yazar, şu noktaya varmak istemektedir: iltifatın özü olan üslûp değişikliği, bazen mecaz adı altında; bazen de hiç bir isim taşımadan tarihin erken dönemlerinde kullanılmıştır.[203] Yazar, üslûp değişikliği olayının iltifat'la ilk defa Abbasî halifesi olan Abdullah b. el-Mu'tazz'ın H. 274 yılında te'lif ettiği Kitabu'l-Bedî adlı eserinde buluştuğunu söyler.[204]

Müellif bu fasılda tarihin erken dönemlerinden itibaren iltifat'ın üslûp değişikliği anlamında kullanıldığını aktardıktan sonra iltifat'ın ikinci bir merhalede birçok edebî sanat için kullanıldığını ve üçüncü merhalede de bugün belagat çevrelerince kullanılan terminolojik mânâya oturtulduğunu kaydeder.[205]

Yazar, ikinci fasılda (33-59) çağımızda yeni gelişmekte olup modern dil biliminin bir dalı olan Üslûp İlmi'nin ışığında iltifat sanatını inceler. Kendisi Batılı dilcilerin de görüşlerini naklederek konunun münakaşasını yapar.

Üçüncü fasılda (63-222) yazar Kur'ân'daki iltifat'ı inceler. Yalnız müellif, sadece zamirler arası iltifatı kaydetmeyip; aksine sığalar, zamirler, sayılar, edatlar ve eş anlamlı kelimeler arasında vaki olan geçişlerin bol çeşitlerinden oluşan iltifat'ın zengin bir yapısını incelemektedir. Müellif, Kur'ân'da gelen iltifatın bu çeşitlerini açıklarken sadece sanatsal yönünü izah etmekle yetinmez. Bunun yanısıra siyak-sibak itibarı ile haiz olduğu belagat nüktelerini de açıklamaktadır. Bizce eserin en önemli yönü de budur. Çünkü Kur'ân'da geçen muhtelif edebî sanatların belagat yönündeki faydalarının bilinmesiyle Kur'ân'ın yüceliği daha güzel anlaşılmış olacaktır.

Kitabın diğer bir güzel yönü de pratik olarak istifadeyi kolaylaştıran bir tablonun kitabın sonuna eklenmiş olmasıdır, bu tabloda yazar iltifatın hangi sûre ve âyetlerde geçtiğini ve iltifat'ın konusu ve türünün ne olduğunu izah etmektedir.

Kitap, iyi bir çalışma ve araştırma ürünü olup Kur'ân iltifatı sahasında önemli bir açığı kapatmaktadır.[206]

[201] Bkz. Hasan Tabl, Üslûbu'l-İhtilafi fi'l-Balağati'l-Kur'âniyye, bas y.y. trs., s 3-4.

[202] Bkz. Hasan Tabl, Üslûbu'l-İhtilafi fi'l-Balağati'l-Kur'âniyye, bas y.y. trs., s. 5-10

[203] Hasan Tabl, Üslûbu'l-İhtilafi fi'l-Balağati'l-Kur'âniyye, bas y.y. trs., s.10

[204] Hasan Tabl, Üslûbu'l-İhtilafi fi'l-Balağati'l-Kur'âniyye, bas y.y. trs., s.10.

[205] Hasan Tabl, Üslûbu'l-İhtilafi fi'l-Balağati'l-Kur'âniyye, bas y.y. trs., s. 17-24

[206] Doç. Dr. Halil Çiçek, 20. Asırda Kur’an İlimleri Çalışmaları, Timaş Yayınları: 87-89.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın